حاسک

حاسِک، شهری ساحلی در جنوب عُمان در ساحل خلیج خوریان ـ موریان*. نام حاسک بر گرفته از قبیله‌ای کهن به همین نام است که در این منطقه سکونت داشتند و هم اکنون از میان رفته‌اند (مایلز، ص 516).حاسک در َ21 ْ17 عرض شمالی و َ23 ْ55 طول شرقی، در دویست کیلومتری شمال‌شرقی بندر صَلاله* واقع است (رجوع کنید به )نقشه سلطان‌نشین عمان(). در میان رشته‌کوههای مغرب حاسک، جبل سمحان از بقیه مهم‌تر است. در مشرق این رشته‌کوه، جبل حبریت/ هبروت با 330،1 متر ارتفاع و وادی ریکُوت واقع است که به بیابانها و آبراهه‌های کوچک و زیبا و سرانجام، به سواحل شنی نزدیک حاسک منتهی می‌شود. ساحل حاسک از شمال تا رأس حاسک امتداد دارد و از دامنه‌های شیب‌داری تشکیل می‌گردد و در جنوب تا رأس نوس، مزارع و نیز تپه‌های گرانیتی بسیاری در آن یافت می‌شود (رجوع کنید به همانجا؛ مایلز، همانجا). به نوشته ابن‌حائک در سده چهارم، حاسک بخشی از سرزمین مَهْرَه و جزو یمن بود (رجوع کنید به ص 90ـ91). در سده‌های بعد، حاسک شهر و بندری کوچک و مستحکم، در مشرق مِرباط* بود که خانه‌هایش با استخوان ماهی و پوست شتر بنا شده بود و مردمانش ماهیگیر بودند (ادریسی، ج 1، ص 56ـ57؛ ابن‌بطوطه، ج 1، ص 274).برخی برآن‌اند که قوم عاد در حبریت می‌زیسته‌اند و آرامگاه حضرت هود علیه‌السلام یا یکی از فرزندان او در آنجاست (رجوع کنید به ابن‌حائک، ص 91، پانویس 4؛ ادریسی، همانجا؛ حجری یمانی، ج 1، جزء2، ص 213). مایلز (همانجا) آرامگاه هر دو را در داخل یا اطراف حاسک دانسته است. در حدود 33 کیلومتریِ سواحل حاسک و در میان دریای عرب، هفت جزیره به نام مجموعه جزایر زنوبیا قرار گرفته است (رجوع کنید به )نقشه سلطان‌نشین عمان(). ادریسی (همانجا) از جزایر خوریان ـ موریان و خلیج حشیش در این مجموعه جزایر نام‌برده است.به‌نوشته ابن‌بطوطه (همانجا) در سده هشتم، حاسک بندری بوده که مبادلات بسیاری بین آن و جزیره سُقُطْره* در جنوب انجام می‌شده است، از جمله کُندُر که در سرزمین مهره کشت می‌شده و تجارت آن در حاسک رونق فراوان داشته و از این طریق به دیگر نقاط صادر می‌شده است.پرتغالیان، که در 997/1588 به این جزایر رفتند، آن را هزکیه یا همان حاسکیه نامیدند. در 1252/1836، به جز جزیره حلّانیه که در آن عده کمی می‌زیستند، دیگر جزایر خالی از سکنه بودند و احتمالا ساکنان حلّانیه کسانی بودند که اجدادشان چند قرن پیش، براثر جنگ با همسایگان، از حاسک رانده شدند و به این منطقه کوچ کردند (د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه؛ نیز رجوع کنید به واین، ص 71). گویا زبان مردم حاسک، مشابه زبان مردم سقطره بوده است (د. اسلام، همانجا).در سده چهاردهم/ بیستم، حاسک حد شرقی بلاد مهره به‌شمار می‌رفت و در ساحل شرقی صلاله (مرکز محافظه ظُفار*) به صید ماهی شهرت داشت، عربهای ساحلی و برخی افریقایی جمعیت آن را تشکیل می‌دادند و ماهی و خرما در آنجا فراوان بود (کحّاله، ص 362، 365؛ کلمنتس، ص 105).امروزه حاسک شهری در مشرق استان (محافظه) ظفار است که از راه ساحلی با صَلاله ارتباط دارد (رجوع کنید به )نقشه سلطان‌نشین عمان(؛ نیز رجوع کنید به عُمان 2000، ص 29 و نقشه ص 163).منابع : ابن‌بطوطه، رحلة ابن‌بطوطة، چاپ محمدعبدالمنعم عریان، بیروت 1407/1987؛ ابن‌حائک، صفة جزیرةالعرب، چاپ محمدبن علی أکوع، صنعا 1403/1983؛ محمدبن محمد ادریسی، کتاب نزهةالمشتاق فی اختراق الآفاق، بیروت 1409/1989؛ محمدبن احمد حجری یمانی، مجموع بلدان الیمن و قبائلها، چاپ اسماعیل‌بن علی أکوع، صنعاء 1416/1996؛ عُمان 2000: ثلاثون عاما من‌العطاء، مسقط: وزارةالاعلام، 1421/2000؛ عمررضا کحّاله، جغرافیة شبه جزیرةالعرب، چاپ احمدعلی، مکه 1384/1964؛ پیتر واین، تراث عمان، لندن 1995؛Frank Clements, Oman: the reborn land, London 1980; EI2, s.v. "Hasik" (by. J. Schleifer); Samuel Barrett Miles, The countries and tribes of the Persian Gulf, London 1966; The Sultanate of Oman [map], Scale: 1:1'320'000, United Kingdom: GEO Projects, 1983.