حازمی حسن بن خالد

حازِمی، حسن بن خالد، فقیه، ادیب و صاحب‌منصب در منطقه یمن. وی در 1188 (زباره یمنی، ج 1، ص 323) یا 1170 (صدیق حسن‌خان، ص 264؛ بیطار، ج 1، ص 485) در هجرة ضَمَد واقع در عسیر* به دنیا آمد. حازمی از اعقاب امام حسن مجتبی علیه‌السلام و از طایفه حَوازِمه به‌شمار می‌رود (رجوع کنید به زباره یمنی، همانجا). در عصر او مدارس دینی پررونق بود (همان، ج 1، ص 324). وی نزد استادانی چون قاضی احمدبن عبداللّه ضَمَدی تهامی درس خواند و در زمانی کوتاه، در تفسیر و حدیث و فقه صاحب‌نظر شد، ولی پس از مدتی فقط به قرآن و حدیث پرداخت (همان، ج 1، ص 323). حازمی به حرمت تقلید معتقد بود و رساله‌ای در این باره تألیف کرد. به نظر او، عامه مردم، همانند صحابیان در صدر اسلام، امکان دستیابی به احکام شرعی را دارند و ازاین‌رو، مردم را از آموزش فقه تمام مذاهب اسلامی منع می‌کرد. این امر به مخالفت طرفداران تقلید و عالمان معاصر با وی انجامید (صدیق حسن‌خان؛ بیطار، همانجاها؛ زباره یمنی، ج 1، ص 324).حازمی وزیر و مشاور حاکم عسیر، حمود بن محمود، شد تا جایی‌که حمود کارهای خود را غالبآ با مشورت وی انجام می‌داد (بیطار؛ زباره یمنی، همانجاها). حازمی همچنین امیر منطقه صبیا و فرمانده لشکر و متولی جنگ گردید و حدود شرعی را خود مستقلا اجرا می‌کرد (بیطار، همانجا؛ فؤاد حمزه، ص 359). او در بیش از بیست جنگ شرکت کرد و شجاعت بسیاری از خود نشان داد (زباره یمنی، همانجا) و حتی بعد از فوت حمود بن محمد و اسارت فرزندش احمد بن حمود در جنگ با ترکان عثمانی، دست از جنگ برنداشت. وی، به‌رغم پیروزیهای نخستین، سرانجام به دست نیروهای عثمانی در 1234 یا 1235 در محلی به نام شَکّر در سَراة کشته شد (صدیق حسن‌خان؛ بیطار، همانجاها؛ زباره‌یمنی، ج 1، ص 326ـ327).از دیگر آثار حازمی است: رساله‌ای فقهی درباره واجب نبودنِ جَهْر (آشکار خواندن) بسم‌اللّه در نمازهای جهریه؛ رساله قوت القلوب بمنفعة توحید علّام الغیوب، درباره توحید عملی و رد عقاید عامه مردم که منافی با توحید در عبادت است؛ شرحی ناتمام بر منظومه حدیثیعمدةالاحکام، اثر عبداللّه‌بن محمد امیر؛ نثرالدرر، که شرحی است بر منظومه محمدسعید سفر، عالم مدینه؛ مجموعه‌ای از محاورات و مناظرات او با عالمان؛ و مجموعه اشعار، از جمله قصیده‌ای در مدح شریف حمود (رجوع کنید به زباره یمنی، ج 1، ص 324ـ326؛ زرکلی، ج 2، ص 189).منابع : عبدالرزاق‌بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت 1413/1993؛ محمد زباره یمنی، نیل الوَطَر من تراجم رجال الیمن فی القرن الثالث عشر، ]قاهره[ 1348ـ1350، چاپ افست صنعا ]بی‌تا.[؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت 1999؛ صدیق حسن‌خان، التّاج المُکَلَّل من جواهر مآثر الطّراز الآخر و الاوّل، چاپ ابراهیم شمس‌الدین، بیروت 1424/2003؛ فؤاد حمزه، قلب جزیرة العرب، ریاض 1388/1968.