چهاردانگه(۲)

چهاردانگه(2)، بخش و شهری در شهرستان اسلامشهر در استان تهران.1) بخش چهاردانگه. در شمال شهرستان اسلامشهر و جنوب‌غربی شهر تهران قرار دارد و مشتمل است بر دو دهستان چهاردانگه و فیروزبهرام. رود فصلی کن از آن می‌گذرد. بیشتر آبادیهای بخش در دشت واقع‌اند (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 38، ص 15، 66).فیروزبهرام (مرکز دهستان فیروزبهرام)، از آبادیهای مهم و قدیمی بخش چهاردانگه است که در دشتی در ارتفاع 114، 1 متری، در حدود یازده کیلومتری جنوب‌غربی شهر تهران، واقع است. در سرشماری 1375ش، جمعیت آبادی فیروزبهرام 697،1 تن بوده است (مرکز آمار ایران، 1376ش، ص 2). نام آبادی فیروزبهرام در منابع قدیم به صورتهای رام‌فیروز (طبری، ج 2، ص 83؛ ثعالبی مرغنی، ص 578)، فیروز رام (مقدسی، ص 386؛ یاقوت حموی، ذیل «فیروزرام»؛ حمداللّه مستوفی، ص 53) و فیروز بران (حمداللّه مستوفی، همانجا؛ اعتمادالسلطنه، ج 4، ص 2115ـ2116) ضبط شده است. حمداللّه مستوفی (ص 54) و اعتمادالسلطنه (همانجا) ضبط فیروزبهرام را نیز به‌کار برده‌اند. بنای فیروزبهرام را به فیروز ساسانی نسبت داده‌اند (رجوع کنید به بلعمی، ج 2، ص 952ـ954؛ حمداللّه مستوفی، ص 53؛ نیز رجوع کنید به اعتمادالسلطنه، ج 4، ص 2115). فیروز بهرام در قرن اول، از آبادیهای مهم ری به شمار می‌رفت. در سال 68 میان عده‌ای از خوارج به همراه فَرُّخان (فرمانروای ری) و یزیدبن حارث (نماینده عبدالملک‌بن مروان در ری) در دیه فیروزبهرام نبردی روی داد که طی آن یزید کشته شد (یاقوت حموی، همانجا؛ ابن‌اثیر، ج 4، ص 287). در اواخر قرن چهارم، مقدسی (همانجا) فیروز بهرام را از رستاقهای قوسین در اقلیم جبال ذکر کرده و در قرن هشتم، حمداللّه مستوفی (همانجا) آن را از قرای مهم ناحیه غار (از توابع ری) در ولایت قصران معرفی نموده است. فیروزبهرام در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار نیز از آبادیهای مشهور ولایت رودبار قصران بود (اعتمادالسلطنه، همانجا). به نوشته کریمان (بخش 1، ص 15، 260)، آبادی فیروزبهرام در جنوب‌غربی قصرانِ خارج (یکی از قسمتهای ناحیه قصران) قرار می‌گرفت و حد غربی ولایت قصران تا نزدیکی آن ادامه داشت.مهم‌ترین زیارتگاه بخش چهاردانگه، امامزاده ابوطالب در آبادی فیروزبهرام است (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 38، ص 57، 251).بیشتر آبادیهای چهاردانگه قبل از تشکیل بخش، عمدتآ در دهستان غار غربی بودند. در تقسیمات کشوری 1355ش، نام دهستان غار غربی در بخش ری، از شهرستان تهران در استان مرکزی، آمده است (ایران. وزارت کشور، ص 1). در 1366ش، آبادیهای چهاردانگه، از جمله فیروزبهرام، در بخش اسلامشهر شهرستان ری قرار گرفتند (ایران. وزارت کشور، معاونت برنامه‌ریزی و خدمات مدیریت، ص 6). بخش چهاردانگه در خرداد 1373 تشکیل شد. با تشکیل شهرستان اسلامشهر، در 1374ش بخش چهاردانگه مشتمل بر دو دهستانِ چهاردانگه و فیروزبهرام در شهرستان اسلامشهر ذکر شد (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، 1378ش، ص 15؛ همو، 1382ش، ص 29؛ ایران. قوانین و احکام، ص 334ـ335). در 1375ش، جمعیت بخش چهاردانگه 380، 62 تن بوده است (مرکز آمار ایران، 1378ش، ص40). اهالی آن شیعه دوازده امامی‌اند و به زبان فارسی، آذری و کردی سخن می‌گویند (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 38، ص 111).2) شهر چهاردانگه، مرکز بخش. این شهر تقریبآ صنعتی، در حدود سه کیلومتری جنوب‌غربی شهر تهران، در دشتی در ارتفاع 091،1 متری قرار دارد و راه اصلی تهران ـ اسلامشهر و ساوه از میان آن می‌گذرد. در 1375ش، جمعیت آن 736،36 تن بوده است (مرکز آمار ایران، 1376ش، ص 2). عده‌ای از ساکنان شهر را مهاجران تشکیل می‌دهند. مقبره امامزاده عباس، زیارتگاه اهالی است (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، همانجا).از پیشینه آبادی چهاردانگه اطلاع چندانی در دست نیست. این آبادی در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار جزو خالصه دیوان اعلی به‌شمار می‌رفت. چهاردانگه در 1370ش از آبادیهای دهستان غار غربی جنوبی در بخش کهریزک شهرستان ری بود (رزم‌آرا، ج 1، ص 63؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 38، ص 111). این آبادی در 1379ش، به شهر تبدیل شد (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، 1382ش، همانجا).منابع : ابن‌اثیر؛ اعتمادالسلطنه؛ ایران. قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال 1373، تهران: روزنامه رسمی کشور، 1374ش؛ ایران. وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران، تهران 1355ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت برنامه‌ریزی و خدمات مدیریت. دفتر تقسیمات کشوری، اجرای قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، تهران 1366ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تاسیس‌دار: ]تقسیمات کشوری 1378[، تهران 1378ش؛ همو، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن، تهران 1382ش؛ محمدبن محمد بلعمی، تاریخ بلعمی: تکمله و ترجمه تاریخ طبری، به‌تصحیح محمدتقی بهار، چاپ محمد پروین گنابادی، تهران 1353ش؛ حسین‌بن محمد ثعالبی مرغنی، تاریخ غررالسیر، المعروف بکتاب غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، چاپ زوتنبرگ، پاریس 1900، چاپ افست تهران 1963؛ حمداللّه مستوفی، نزهةالقلوب؛ رزم‌آرا؛ طبری، تاریخ (بیروت)؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :38 تهران، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، 1370ش؛ حسین کریمان، قصران (کوهسران)، تهران 1356ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :1375 شناسنامه آبادیهای کشور، استان تهران، شهرستان اسلام‌شهر، تهران 1376ش؛ همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :1375 شناسنامه بخشهای کشور، کل کشور، تهران 1378ش؛ مقدسی؛ نقشه راهنمای بزرگراههای تهران، مقیاس 000، 1:70، تهران: گیتاشناسی، ]بی‌تا.[؛ یاقوت حموی.