درسدن مارک یان

درسدن، مارک‌یان ، ایران‌شناس و هندشناس هلندی و پژوهشگر ادبیات باستان. در 26 آوریل 1911/ 7 اردیبهشت 1290 در خانواده‌ای اهل موسیقی، در آمستردام هلند، به دنیا آمد. پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، به دانشگاه زادگاهش رفت و به تحصیل در دورة کارشناسی مطالعات هندوایرانی پرداخت. پس از به پایان رساندن این دوره در 1933/1312ش، بلافاصله دورة کارشناسی‌ارشد در رشتة ادبیات باستان را آغاز کرد و آن را در 1937/1316ش به پایان رساند (فرای ، ص 261؛ )احوال و آثار 134 دانشمند( ، ص 122).درسدن در سالهای 1937 تا 1938/1316ـ1317ش با کسب بورس مبادلات دولتی فرانسه، در مدرسة کاربردی مطالعات عالی در پاریس زیرنظر امیل بنونیست* ، خاورشناس و زبان‌شناس فرانسوی، به‌تحصیل پرداخت. سپس برای ادامة تحصیل به اوترخت بازگشت و در رشتة مطالعات ودایی به راهنمایی یان خندا ، استاد نامدار مطالعات ودایی، روی متون آیینی وداها کار کرد. رسالة دکتری وی برگردان )مانَوَگرْهْیَه سوتْرَه: راهنمای ودایی آیینهای محلی( به‌همراه تفسیر متن و مقدمه‌ای بر آن بود که در 1941 در خرونینگن منتشر شد (فرای، همانجا؛ د. ایرانیکا، ذیل مادّه).درسدن در 1938/1317ش به همکاری با دانشگاه آمستردام دعوت شد و در سالهای پیش و پس از جنگ جهانی دوم در آنجا مطالعات ودایی تدریس کرد (فرای، همانجا). او در 1947/ 1326ش و از 1948 تا 1949/ 1327ـ1328ش در دانشگاه کیمبریج انگلستان در دورة تکمیلی شرکت کرد ()احوال و آثار 134 دانشمند(، همانجا). در 1949/1328ش به دعوت دانشگاه پنسیلوانیا برای تدریس به امریکا رفت و از 1952/ 1331ش تابعیت این کشور را پذیرفت. در 1960/ 1339ش به مقام استادی دانشگاه پنسیلوانیا رسید و تا بازنشستگی در 1977/1356ش، در این مقام بود؛ هرچند طی این سالها بارها در مقام استاد مهمان در چند دانشگاه دیگر امریکا نیز تدریس کرد (فرهنگ خاورشناسان، ج 4، ص60؛ فرای، همانجا؛ )احوال و آثار 134 دانشمند(، همانجا).درسدن چند بار موفق به دریافت بورسهای پژوهشی شد؛ در سالهای 1954/1333ش و 1955/1334ش بورس بنیاد گوگنهایم را به‌دست آورد. در سالهای 1960/ 1339ش و 1961/ 1340ش با کسب بورس شورای تحقیقات علوم اجتماعی و بورس تحقیقات فولبرایت در هند و در سالهای 1971/ 1350ش و 1972/1351ش با بورس همین مؤسسه در ایران به پژوهش دربارة تاریخ و فرهنگ ایران و هند پرداخت (فرهنگ خاورشناسان؛ )احوال و آثار 134 دانشمند(، همانجاها).درسدن از بنیان‌گذاران انجمن مطالعات خاورمیانه و معاون مؤسسه امریکایی مطالعات ایرانی در تهران و در سالهای 1973/1352ش و 1974/1353ش رئیس انجمن خاورشناسی امریکا بود. او ضمن همکاری با چندین مؤسسة پژوهشی، در شماری از انجمنهای علمی دیگر نیز عضویت داشت (← فرای؛ فرهنگ خاورشناسان؛ )احوال و آثار 134 دانشمند(، همانجاها).درسدن در 16 اوت 1986/ 26 مرداد 1365 در فیلادلفیا درگذشت (د.ایرانیکا، همانجا). او با همکاری چند تن دیگر، )کتاب قرائت فارسی امروز( را تألیف کرد که در 1958 در نیویورک انتشار یافت (همانجا). در 1962 یک متن بودایی دیگر را به‌چاپ رساند و سپس کتاب راهنمای فارسی دیگری تألیف کرد که دانشگاه پنسیلوانیا آن را در 1964 منتشر کرد ()احوال و آثار 134 دانشمند(، ص 123). او چند مقاله دربارة اسطوره‌های ایرانی، زبانهای ایرانی میانه، به‌ویژه زبانهای خُتَنی و سُغدی، و نسخه‌های ‌خطی این زبانها و نیز تاریخ مطالعات دینهای ایرانی به چاپ رساند و کتابی با عنوان )درآمدی‌ بر مطالعه تاریخی و تطبیقی ‌زبانهای ‌ایرانی( منتشر ساخت(← فرهنگ خاورشناسان، ج4، ص61ـ62؛ )احوال و آثار 134 دانشمند(، ص 124؛ نیز ← ماهیار نوابی ، ج 7، ص20، 103، 291ـ292، 424، 734). از واپسین آثار منتشرشده او، مقاله «زبان و ادبیات سغدی»، برای تاریخ ایران کیمبریج و مدخل «اخلاق زردشت» در )فرهنگ اخلاق مسیحی وست‌مینستر( است (فرای، ص 263). مقالة مفصّل او باعنوان «زبانهای ایرانی میانه» با ترجمة احمد تفضلی به فارسی منتشر شده‌است.درسدن پس از سالها پژوهش در باب متنهای ایرانی و هندی باستان و انتشار کتابها و مقالاتی دربارة آنها، کار روی دینکرد (از مهم‌ترین و دشوارترین متنهای پهلوی، مشهور به دانشنامه دین زردشتی) را آغاز کرد. او کامل‌ترین نسخة قدیمی این متن، معروف به نسخة B (محفوظ در مؤسسة شرق‌شناسی کاما در بمبئی)، را به‌همراه دیباچه و مقدمه‌ای در شرح ویژگیهای نسخه و نیز جدول تطبیق دو ویراست دیگر این اثر ، در 1966 در ویسبادن ، منتشر کرد.منابع : فرهنگ خاورشناسان: زندگینامه و کتاب‌شناسی ایران‌شناسان و اسلام‌شناسان، ج 4، به‌سرپرستی پرویز مشکین‌نژاد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1388ش؛Bio-bibliographies de 134 savants, Acta Iranica, 20, Leiden: Brill, 1979; EIr., s.v. "Dresden, Mark Jan" (by Hiroshi Kumamoto); Richard Nelson Frye, "Mark Jan Dresden (1911-1986)", Studia Iranica, vol.16, fasc.2 (1987); Yahya Māhyār-e Navvabi, A bibliography of Iran, Tehran 1347-1371sh.