دحیم ابوسعید عبدالرحمان بن ابراهیم

دُحَیم، ابوسعید عبدالرحمان‌بن ابراهیم، قاضی و محدّث قرن دوم و سوم. لقب او را دُحَیم ضبط کرده‌اند (← کلاباذی، ج 1، ص 442؛ خطیب بغدادی، ج 11، ص 549)، هر چند وی از لقب دحیم اکراه داشته (ابن‌حِبّان، ج 8 ، ص 381) زیرا دحیم مصغّر دحمان و به معنای خبیث است (سمعانی، ج 2، ص 461). او در 170 به دنیا آمد (ابن‌حبّان، همانجا). از محل ولادت وی اطلاعی در دست نیست. وی در فقه از آرای عبدالرحمان‌بن عمر اوزاعی* پیروی می‌کرده‌است (خطیب بغدادی، همانجا؛ نیز ← ابن‌عساکر، ج 34، ص 167). عموم رجال‌شناسان اهل سنّت او را ثقه دانسته‌اند (برای نمونه ← ابن‌ابی‌حاتم، ج 2، قسم 2، ص 211ـ212؛ خطیب بغدادی، ج11، ص 549ـ551). وی از ولیدبن مسلم، محمدبن شعیب‌بن شابور و افرادی دیگر حدیث شنیده‌است (← خطیب بغدادی، ج 11، ص 549؛ برای فهرست کامل کسانی که دحیم از آنان روایت کرده‌است ← مِزّی، ج 16، ص 496).از دحیم کسانی چون محمدبن اسماعیل بخاری* و ابوحاتِم رازی* حدیث شنیده‌اند (← خطیب بغدادی، همانجا؛ برای فهرست کامل راویان از دحیم ← مزّی، ج 16، ص 496ـ498). از گفتة خطیب بغدادی (همانجا)، که دحیم را قاضی رمله نامیده، می‌توان دریافت که دحیم در آن شهر سکونت داشته‌است. دحیم در 210 به بغداد رفت و در آنجا از مشایخ خود، چون ابراهیم‌بن اسحاق حربی* و احمدبن منصور رمادی، به روایت حدیث پرداخت (← همان، ج 11، ص 549ـ550). در آغاز، محدّثان به دلیل روایتی که دحیم در نقد اهل شام روایت کرده بود، از نقل حدیث از او خودداری می‌کردند، اما بعدها به سماع حدیث از او رغبت نشان دادند و حتی محدّثانی چون احمدبن حنبل و یحیی‌بن مَعین او را ستودند (← خطیب بغدادی، ج 11، ص 550ـ551؛ مزّی، ج 16، ص 498).اشبیلی (متوفی 575؛ ص 148، 287) از آثار متداول دحیم در روزگار خویش، از دو کتاب نام‌برده‌است: مسند الاوزاعی و کتاب‌البکاء. به نوشتة محمدبن یوسف کندی (ص 475ـ476)، دحیم زمانی که در فلسطین در منصب قضا بود، نامه‌ای از متوکل دریافت کرد که او را به قضای مصر منصوب کرده بود، اما وی پیش از تصدی این سمت، در 17 رمضان 245 در رمله درگذشت (← خطیب بغدادی، ج 11، ص 551؛ مزّی، ج 16، ص 500).منابع : ابن ابی‌حاتم، کتاب‌الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن 1371ـ1373/1952ـ1953، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ ابن‌حِبّان، کتاب‌الثقات، حیدرآباد، دکن 1393ـ1403/1973ـ1983، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت 1415ـ1421/1995ـ2001؛ محمدبن خیر اشبیلی، فهرسة مارواة عن شیوخه من‌الدواوین المصنفة فی ضروب‌العلم و انواع المعارف، چاپ فرانسیسکو کودرا و ریبرا تاراگو، ساراگوسا 1893، چاپ افست بیروت 1399/1979؛ خطیب بغدادی؛ سمعانی؛ احمدبن محمد کلاباذی، رجال صحیح‌البخاری، المسّمی الهدایة و الارشاد فی معرفة اهل‌الثقة و السداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت 1407/1987؛ محمدبن یوسف کندی، کتاب الولاة و کتاب‌القضاة، چاپ رفن گست، بیروت 1908، چاپ افست بغداد ]بی‌تا.[؛ یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت 1422/2002.