داوودآغا

معرف

معمار دورة عثمانی در سدة دهم
متن
داوودآغا، معمار دورة عثمانی در سدة دهم. از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست، اما ظاهراً مسیحی‌زاده و عضو ینی‌چری* بود (پاپادوپولو ، ص 548؛ )دایرة‌المعارف هنر و معماری اسلامی گروو( ، ذیل مادّه) و نزد سنان*معماری آموخته بود. وی در 983 به‌عنوان معمار، مأمور مرمت و نگهداری کاخهای قدیم و جدید (راجرز، ص 25) و مطابق احکام سال 984 ناظر آبراهه‌ها و پلها شد (← اردوغان ، ص 181، 194، 197ـ202). در 985 از کارکنان معمار سنان در بخش معماری شد (راجرز، ص 24). داوودآغا در 988 بازار سرپوشیده پینه‌دوزان و راستة کفاشان را در کنار مسجد سَلیمیه در ادرنه بنا کرد که با 255 متر طول، دارای 124 مغازه، یک تالار ورودی و پلکانی خوش‌ساخت است (گودوین ، ص 269ـ 270). او در 990 از چاووشان دربار عثمانی (درگاه مُعلّی) گردید (راجرز، ص 52) که منصبی دیوانی و دور از زمینة کاری او بود (← چاووش*). در 991 به‌همراه چهارصد نجار بازسازی پلی قدیمی را برعهده گرفت (د.ا.د.ترک، ذیل مادّه) و در مقام مهندس نظامی در حملة عثمانیها به ایران شرکت کرد ()دایرة‌المعارف هنر و معماری اسلامی گروو(، همانجا). در 992 مأمور سنگفرش کردن گذرگاههای استانبول شد. داوودآغا در نبود سنان هنگام سفر حج، ساخت مسجد قیزلرآغاسی را ادامه داد (راجرز، همانجا). از کارهای منسوب به داوودآغا، ساخت «خاص اودَه» یا تختگاه (اتاق تخت‌شاهی) و حمامی در قصر طوپقاپی‌سرای، بنا شده در 993، است (گودوین، ص 338). پس از مرگ سنان (996) محمدسوم (ﺣک : 974ـ 982) و سپس مراد سوم (ﺣک : 982ـ1003) داوودآغا را به سِمَت معمار سلطنتی برگزیدند (افندی، ص 71؛ د.ا.د.ترک، همانجا). در این مقام، اجرای فرمانهای شاهانه مبنی بر ساخت‌وساز بناها، نظافت خیابانها و تصفیه‌خانه‌های آب، واعزام معماران به جنگ از کارهای وی بود (گودوین، ص 339). داوودآغا در صفر 1007 درگذشت (راجرز، همانجا).از داوودآغا نقشه‌ای در بایگانی کاخ طوپقاپی‌سرای موجود است که در آن آبراهه‌ها، میزان آب و بناهای قدیم و جدید در محدودة حصار شهر استانبول نشان داده شده‌است (همان، ص 17، 19). از دیگر کارهای منسوب به وی بنای مسجد دو طبقة مسیح محمدپاشا، نایب‌السلطنه مصر و وزیراعظم مراد سوم، در استانبول است که در 984 به شیوة سنان روی تپه ساخته شده و رواقی دوقسمتی و مناره‌ای بلند دارد. کاشی‌کاریهای اطراف پنجره‌های بزرگ و کنده‌کاری از تزیینات این بناست (اردوغان، ص 188؛ گودوین، ص270). داوودآغا در 1002 بقعة یمن فاتحی سنان‌پاشای صدراعظم را در کنار مسجد سلطان‌بایزید در استانبول برپا کرد. مدرسة کوچک بقعه که از آن به‌منزلة مسجد نیز استفاده می‌شد، کنار ورودی حیاط است. سَبیلی (سقاخانه‌ای) با مشبّکهای سنگی مرمری در این بنا ساخته شده و تزیینات بقعه از تزیینات بناهای دورة سنان بیشتر است. داوودآغا بنای اینجیلی (مروارید) کوشک در استانبول را در 997 ساخت که جز کاشی‌کاریهای آن، چندان اثری از آن نماندهاست (گودوین، ص 337ـ338؛ اردوغان، ص190). مهم‌ترین کار او آغاز ساخت مقبرة مراد سوم در گورستان ایاصوفیه است که در 1008 دالغیچ احمدآغا* آن را تکمیل کرد. گنبد داخلی مقبره روی ستونها و گنبد خارجی آن روی دیوارها قرار گرفته و تزیینات فراوانی شامل نقش نخل، برگ، شاخه و شکوفه با رنگهای کبالتی و فیروزه‌ای دارد. در این مقبره دهها تن دفن شده‌اند (آصلان‌آبا، ص 221). ساخت مسجد قیزلر آغامحمد (رئیس خواجگان) در چارشمبه را به او منسوب می‌دانند؛ در کتیبة بالای یکی از درهای حیاط این مسجد به ساخت بنا توسط داوودآغا اشاره شده‌است. بقعة خواجه قیزلر آغامحمد نیز در گوشة جنوب‌شرقی این مسجد جای دارد (← گودوین، ص 335ـ336؛ اردوغان، ص 187ـ188).داوودآغا در زمان محمد سوم با سمت معمارباشی دربار، طراحی و ساخت اولیة ینی‌جامع را در استانبول برای مادر محمد سوم، صفیه، برعهده داشت. این بنا براساس طرح مسجد شهزاده، از کارهای سنان، ساخته و تکمیل شد (1005ـ1111)، اما از نظر داشتن کاشی‌کاریهای بسیار و دو مناره، هرکدام با سه بالکن، در گوشه‌های شمالی شبستان با آن تفاوت دارد (هواگ،ص 165؛ شراتو ، ص 165؛ پاپادوپولو، ص 548). داوودآغا باسرمایه خود آثار وقفی بسیاری پدید آورده و احتمالاً کارهای نیمه‌کاره سنان‌پاشا را تکمیل کرده‌است، از جمله تکمیل ساخت مسجد سلیمیه* و اضافه‌کردن طاقهای حمّال به آن در زمان مراد سوم (راجرز، ص 52؛ آصلان‌آبا، ص 203؛ د.ا.د.ترک، همانجا). از دیگر کارهای منسوب به او ساخت بقعه و سبیل* غضنفرآغا (1008)، مساجد نِشانْجی محمدآغا (← )دایرة‌المعارف هنر و معماری اسلامی گروو(، همانجا؛ گودوین، ص 336، 338)، جَراح محمدپاشا، یِلی‌کوشک و شماری حمام و آرامگاه است (راجرز، ص 24؛ اردوغان، ص 189). ساخت آخرین اثر او، کوشک سَبَدچیلر در 999 آغاز گردید و در 22 جمادی‌الآخره 1000 پایان یافت (اردوغان، ص190ـ191).منابع: اوقطای آصلان‌آبا، فنون الترک و عمائرهم، ترجمة احمد محمد عیسی، استانبول 1407/ 1987؛ جعفر افندی، رساله معماریه : متنی از سده یازدهم هجری، ترجمه به انگلیسی: هاوارد کرین، مترجم : مهرداد قیومی بیدهندی، تهران 1389ش؛Muzaffer Erdoğn, "Mîmar Davud Ağa'nın hayatı ve eserlert", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat mecmuas, XII (1955); Godfrey Goodwin, A history of Ottoman architecture, London 1992; The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture, ed. Jonathan M. Bloom and Sheila S. Blair, Oxford: Oxford University Press, 2009; John D. Hoag, History of world architecture: Islamic architecture, Milano 2004; Alexandre Papadopoulo, Islam and Muslim art, translated from the French by Robert Erich Wolf, London 1980; J. M. Rogers, Sinan, New Delhi 2006; Umberto Scerrato, Monuments of civilization Islam, London 1976; TDVİA, s.v."Dâvud Ağa" (by Semavi Eyice).
نظر شما
مولفان
گروه
رده موضوعی
جلد 17
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده