داود حسینی محمد

داود حسینی، محمد، خوشنویس معاصر افغان. وی که در 3 ربیع‌الاول 1315 در کابل به‌دنیا آمد (حشمت‌اللّه حسینی، فرزند داود حسینی، مصاحبة مورخ بهمن 1389)، دومین فرزند سیدمحمداسماعیل کابلی بود (وکیلی فوفلزائی، ص 49). نسب او به سیدجلال‌الدین حسین بخاری*، عارف نامدار سدة هشتم شبه‌قارة هند، می‌رسد (حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). پدرش خط نسخ را به شیوة میرزااحمد نیریزی و آقاابراهیم قمی می‌نوشت (فکری‌سلجوقی، ص 77). حسینی نخست نزد پدر و سپس در محضر سیدعطا محمدشاه حسینی قندهاری خوشنویسی را فراگرفت (طهوری، ص 61، 65؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). وی که در نستعلیق و شکسته از استادان معاصر افغانستان محسوب می‌شود، شیوه میرعماد* و عبدالرشید دیلمی* و میرعبدالرحمان را ادامه داده‌است. در نستعلیق از وی در کنار خوشنویسانی چون میرزامحمدیعقوب کابلی، عطا محمدشاه حسینی قندهاری، صوفی عبدالحمید قندهاری، محمدعلی عطار هروی، میرزامحمدابراهیم چنداولی و عزیزالدین وکیلی فوفلزائی یاد شده‌است (فکری‌سلجوقی، همانجا؛ «پیام اتحادیة نویسندگان ج. د. ا. ]جمهوری دموکراتیک افغانستان[، ص 11؛ مایل هروی، ص 41). او اقلام ثلث، شکسته و انواع کوفی را نیز می‌نوشت (خسته، ص130؛ داود حسینی، یادداشت عبدالقیوم قویم، ص 9) و استاد هفت قلم بود (حبیبی، ص 115؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). همچنین مشهورترین استاد خط شکسته‌آمیز به‌شمار می‌رفت که ترکیبی از خطوط نستعلیق و شکسته است و بیشتر در افغانستان رواج دارد. مهم‌ترین وجه تمایز خط شکسته‌آمیز این است که سطح حروفش نسبت به دور آنها، در مقایسه با خط شکسته ایرانی بیشتر است (← جبوری، ج 1، ص 8). برادر بزرگ‌ترش، سیدمحمد ایشان، در خطوط نسخ و ثلث شناخته شده‌است (← فکری سلجوقی، همانجا). پس از درگذشت حسن حلمی و عطامحمد حسینی و میرزامحمدیعقوب، خطاطی در افغانستان به‌دست خطاطانی چون داود حسینی و برادرش تداوم یافت (وکیلی فوفلزائی، ص 48).داود حسینی در ریزنویسی نیز مهارت داشت؛ چنان که سوره‌های حمد و اخلاص را همراه با تاریخ و امضا بر یک دانه برنج نگاشته‌است (خسته؛ فکری‌سلجوقی، همانجاها). دولت افغانستان تعدادی از این دانه‌ها را به‌منزله نمونه‌ای از خوشنویسی معاصر افغانستان به کشورهایی چون ایران و ترکیه و هند و برخی کشورهای اروپایی هدیه کرده‌است که هم‌اکنون در موزه‌های این کشورها نگهداری می‌شوند (حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). داود حسینی در طغرانویسی نیز الگوی خطاطان جوان‌تر بود. وی طراحی نیز می‌کرد و از زمان استقلال‌خواهی تا برقراری جمهوری در افغانستان، پرچمها، نشانها، اسکناسها، و سکه‌هایی را طراحی کرده‌است (همانجا).داود حسینی در نخستین مدرسة خصوصی زنانة کابل به آموزش خوشنویسی پرداخت. این مدرسه در خانة پدری او برپا شد و اعضای خانواده‌اش در آنجا علوم دینی، ادبیات، و خوشنویسی درس می‌دادند. تاجور، همسر عبدالقدوس‌خان اعتمادالدوله صدراعظم امان‌اللّه‌خان (ﺣک : 1337ـ1347)، از شاگردان معروف حسینی در خوشنویسی است (همانجا).حسینی سرمعلم مدرسة اتحاد بود و با نشریه‌های سراج‌الاخبار و امان افغان نیز همکاری می‌کرد (همانجا). وی در 1336ش اولین تقویمش را جدول‌کشی و خوشنویسی کرد که در سراج‌الاخبار انتشار یافت (وکیلی فوفلزائی، ص 49). در آغاز کار چاپخانة صکوک در 1306ش، داود حسینی به‌همراه برادرش به خطاطی و فعالیت در امور فنی چاپ پرداخت (طهوری، ص 65ـ66؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). او در 1308ش به کار دولتی فراخوانده شد و ده‌سال مدیر خوشنویسی چاپخانه عمومی کابل بود و در زمینة خطاطی و جدول‌کشی و امور فنی چاپ فعالیت می‌کرد (طهوری، ص 66؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). از 1312 تا 1315ش به‌همراه برادرش بر چاپ قرآنی در چاپخانه عمومی کابل نظارت داشت. این قرآن که به خط نسخ است، نخستین قرآن چاپ سربی افغانستان و به‌لحاظ فن چاپ و صحافی در این کشور کم‌نظیر است (حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). داود حسینی سپس به وزارت معارف منتقل شد و از شروع سال تحصیلی 1319ش در مدارسی چون «ابن‌سینا» و «تجارتی» به آموزش خوشنویسی پرداخت. خوشنویسی و طراحی کتابهای درسی از کارهای اوست. همچنین رسم‌المشقی با نام رهنمای خط برای دانش‌آموزان منتشر کرد (← وکیلی فوفلزائی؛ طهوری، همانجاها؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه).او به زبان فارسی و با تخلص «حسینی» شعر می‌سرود و در این زمینه، از حافظ، عصمت بخاری، صائب تبریزی، و به‌ویژه بیدل دهلوی پیروی می‌کرد. مقالات وی دربارة بیدل دهلوی به کوشش نوه‌اش، سیداحمد واصف حسینی، گردآوری و در 1388ش چاپ شده‌است. حسینی محل مزار بیدل دهلوی را خواجه رَواش کابل دانسته‌است (← وکیلی فوفلزائی، همانجا؛ داود حسینی، یادداشت بیژن سلجوقی، ص 12؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه؛ قس ذیل بیدل دهلوی* که در آن این مزار جعلی و ساختگی دانسته شده‌است) و خود او سنگ این مزار را خوشنویسی کرده‌است (حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). در نخستین سالهای تأسیس دانشکدة ادبیات دانشگاه (پوهَنتون) کابل، داود حسینی به تدریس خطاطی و بیدل‌شناسی پرداخت. هم‌زمان در دهة 1320ش، حقوق اسلام را نیز در دانشکده حقوق و علوم سیاسی تدریس می‌کرد. در دورة دوازدهم شورای ملی افغانستان، نمایندة انتصابی مجلس اعیان و سپس مشاور فرهنگی محمدظاهرشاه (ﺣک : 1312ـ 1352ش) شد (داود حسینی، یادداشت عبدالقیوم قویم، ص 9؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه).داود حسینی در 17 دی 1357 (7 صفر 1399) در کابل درگذشت و در زیارتگاه بابای‌خودی کابل به خاک سپرده شد. او قبلاً بیتی از بیدل دهلوی را برای سنگ مزار خود نگاشته بود.حسینی در دورة فعالیتش تقدیرنامه‌ها و جوایز فراوانی از مقامهای دولتی دریافت کرد. همچنین در دو سال متوالی در جشن استقلال افغانستان به رتبة نخست خوشنویسی رسید. قاری عبداللّه‌خان ملک‌الشعرا (متوفی 1322ش) و عبدالعلی مستغنی (متوفی 1313ش) در اشعاری خط او را ستوده‌اند (← خسته، ص 130ـ131؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه).کتیبه‌های طاق‌ظفر پَغمان، منار علم و جهل در دِهمَزَنگ، و سنگ‌نوشته بالاحصار کابل به خط او و برادرش است (← طهوری، ص 66؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه). از دیگر آثار اوست: کتیبه‌های دو مناره یادگار جنگ استقلال در انتهای جادة دارالامان، کتیبه‌های منار عبدالوکیل‌خان در دهمزنگ، منار استقلال در میانة جادة ارگ و پل محمودخان، و منار نجات وطن نزدیک بالاحصار کابل که در 1357ش ویران شد؛ کتیبة دروازة مزار منسوب به امام‌علی علیه‌السلام در بلخ، سنگ مزار سنایی غزنوی، سنگ قبور محمد نادرشاه و صلاح‌الدین سلجوقی (حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه)؛ مجموعه اشعاری به نام منتخب‌الاشعار به قلم نستعلیق همراه با نقاشی محمدهمایون اعتمادی و 163 اثر خوشنویسی در آرشیو ملی افغانستان (طهوری، ص 69؛ حشمت‌اللّه حسینی، همان مصاحبه) و جلد دوم نسخة خطی امان‌التواریخ (آرشیف ملی افغانستان، ص 104).آثاری از او در کتابها، سالنامه‌ها، و نشریه‌های افغانستان نیز به چاپ رسیده‌است، از جمله یک قطعة چهار سطری نستعلیق (← حبیبی، ص 244)، و یک قطعه خط شکسته‌آمیز در سالنامه کابل (1311ش؛ ← طهوری، ص 67).منابع : آرشیف ملی افغانستان، آرشیف ملی افغانستان: گنجینه ذخایر معنوی کشور، کابل 1388ش؛ «پیام اتحادیه نویسنده‌گان ج. د. ا. ]جمهوری دموکراتیک افغانستان[»، در نخستین سمینار هنر خط در دو قرن اخیر افغانستان، به‌کوشش طوبی عثمان، کابل: کمیته دولتی کلتور، 1985؛ کامل سلمان جبوری، موسوعة‌الخط العربی، بیروت 1420/1999؛ عبدالحی حبیبی، تاریخ خط و نوشته‌های کهن افغانستان از عصر قبل‌التاریخ تاکنون، کابل 1350ش؛ خال‌محمد خسته، معاصرین سخنور، کابل 1344ش؛ محمد داود حسینی، وجود مقبره حضرت بیدل در دهلی مشکوک و ناپیداست، گردآورنده: احمد واصف‌حسینی، کابل 1388ش؛ محمدناصر طهوری، «برخی از خانواده‌های خوشنویس کابل در یک سده اخیر»، هری، سال 2، ش 1 و 2 (حمل 1370)؛ فکری سلجوقی، ذکر برخی از خوشنویسان و هنرمندان: تعلیقات مرحوم فکری سلجوقی بر دیباچه دوست محمد هروی، کابل 1349ش؛ نجیب مایل هروی، «پویشی در شناخت خط»، در نخستین سمینار هنر خط در دو قرن اخیر افغانستان، همان؛ عزیزالدین وکیلی فوفلزائی، هنر خط در افغانستان در دو قرن اخیر، کابل 1342ش.