دانشگاه قاهره کتابخانه

دانشگاه قاهره، کتابخانه، از کتابخانه‌های مصر که پس از کتابخانة اسکندریه*، دارالکتب المصریه* و معهدالمخطوطات العربیة* چهارمین کتابخانة مهم این کشور است. ساخت این کتابخانه در 1310ش/ 1931 در دانشگاه قاهره (تأسیس 1326/ 1908) آغاز گردید و در 7 اسفند 1310/ 26 فوریه 1932، رسماً افتتاح شد (← محمد فتحی عبدالهادی، ص 55؛ کتابخانه‌های ملی، ص 89؛ جامعة‌القاهرة، 2012). این کتابخانه از 1372ش/1993 تحت نظارت ادارة کل کتابخانه‌های دانشگاهی مصر درآمد (محمد فتحی عبدالهادی، ص 58).در 1374ش/ 1995، این کتابخانه بیش از 000،886 عنوان کتاب، 000،58 پایان‌نامه و رساله و 3700 نشریه داشته‌است (همان، ص 55؛ برای تفصیل بیشتر ← همان، ص 59). در همین سال، این کتابخانه شامل سه قسمت اصلی کتابخانة مرکزی، کتابخانه‌های دانشکده‌ها و مراکز پژوهشی و کتابخانه‌های دو شعبه دانشگاه در فَیّوم و بنی‌سُوَیف بوده‌است (همان، ص 54؛ برای تفصیل بیشتر ← همان، ص 56ـ57؛ جامعة‌القاهرة، 2012؛ برای آشنایی با بخشهای گوناگون کتابخانه و وضع فعلی آن ← جامعة‌القاهرة، 2012). گفتنی است که تاریخ تأسیس کتابخانه‌های برخی دانشکده‌ها از جمله دانشکده‌های اقتصاد و پزشکی به قبل از تأسیس کتابخانة مرکزی (1310ش/1931) برمی‌گردد (محمد فتحی عبدالهادی، ص 55).بنابر گزارشی در 1379ش، این کتابخانة دارای 500،14 نسخة خطی بوده که از این میان حدود چهار هزار نسخه از نسخه‌های کمیاب عربی و حدود سه هزار نسخه از نسخه‌های بی‌بدیل ترکی، فارسی و امهری (← حبشه*، زبانها) بوده‌است (کتابخانه‌های ملی، همانجا). قدیم‌ترین اثر موجود در این کتابخانه، ترجمة مزامیر داودنبی (ع) به زبان امهری است که روی پوست آهو نوشته شده‌است. ترجمة اسحاق‌بن حنین از اصول هندسه اقلیدس و الذخیرة اثر ابن‌بَسّام (همان، ص 90) و نیز نسخه‌های برخی آثار تقی‌الدین مَقریزی* مانند فضل آل‌البیت، تجریدالتوحید المفید، رسالة فی حرص النفوس علی‌الذکر، المقاصد السنیّة فی معرفة‌الأجسام المعدنیة و دو نسخه از الإشارة و الإیماء فی حلِّ لُغَزِ الماء از نسخه‌های خطی ارزشمند این کتابخانه است (← مقریزی، 1420الف، ج 1، مقدمة نمیسی، ص 12، 17، 20ـ 21، 26ـ27؛ همو، 1420ب، مقدمة علی عاشور، ص 9؛ برای نمونه‌هایی از دیگر نسخ خطی موجود در این کتابخانه ← امین، ج 2، ص 340).از مجموعه‌های نسخ خطی این کتابخانه مجموعة امیرابراهیم حِلْمی حاوی کتابهای تاریخی دربارة مصر، سودان و وادی نیل و مجموعة اهدایی امیر کمال‌الدین حسین است که کتابهای آن بیشتر در ادبیات، جغرافیا و سفرنامه‌هاست. همچنین مجموعه‌های خریداری شده از مستشرقانی مانند زیبولد ، هاینریش یونکر و ماکس مایرهوف در این کتابخانه موجود است. مجموعة مایرهوف شامل نسخ خطی عربی در تاریخ طب است؛ مجموعة احمد طلعت نیز تعداد زیادی نسخة خطی عربی و فارسی و ترکی دارد و مجموعة محمد عسکر بسیاری از منابع اصلی به زبان عربی مانند لغت‌نامه‌ها، کتب طبی، تاریخی، ادبی و علوم دینی را شامل می‌شود (← جامعة‌القاهرة، 2012). از مشهورترین و ارزشمندترین کتابهای اهدایی به این کتابخانه، کتابی است خطی به زبان فرانسه به نام) وصف مصر( که جمعی از دانشمندان فرانسوی در هنگام حملة ناپلئون به مصر آن را نوشته‌اند (همانجا؛ کتابخانه‌های ملی، همانجا).این کتابخانه، علاوه بر نسخه‌های خطی، گنجینه‌ای از نقشه‌ها، سکه‌ها، مدالها، سنگ‌نوشته‌ها و پاپیروسها در اختیار دارد. مجموعه سکه‌های یونانی و رومی این کتابخانه، پس از مجموعة موزة بریتانیا، کامل‌ترین مجموعه در جهان است (← جامعة‌القاهرة، 2012).باتوجه به مشکلات این کتابخانه، مانند نداشتن فضای کافی و امکانات و تالارهای مناسب مطالعه و شیوه‌های مناسب برای حفاظت از نسخه‌های خطی نفیس و فقدان فهرست‌نویسی صحیح علمی (← محمد فتحی عبدالهادی، ص 60ـ62؛ کتابخانه‌های ملی، همانجا)، در 1375ش/ 1996 طرح احداث ساختمان جدید کتابخانه به‌تصویب رسید. این طرح عظیم تاکنون (1391ش) به پایان نرسیده‌است ← جامعة‌القاهرة، 2012).از مدیران سابق این کتابخانه، باید از محمدرضا مصری مالکی (متوفی 1329ش/ 1950)، از شخصیتهای برجستة علمی و فرهنگی مصر، یاد کرد (← زرکلی، ج 6، ص 127).منابع: حسن امین، مستدرکات اعیان‌الشیعة، بیروت 1408ـ1416/ 1987ـ1996؛ جامعة‌القاهرة.Retrieved Apr. 29, 2012, from http://cu.edu.eg/Arabic/ General Info/ Hostel.aspx;خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت 1999؛ کتابخانه‌های ملی و بزرگ کشورهای جهان، تهران: کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران، 1379ش؛ محمد فتحی عبدالهادی، المکتبات و المعلومات العربیة بین‌الواقع و المستقبل، قاهره 1419/1998؛ احمدبن علی مَقریزی، امتاع‌الاسماع بماللنبی صلی‌اللـّه علیه‌وسلم من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، چاپ محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت 1420الف؛ همو، فضل آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ علی عاشور، ]بی‌جا? 1420ب[.