داناسرشت اکبر

داناسرشت، اکبر، متخلص به صیرفی؛ قاضی، مترجم و نویسندة معاصر. نام او به اشتباه علی‌اکبر نیز ضبط شده‌است (← آقا شیخ‌محمد و نوری‌نشاط، ص 274). وی فرزند حاجی میرزا علینقی صراف‌باشی بود و در 1290ش در تهران زاده شد. شهرتش به‌تبع پدر صراف‌باشی بود که بعدها آن را به داناسرشت تغییر داد. او علاوه بر تحصیلات رسمی، و شش سال آموزش صرف و نحو و شعر و نثر عربی، فقه و علوم اسلامی را نزد شیخ محمدرضا تنکابنی آموخت (داناسرشت، 1364ش، ص 4). شیخ ضیاءالدین درّی، عبدالرزاق بُغایری* و سیدحسن مشکان طبسی از دیگر استادان او بودند (همان، ص 4، 7؛ نیز ← افشار، ص 670). او نجوم و اصول هندسه و ریاضیات را از سیدجلال‌الدین طهرانی* و سیدباقرخان هَیَوی* آموخت (داناسرشت، 1364ش، ص 7). در 1314ش امتحانات نهایی دورة سوم آموزشگاه قضائی را با موفقیت پشت سر گذاشت. در 1316ش درجة مدرّسی در رشتة معقول را از دانشکدة معقول و منقول دریافت کرد و در 1319ش به استخدام وزارت دادگستری (عدلیه) درآمد. او در 1320ش نام‌خانوادگی خود را از صراف‌باشی به داناسرشت تغییر داد (ایران. وزارت دادگستری. کارگزینی قضات قوة قضائیه، پروندة ش 2644).در سالهای فعالیت در وزارت دادگستری، داناسرشت در ساری، کجور، تهران و کرمانشاه خدمت کرد. در دوره‌ای (از 1342ش) نیز به عضویت کمیسیون مشورتی تعیین اصطلاحات و لغات قضائی اداره حقوقی وزارت دادگستری درآمد که وظیفة اظهارنظر دربارة لغات و اصطلاحات قضائی به‌کار رفته در طرحهای قانونی را داشت (همانجا). داناسرشت در اردیبهشت 1348 با سمت مستشار دادگاه استان مرکز بازنشسته شد. به‌نظر می‌رسد وی چندان به کار قضاوت علاقه‌مند نبودهاست (← همانجا).وی به‌سبب آگاهی عمیق از زبان عربی، علاقه و مطالعه مبادی ریاضی و نجوم و علاقه به شعر (به‌ویژه در دهه‌های نخست زندگی)، آثاری در حوزه‌های گوناگون پدید آورد. بنا به اظهار خود داناسرشت (1364ش، ص 6)، پاره‌ای از سروده‌های زمان جوانی وی را محمدتقی بهار* تصحیح کرده‌است. تخلص او صیرفی ذکر شده‌است (← همو، 1347ش، ص 594؛ برای فهرست اشعار او ← معراجی، ص 193ـ194). او به عربی نیز شعر می‌سرود و برخی از مقالاتش به این زبان در مجلة الاکاء به چاپ رسیده‌است (داناسرشت، 1364ش، همانجا).مهم‌ترین دستاورد داناسرشت در حوزة ترجمه، برگردان کتاب آثارالباقیة ابوریحان بیرونی از عربی به فارسی است. این ترجمه برای نخستین‌بار در 1321ش منتشر شد (برای آگاهی از تعداد چاپهای این ترجمه ← باشتنی و همکاران، ج 1، ص 87). داناسرشت بخشهایی از کتاب تحقیق ماللهند بیرونی و شفای ابن‌سینا را نیز به فارسی ترجمه کرد. جدیدترین تجدید چاپ از ترجمه بخشی از شفا به همت او در 1386ش انجام شده‌است.نخستین اثر تألیفی داناسرشت کتاب کوچکی با عنوان افکار سهروردی و ملاصدرا در 1314ش منتشر شد که اثری در حوزة فلسفه است. داناسرشت کتاب تاریخ فلسفه در اسلام را نیز در 1315ش منتشر کرد (داناسرشت، 1315ش، ص 74؛ افشار، همانجا). در حوزة علوم، علاوه بر چند مقاله دربارة تاریخ پزشکی، ریاضیات و گاه‌شماری، داناسرشت دو رسالة کوتاه دربارة تسطیح کره و نیز گاه‌شماری تألیف کرد که علاوه بر چاپهای جداگانه در ابتدای چاپ جدید آثارالباقیه (تهران 1363ش) نیز به‌صورت الحاقی به چاپ رسیده‌اند (برای آگاهی از عنوان و زمان چاپ آثار داناسرشت، اعم از ترجمه و تألیف ← مشار، ج 1، ستون 644ـ645؛ آینده، ج 15، ش 6ـ9، شهریور ـ آذر 1368، ص 615؛ افشار، همانجا؛ اثر آفرینان، ج 3، ص 9ـ10؛ آقاشیخ‌محمد و نوری‌نشاط، همانجا). داناسرشت در 1368ش در تهران درگذشت.منابع : مریم آقاشیخ‌محمد و سعید نوری‌نشاط، گلزار مشاهیر : زندگینامه درگذشتگان مشاهیر ایران، 1358ـ 1376، تهران 1377ش؛ اثر آفرینان: زندگینامه نام‌آوران فرهنگی ایران، از آغاز تا سال 1300 هجری شمسی، زیرنظر کمال حاج‌سیدجوادی و عبدالحسین نوایی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1377ـ1380ش؛ ایرج افشار، نادره کاران: سوکنامه ناموران فرهنگی و ادبی، 1304ـ1381ش، به کوشش محمود نیکویه، تهران 1383ش؛ موسی‌الرضا باشتنی، مهین فضائلی‌جوان، و عباس کیهانفر، فهرست کتابهای فارسی شده چاپی از آغاز تا سال 1370، مشهد 1380ش؛ اکبر داناسرشت، «استاد اکبر داناسرشت و ریاضیات از ̕بیرونی، تا معاصران» (مصاحبه)، کیهان فرهنگی، سال 2، ش 5 (مرداد 1364)؛ همو، تاریخ فلاسفة اسلام : شرح‌حال شیخ شهاب‌الدین سهروردی و ملاصدرای شیرازی، تهران 1315ش؛ همو، «تضمین»، یغما، سال 21، ش 10 (دی 1347)؛ خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران 1340ـ1344ش؛ شیرین معراجی، فهرست موضوعی مجلة یغما، تهران 1374ش.