دالغیچ احمدآغا

معرف

معمار و هنرمند صدف‌کار سدة دهم و یازدهم در دربار عثمانی
متن
دالْغیچ احمدآغا، معمار و هنرمند صدف‌کار سدة دهم و یازدهم در دربار عثمانی. وی نخست در سپاه عثمانی خدمت می‌کرد که محمدآغای صدف‌کار وی را در دفتر معماری کاخ سلطنتی در استانبول پذیرفت. او صدف‌کاری را از استاداحمد و معماری را از سنان*، آموخت؛ به‌طوری که در ساخت مسجد سَلیمیه در ادرنه (975ـ983) در کنار سنان بود (مایر ، ص 58؛ ) فرهنگ هنر( ، ذیل «احمد دالغیچ») و پس از وی در زمرة شاگردان برجستة سنان، به سمت معمارباشی دربار انتخاب شد (اوزون چارشیلی ، ج 3، بخش 2، ص 552). نام احمدآغا در اسناد مربوط به معماری از 999 به بعد دیده می‌شود. در این تاریخ او مأمور تهیه و خرید الوار و سرب برای احداث یالی‌کوشک بود (راجرز ، ص 25).احمدآغا در 1004 در مرکز معماران «خاصه» براساس سلسله‌مراتب سنّتی، سرپرست آبراه‌سازی (صویولجی/ سویولو ناظری) شد و در ساخت مسجد ینی‌والده ( مسجدصفیه‌سلطان) به داودآغا*، معمار مسجد، یاری رساند. این مسجد در کنار آب واقع شده و چون ساخت آن در محلی با جریان مداوم آب در آن، دشوار بود، به‌سبب موفقیت در این کار، وی به دالغیچ (غواص) ملقب شد (گودوین ، ص340؛ مایر؛) فرهنگ هنر(، همانجاها؛ قس د.ا.د.ترک، ذیل مادّه که لقب دالغیچ را متعلق به دورة خدمت او در سپاه عثمانی دانسته‌است). وی پیش از سمت معمارباشی، مدتی با عنوان پاشا*، بیگلربیگیِ* نواحی ارزروم، شام و حلب بود و به سردستگی (چاووشی) محافظان دربار رسید که این لقب در انتهای نامش ذکر می‌شد. او تا 1007 سرپرست آبراه‌سازی، راه‌آبهای قرق‌چشمه (چهل چشمه)، بازار ایاصوفیه، آب‌انبار دمیرخانه و مساجد غَلَطه و سِلیوْری بود و بخشهایی از طوپقاپی را مرمت کرد. او با درگذشت معمار داود در صفر 1007، به سمت معمارباشی انتخاب شد (جعفرافندی، ص 71، 189؛ د.ا.د.ترک؛ اوزون چارشیلی؛ راجرز، همانجاها). ازجمله آثار معماری او آرامگاه سلطان‌مراد سوم، در گورستان ایاصوفیه است (مایر، همانجا). ساخت این مقبره را داودآغا به فرمان محمد سوم آغاز کرد که پس از درگذشت وی با نظارت دالغیچ احمدآغا در 1008 تکمیل شد. این مقبره دارای در چوبی صدف‌نشان و کتیبه‌ای با نام دالغیچ احمد است (مایر؛ راجرز؛ )فرهنگ هنر(، همانجاها). بعضی دیگر از کارهای دالغیچ‌احمد ساخت حمام سلطنتی ینی‌سارای (سرای جدید) در طوپقاپی، مرمت اتاقهای والده سلطان و دارالسعاده آغاسی، ساخت پنجره‌های مشبک با شیشه‌های بلورین در اتاق سلطان در اسکی‌سرای (سرای قدیم)، نظارت بر ساخت مدارس تربیت نگهبانان و غلطه‌سرای، احداث چند اصطبل و اسکله مانند بشیکتاش و بناهای دیگر از جمله باروت‌خانه، کاغذخانه، مقبره میرزابابا، مسجد فتحیه و مرمت خانقاه قره‌باش در استانبول است (د.ا.د.ترک؛ )فرهنگ هنر(؛ راجرز، همانجاها). او همچنین ساخت صندوق نفیسی از چوب گردو به شکل هشت ضلعی را برای مقبره محمد سوم برعهده داشت و آن را با صدف و لاک و عاج تزیین کرد ()فرهنگ هنر(، همانجا). این هنرمند در 1015، نظارت بر تعمیر پل سلیوری را برعهده گرفت. پس از آن حاکم ولایت سیلستره (در بلغارستان) شد و سرانجام در شوال 1016 در شورش قلندراوغلی و هنگام حمله او به بورسه در نزدیکی گونِن مجروح شد و چند روز بعد درگذشت و در گورستان «پاشا مزارلقی» در گونن ــ که اکنون به بوستانی تبدیل شده است ــ به خاک سپرده شد (د.ا.د.ترک؛ اوزون چارشیلی؛ راجرز، همانجاها).دالغیچ احمدآغا بیشتر مرمتگر بناها بود و جز مقبرة محمد سوم بنای مستقلی نساخت. این امر بیشتر به‌علت تکراری شدن معماری سنّتی عثمانی، نفوذ معماری غربی و مهارت و چابکی معمار سنان بود که مجالی برای استادان پس از خود باقی نگذاشته بود (← د.ا.د.ترک، همانجا).منابع : جعفرافندی، رساله معماریه، متنی از سدة یازدهم هجری، ترجمه از انگلیسی: مهرداد قیومی بیدهندی، تهران 1389ش؛The Dictionary of art, ed. Jane Turner, New York: Grove, 1998, s.v. "Ahmed Dalgıç" (by Howard Crane); Godfrey Goodwin, A history of Ottoman architecture, London 1992; Leo Ary Mayer, Islamic architects and their works, Geneva 1956; J.M. Rogers, Sinan, New Delhi 2006; TDVİA, s.v. "Dalgıç Ahmed Ağa" (by Deniz Esemenli); İsmail Hakkı Uzun(arşılı, Osmanl tarihi, vol.3, pt.2, Ankara 2003.
نظر شما
مولفان
گروه
رده موضوعی
جلد 17
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده