داکار

داکار، پایتخت و بزرگ‌ترین شهر سنگال*. بندر داکار در ارتفاع دویست متری از سطح دریا، در ساحل شرقی اقیانوس اطلس، غربی‌ترین نقطه افریقا، و در منطقة دماغه سبز/ کَپ ورت واقع است و از دیرباز مرکز بازرگانی بین اروپا، افریقا و امریکا بوده‌است (← عبداللّه حشیمه، ص 94؛) دایرة‌المعارف جدید افریقا( ، ذیل مادّه؛ )اطلس جامع جهان تایمز( ، نقشة 85).محدودة داکار ظاهراً جزو قلمرو تَکرور بود (← حسن احمد محمود، ص 204ـ205) که به استناد برخی منابع، از سدة هشتم به بعد نواحی غربی افریقای مسلمان را شامل می‌شد (← تکرور*).داکار در سدة هشتم روستای کوچکی به نام نداکساریو و در تصرف طایفة ماهیگیر لیبو ، از قبیله ولوف ، بود (بالاندیه، ص 51؛ الموسوعة‌العربیة، ذیل «دکار») و بعدها به داکار تغییرنام داد که نباید پس از 1264/ 1848 اتفاق افتاده باشد (← کلاین ، ص 48؛ ) دایرة‌المعارف جدید افریقا(، همانجا).داکار در 1273/1857 تحت قیمومت فرانسه درآمد (کراودر ، ص 34) و فرانسویها در 1275/1859 بندر داکار را احداث کردند (کلاین، ص 41؛ تیدی و لیمینگ ، ج 1،ص 174). داکار از 1320/1902 به جای شهر سن ـ لوئی در شمال‌شرق داکار، که از 1313/1895 مرکز افریقای غربی فرانسوی بود، مرکز این اتحادیه شد (ویلالن، ص 83؛ دیوف، ص 120؛ )اطلس جامع جهان تایمز(، همانجا).داکار از 1336ش/ 1957 مرکز مستعمرة سنگال شد. این شهر از 1338ش/ 1959 به مدت یک سال به‌طور موقت مرکز فدراسیون مالی هم بود. از 1339ش/ 1960 با جدایی سنگال از این فدراسیون داکار همچنان پایتخت سنگال است (براگینسکی، ص 115؛ د. اسلام، چاپ دوم، تکمله، ذیل مادّه).در فاصلة سالهای 1297 تا 1306/ دهة 1880 فرانسویان راه‌آهن بین داکار و سن ـ لوئی را احداث کردند و در 1338/1920 آن را تا کیز در نیجر* علیا و از آنجا تا بَمَکو*(پایتخت کنونی مالی) امتداد دادند (ویلالن، ص 40؛ دیویدسون ، ص 507).داکار از مراکز اداری، صنعتی و تجاری سنگال است و تولیدات صنایع غذایی، فراورده‌های دریایی، چرم، پسته و فسفات از مهم‌ترین کالاهای آنجاست (هانس، ص 190؛ابوحجر، ص 310ـ311).حدود چهار پنجم مردم داکار مسلمان‌اند (تریمینگام ،ص 226؛ الهی، ص 172ـ174؛ د. اسلام، همانجا) و بقیه مسیحی (عمدتاً کاتولیک)، و آنیمیست (جاندارپندار) هستند. 55% مسیحیان و 28% آنیمیستهای سنگال ساکن داکارند (کوک، ص 165).اکثر مسلمانان داکار مالکی‌مذهب‌اند، ولی به سبب مهاجرپذیر بودن، پیروان مذاهب دیگر و نیز طریقتهای صوفیانه منطقه چون مُریدیه*، تِجانیّه* و قادریه* در این شهر حضور دارند ()تاریخ افریقا( ، ص 246؛ د. اسلام، همانجا). داکار در حوزة زبانی نیجر ـ کنگو قرار دارد (ماکه ،ص 27) و زبان رسمی مردم آن فرانسوی و زبان محاوره‌ای ایشان ولوف است (الهی، ص 155).قبل از جنگ جهانی دوم (1939ـ1945)، دانشسرای ویلیام پونته در داکار مهم‌ترین مؤسسة آموزش عالی در سراسر افریقای غربی فرانسوی بود (اشرادر ، ص 124)، همچنان‌که قدیم‌ترین دانشگاه فرانسوی زبان افریقا در داکار واقع است (کرتن، ص 103). این دانشگاه تنها دانشگاه منطقة افریقای غربی فرانسوی بود و در دهة 1330ش/1950، در آستانة استقلال سنگال، بیش از نیمی از دانشجویانش فرانسوی بودند (رادنی، بخش 2، ص 247ـ248). داکار دارای مساجد بزرگ و کلیسای جامع نیز هست (بالاندیه، ص 51، 255).شهر داکار به سرعت توسعه یافت و بر جمعیت آن افزوده شد، تا جایی که تعداد زیادی از جمعیت سنگال را در خود جای داد. بر این اساس، جمعیت داکار از 000،20 تن در آغاز قرن چهاردهم/ بیستم، به بیش از 000،350 تن در دهة 1370ش/ 1990 رسید (بالاندیه، ص 178؛ هادر ، ص 233؛ د.اسلام، همانجا) و در 1384ش/2005، جمعیت آن بالغ بر 000، 510، 2 تن شد ()← اطلس جامع جهان تایمز(، نقشه 43). براساس سرشماری 1340ش/1961، جمعیت داکار 920،302 تن بود شامل 180،29 فرانسوی، 900،9 لبنانی و سوری، و تابعیتهای دیگر. پس از کاهش نیروی نظامی فرانسه و رشد افریقاگرایی در منطقه، جمعیت غیر افریقاییها کمتر شده‌است، جز لبنانیها که بیشتر به بازرگانی مشغول‌اند (د. اسلام، همانجا). سابقة حضور تجار لبنانی و سوری به آغاز قرن چهاردهم/ بیستم می‌رسد (← روکز، ص 118ـ119؛ بغدادی، ص 238ـ 240، 243). لبنانیها به‌تدریج بناهای متعددی در داکار ساختند و محلات لبنانی‌نشین ایجاد و در عرصه‌های تجاری، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و علوم بسیار پیشرفت کردند (← بغدادی، ص 248ـ251، 275ـ276).امروزه داکار کوچک‌ترین اما مهم‌ترین و پرجمعیت‌ترین استان کشور سنگال است. شهر بندری داکار و دو شهر پیکین و روفیسک از مهم‌ترین شهرهای این استان‌اند () ← اطلس جامع جهان تایمز(، همانجا).منابع : آمنه ابوحجر، موسوعة‌المدن‌الاسلامیة، عَمّان 2003؛ حسین الهی، «اسلام در سنگال»، مشکوة، ش 14 (بهار 1366)؛ براگینسکی، بیداری آفریقا: بررسی جنبش‌های آزادیبخش ملی در آفریقای استعماری، ترجمه ج. علوی‌نیا و ا.ج. رضوانی، تهران 1352ش؛ عبدالسلام بغدادی، الجماعات العربیة فی افریقیا: دراسة فی اوضاع الجالیات و الاقلیات العربیة فی افریقیا ـ جنوب‌الصحراء، بیروت 2005؛ حسن احمد محمود، الاسلام و الثقافة العربیة فی افریقیا، قاهره ?] 1986[؛ مَمَدو دیوف، «بازنمائی تاریخی و مشروعیت سیاسی در سنگال: 87 ـ1960»، گفتگو، ش 37 (مرداد 1382)؛ بزیل دیویدسون، افریقا: تاریخ یک قاره، ترجمة هرمز ریاحی و فرشته مولوی، تهران 1358ش؛ والتر رادنی، اروپا و عقب‌ماندگی آفریقا، بخش 2، ترجمة محمود ریاضی، تهران : چاپخش، ]بی‌تا.[؛ یوسف روکز، افریقیا السوداء: سیاسة و حضارة، ]بی‌جا[ 1407/1986؛ عبداللّه حشیمه، رحلة فی بلاد الزنوج: ثمانیة اشهر فی افریقیة الغربیة، 1929، ابوظبی 2006؛ پ. د. کرتن، «گرایشهای تازه در تاریخنگاری افریقایی و سهم آن در تاریخ به طور کلی»، ترجمة حسن انوشه، در تاریخ عمومی افریقا، ج 1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1372ش؛ ژوزف کوک، مسلمانان افریقا، ترجمة اسداللّه علوی، مشهد 1373ش؛ ژاک ژروم پیر ماکه، تمدن سیاهان: تاریخ، فنون، هنرها، جوامع، ترجمة اسداللّه علوی، مشهد 1369ش؛ الموسوعة العربیة، دمشق: هیئة الموسوعة العربیة، 1998ـ2008، ذیل «دکار» (از محمد رفعت مقداد)؛Georges Balandier, Ambiguous Africa: cultures in collision, Translated from the French by Helen Weaver, London 1966; Michael Crowder, "The Second world war: prelude to decolonisation in Africa", in The Cambridge history of Africa, vol 8, ed. Michael Crowder, Cambridge 1984; EI2, Suppl., s.v. "Dakar" (by Amar Samb); William Adams Hance, The Geography of modern African, New York 1975; A History of Africa: 1918- 1967, Translated from the Russian by L.O. Lempert and L. N. Feonov, ed. S. R. Smirnov, Moscow: "Nauka" Publishing House, 1968; B. W. Hodder, West Africa, in Africa in transition: geographical essays, ed. B. W. Hodder and D.R. Harris, London: Methuen, 1972; Martin A. Klein, Islam and imperialism in Senegal: Sine-Saloum, 1847-1914, Stanford 1968; New Encyclopedia of Africa, ed. John Middleton, Detroit: Thomson, 2008, s.v. "Dakar" (by Hilary Jones); Peter J. Schraeder, African politics and society: a mosaic in transformation ,Boston 2000; Michael Tidy and Donald Leeming, A history of Africa: 1840-1914 , London 1989; The Times comprehensive atlas of the world, London: Times Books, 2005; J. Spencer Trimingham, A history of Islam in west Africa, Oxford 1985; Leonardo Alfonso Villalón, Islamic Society and State power in Senegal: disciples and citizens in Fatick, Cambridge 1995.