دارم بن قبیصه

دارِم‌بن قَبیصه، راوی امامی قرن سوم. نجاشی (ص 162) نسب کامل او را دارم‌بن قبیصة‌بن نَهشَل‌بن مُجمِّع ذکر کرده است. ظاهراً نسبش به دارم‌بن مالک از قبیلة تمیم می‌رسد (← سمعانی، ج 2، ص440) و ازاین‌رو، به دارمی و تمیمی (نجاشی، همانجا) و نیز نهشلی (ابن‌بابویه، 1363ش، ج 2، ص 69؛ قس همو، 1417، ص 307 : صنعانی) مشهور بوده است. کنیه‌اش را ابوالحسن و لقبش را سایح ذکر کرده‌اند (←ابن‌غضائری، ص 58؛ نجاشی، همانجا).دارم را از اصحاب امام رضا علیه‌السلام دانسته‌اند (همانجاها)، در حالی که در رجال و فهرست طوسی نامی از وی نیست (نیز ← شوشتری، ج 4، ص 226). به گفتة نجاشی (همانجا) دارم روایاتی از آن حضرت در دو کتاب الوجوه و النظائر و الناسخ و المنسوخ روایت کرده است. راوی این کتاب علی‌بن محمدبن جعفربن عَنبَسَه، برده آزادشدة هارون‌الرشید، است (همانجا). ابن‌بابویه (1362ش، ج 2، ص 387، 390، 394، 641؛ 1363ش، ج 2، ص 68ـ 75، 132) برخی از روایات دارم دربارة فضل و نحس ایام، فضل ماههای رجب و شعبان و رمضان، دعای پیامبر هنگام رؤیت هلال، فضائل اهل‌بیت و شیعیان آنها و برخی آموزه‌های اخلاقی و آداب و سنن را از همین طریق از امام رضا علیه‌السلام روایت کرده است. ظاهراً علی‌بن محمدبن عنبسه کتابها و دیگر روایات دارم را در سامرا از وی شنیده است (← همو، 1363ش، ج 2، ص 69). دارم حدیث غدیرخم را نیز از انس‌بن مالک روایت کرده است (همو، 1361ش، ص 67).ابن‌غضائری (همانجا) دارم را غیرقابل اعتماد و روایاتش را نامتعارف دانسته (نیز ← علامه حلّی، ص 346)، هرچند نجاشی به توثیق یا جرح وی نپرداخته است. احتمالاً به همین سبب ابن‌داوود حلّی او را یک بار در شمار کسانی که تضعیف نشده‌اند (← ستون 147) و بار دیگر در بخش جرح‌شدگان (ستون 452) آورده است (قس خویی، ج 7، ص 87). همچنین ابن‌غضائری (ص 81) و نجاشی (ص 262) علی‌بن محمدبن جعفربن عنبسه را ضعیف و غیرقابل اعتماد دانسته‌اند. با این حال، مامقانی (ج 26، ص 97) به سبب بی‌اعتمادی به تضعیفات ابن‌غضائری و اهمال نجاشی، به حسن او حکم کرده است (نیز ← موحد ابطحی، ج 5، ص 537). همچنان‌که کرباسی (ص 241) روایات وی در عیون اخبار الرضا را موافق با اعتقادات شیعه و بی‌اشکال دانسته است.منابع : ابن‌بابویه، الامالی، قم 1417؛ همو، عیون اخبارالرضا، چاپ مهدی لاجوردی، قم 1363ش؛ همو، کتاب الخصال، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم 1362ش؛ همو، معانی‌الاخبار، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم 1361ش؛ ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ جلال‌الدین محدث ارموی، تهران 1342ش؛ ابن‌غضائری، الرجال لابن الغضائری، چاپ محمدرضا حسینی جلالی، قم 1422؛ خویی؛ سمعانی؛ شوشتری؛ حسن‌بن یوسف علامه حلّی، خلاصة‌الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، ]قم[ 1417؛ محمدجعفربن محمدطاهر کرباسی، اکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، چاپ جعفر حسینی اشکوری، قم 1382ش؛ عبداللّه مامقانی، تنقیح‌المقال فی علم‌الرجال، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم 1423ـ ؛ محمدعلی موحد ابطحی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال، للشیخ الجلیل ابی‌العباس احمدبن علی النجاشی، ج 5، قم 1417؛ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ﺑ رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم 1407.