دارالکتب ← کتابخانه

معرف

دارالکتب ← کتابخانه#
متن
دارالکتب ← کتابخانهNNNNدارالکتب المصریة، کتابخانه ملی مصر که از 1372ش/ 1993 بخشی از سازمان دارالکتب والوثائق القومیة است.این کتابخانه را در 1286 علی‌پاشا مبارک* مدیر دیوان مدارس مصر، به فرمان اسماعیل‌پاشا*، خدیو مصر، تأسیس کرد. کتابخانه در اول رجب 1287 رسمآ افتتاح شد. تا 1289 بسیاری از کتابهای موجود در مساجد و اماکن دینی، کتابخانه‌های دیوانها و خزاین اداره اوقاف، کتابخانه عمومی قدیم، کتابخانه‌های وزارت کار و دانش عمومی و نیز نقشه‌های عربی و کتابهای انگلیسی جمع‌آوری و در این کتابخانه جای داده شد. خدیو اسماعیل در 1293، پس از درگذشت برادرش مصطفی فاضل، کتابخانه وی را که شامل 458،3 نسخه ارزشمند خطی ( 473، 2 نسخه عربی، 650 نسخه ترکی و 335 نسخه فارسی) بود، خریداری و به دارالکتب اهدا کرد. در 1313، کتابخانه علی‌پاشا مبارک نیز به دارالکتب منتقل شد (← دارالکتب، ص 5؛ زرکلی، ج 4، ص 322؛ ایمن فؤادسید، 1417، ص 21ـ24، 31؛ همو، 1429، ص 8ـ10؛ دارالکتب المصریة، 1998، ص 6).دارالکتب المصریة، در ابتدا کتبخانه خدیویه نام داشت و مکان اولیه آن قصر مصطفی فاضل واقع در درب جمامیز قاهره در کنار دیوان مدارس بود (← دارالکتب، ص 5ـ6؛ ایمن فؤاد سید، 1417، ص 22)، اما بعدآ به ساختمان قصر محمد ثاقب‌پاشا، واقع در باب‌الخلق، منتقل شد (← «آشنایی با دارالکتب مصر»، ص78؛ ایمن فؤادسید، 1429، ص 12). در دوره خدیوی اسماعیل، محتویات دارالکتب در زمره اموال دیوان اوقاف درآمد و اسماعیل زمین وسیعی را وقف آن کرد (← ایمن فؤادسید، 1417، ص 24، 26؛ همو، 1429، ص 10ـ 11).در 1317، در دوره خدیو عباس حلمی دوم*، قصر تخریب شد و به جای آن ساختمان جدید دارالکتب با معماری عربی و اسلامی بنا و در 1321 بازگشایی شد (← دارالکتب، ص 5؛ ایمن فؤادسید، 1417، ص 26، 28؛ همو، 1429، ص 11ـ12).ظاهرآ تا دهه 1310ش/1930، ورود زنان به این کتابخانه ممنوع بود تا آنکه پس از افتتاح دانشکده ادبیات در قاهره و ورود بانوان به این دانشکده، در دارالکتب نیز چهار صندلی در انتهای سالن مطالعه برای استفاده زنان اختصاص دادند (← «آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 80). نظر به محدودیت فضای ساختمان دارالکتب، در 1325ش/1946 قصری قدیمی در سه کیلومتری ساختمان اصلی، در اختیار دارالکتب قرار گرفت(دارالکتب، ص 6ـ7). در 1333ش/1954، بر اساس مصوبه دولت مصر، پنج نسخه از هر کتابی که در مصر چاپ می‌شد در اختیار دارالکتب قرار می‌گرفت و شماره و تاریخ تحویل کتاب به دارالکتب در صفحه عنوان یا آخرین صفحه کتاب درج می‌شد (همان، ص 17).در 1340ش/ 1961، کارِ بنای ساختمان جدیدی برای دارالکتب در منطقه رمله بولاق در ساحل رود نیل در مساحتی نزدیک به پانزده هزار مترمربع، آغاز شد که تا 1348ش/ 1969 به انجام رسید و تا 1353ش/1974 منابع دارالکتب به این ساختمان منتقل شد («آشنایی با دارالکتب مصر»، همانجا؛ ایمن فؤادسید، 1429، ص 12ـ13). بازسازی و مرمت و تجهیز این ساختمان نیز از 1378ش/2000 آغاز شد (← دارالکتب والوثائق القومیة، 2009). چون ساختمان جدید در کنار نیل، در معرض رطوبت قرار دارد، امروزه این ساختمان به کتب چاپی و نشریات اختصاص یافته و نسخ خطی، پاپیروسها، سکه‌ها و دیگر اقلام باارزش تاریخی به ساختمان قدیم کتابخانه، در باب‌الخلق بازگردانده شده است (ایمن فؤادسید، 1429، همانجا).در 1345ش/ 1966، دارالکتب، بخشی از سازمان دارالکتب و الوثائق القومیة (کتابخانه و مرکز اسناد ملّی) شد. بخش دیگر این نهاد جدید نیز، دارالوثائق القومیه (مرکز اسناد ملّی) بود. در 1350ش/ 1971، به حکم انورسادات رئیس‌جمهوری وقت مصر، هیئت عمومی تألیف و نشر مصر (الهیئة المصریة العامة للتألیف والنشر) نیز به دارالکتب و الوثائق القومیة پیوست. مجموع این سه مرکز، هیئت عمومی کتاب مصر (الهیئة المصریة العامة للکتاب) را تشکیل داد (← ایمن فؤاد سید، 1417، ص 1، 230ـ231، 325ـ331).از ابتدای گشایش دارالکتب، کارکنان آن از میان علما و ادبای برجسته مصر گزینش شدند و برخی مدیران آن عبارت‌اند از: عبدالحمید ابوهیف* (متوفی 1305ش/1927)، منصور فهمی (متوفی 1338ش/1959)، احمد لطفی‌السید* (متوفی 1342ش/ 1963)، امین خولی* (متوفی 1345ش/1966)، احمد رامی (متوفی 1360ش/1981) و توفیق‌الحکیم* (متوفی 1366ش/ 1987). کارل فولرس ، مستشرق آلمانی (متوفی 1909م) نیز از 1306 تا 1314 اداره کتابخانه خدیویه را برعهده داشت (← زرکلی، ج 5، ص 212؛ «آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 79؛ ایمن فؤادسید، 1417، ص 97ـ101).حافظ ابراهیم* نیز از 1329 تا آخر عمر (1351) ریاست بخش ادبی دارالکتب را برعهده داشت (← زرکلی، ج 6، ص 76؛ درباره بخش ادبی دارالکتب ← ایمن فؤادسید، 1417، ص 88ـ 89). همچنین محمد ببلاوی (متوفی 1333ش/ 1954) و پدرش، علی ببلاوی ادریسی حسنی (متوفی 1323/ 1906) که هر دو نقیب‌الاشراف مصر بودند (← یوسف الیان سرکیس، ج 1، ستون 104، 522ـ523؛ زرکلی، ج 5، ص 18، ج 6، ص 306)، احمد زین (متوفی 1326ش/1947)، از شعرای مصر که حدود بیست سال در دارالکتب خدمت کرد (زرکلی، ج 1، ص 129) و امین عبدالمجید بدوی برنده جایزه ایرانی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار در زمینه نشر زبان فارسی در 1369ش («آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 80؛ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 2011) از مشهورترین کارکنان این کتابخانه بوده‌اند.دارالکتب المصریة علاوه بر بیش از دوازده میلیون جلد کتاب، مجموعه‌ای بی‌نظیر از نسخه‌های خطی و کتیبه‌های باارزش فرهنگی را در اختیار دارد که اغلب اهدایی کتابخانه‌های برخی نهادها و مجموعه‌های شخصی دانشمندان مصر به دارالکتب است؛ از جمله: کتابخانه جمعیت مصریه با 272، 1 عنوان کتاب، اهدا شده در 1290/1873؛ کتابخانه قَوَلَه با 440،3 نسخه خطی اهدا شده در 1308ش/1929؛ کتابخانه احمد طلعت با 549،9 نسخه خطی، اهدا شده در 1308ش/ 1929؛ کتابخانه احمد تیمور مشهور به خزانه تیموریه، اهدا شده در 1309ش/1930 با حدود هجده هزار جلد کتاب شامل 673،8 نسخه خطی؛ کتابخانه عمر مَکرَم سیوطی، نقیب‌الاشراف مصر، شامل 325 مجلد کتاب عربی (270 نسخه خطی و بعضآ نادر و باقی چاپی)، اهدا شده در 1310ش/ 1931؛ کتابخانه احمد زکی با حدود ده هزار جلد کتاب از جمله 482،1 نسخه خطی اهدا شده در 1313ش/1934؛ کتابخانه احمد ابوخطوه اهدا شده در 1309ش/1930 و نیز کتابخانه محمد عبده با 108 نسخه خطی، اهدا شده در 1308ش/1929. این کتابخانه برای حفظ نسخ خطی از آسیب یا نابودی، از 1309ش/1930، از آنها میکروفیلم تهیه کرده است (← دارالکتب المصریة، 1351، مقدمه محمدعبدالرسول؛ همو، 1988، ص 6؛ زرکلی، ج 1، ص 94، 100، 126ـ127، 140، ج 5، ص 67ـ68؛ «آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 79؛ ایمن فؤادسید، 1417، ص 24، 31ـ32، 57ـ62، 185ـ186).گفته شده که دارالکتب پیشتر حدود 000،185 نسخه خطی در اختیار داشته اما با تبادل و فروش نسخ یا مفقود شدن و احیانآ سرقت منابع آن، امروزه شمار نسخه‌های خطی آن، بین پنجاه تا شصت هزار است (← حَسّان حَلّاق، ص 198ـ199؛ دارالکتب المصریة، 1998، همانجا). برخی از نسخه‌های کهن آن بدین‌قرار است: مصحف شریف جامع عمروعاص (کتابت شده در اوایل قرن دوم هجری)؛ الرسالة شافعی با تاریخ 265 که آن را قدیم‌ترین کتاب کاملِ نگاشته شده بر کاغذ می‌دانند؛ الجامع فی‌الحدیث‌النبوی از عبدالله‌بن وهْب فِهری (متوفی 197)، کتابت شده بر پاپیروس در قرن سوم؛ مشکل‌القرآن از ابن‌قتیبه دینوری کتابت شده در 379؛ الخصائص ابن‌جنّی کتابت شده در 430؛ الحجة فی‌قراءات الأئمة‌السبعة از ابن‌خالَوَیْه کتابت شده در 496؛ امالی ابوعلی قالی کتابت شده در 486؛ مقامات حریری کتابت شده در 504؛ تقریب‌التهذیب از ابن‌حجر عسقلانی به خط مؤلف، کتابت شده در 827؛ و دیگر اثر وی ذیل الدرر الکامنة به خط مؤلف؛ و المسالک و الممالک کتابت شده در 878 با نقشه‌های رنگی (← ایمن فؤادسید، 1417، ص 31، 35ـ39؛ دارالکتب‌المصریة، ص 6ـ7، 78ـ85، 88ـ 89، 92ـ99، 110ـ115).در دارالکتب بیش از هزار نسخه خطی به زبان فارسی نگهداری می‌شود (← فهرست نامگوی نسخه‌های خطی فارسی دارالکتب قاهره، ص 3ـ18) که در میان آنها 71 نسخه خطی مصور نفیس وجود دارد که برخی از آنها از نفیس‌ترین نسخه‌های جهان محسوب می‌شوند، مانند شاهنامه فردوسی، کتابت شده در 796 در شیراز با 67 تصویر، بوستان سعدی به خط سلطان‌علی هروی، کتابت شده در 892 با شش نگاره از کمال‌الدین بهزاد با تاریخ 893 و 894 و نسخه‌ای منقوش با تاریخ 929 از صفات‌العاشقین سروده هلالی استرآبادی (مقتول 936؛ ← دارالکتب‌المصریة، ص 15، 156ـ159، 162ـ 163؛ روائع‌المخطوطات‌الفارسیة المصورة بدارالکتب المصریة، ص 21، 46ـ53). از دیگر نسخه‌های فارسی آن باید به نسخ متعددی از آثار سعدی، مثنوی معنوی، دیوان حافظ، دیوان صائب تبریزی، آثار واعظ کاشفی و زیج الغ‌بیگ اشاره کرد (← فهرست نامگوی نسخه‌های خطی فارسی دارالکتب قاهره، ص 68ـ73، 78ـ79، 112ـ118، 126ـ127، 131ـ134، 143ـ145).در این کتابخانه، 154،5 نسخه ترکی نیز نگهداری می‌شود که از قدیم‌ترین و نفیس‌ترین آنها، منظومه یوسف و زلیخا سروده حمداللّه‌بن آق‌شمس‌الدین، با نقاشیهای رنگی است که در 985 کتابت شده است (← ایمن فؤادسید، 1417، ص 43؛ دارالکتب والوثائق‌القومیة، 2009).دارالکتب گنجینه‌ای از قدیم‌ترین کتابهای چاپی عربی در اختیار دارد که قدیم‌ترین آنها به نام صلاة‌السواعی در 920 در شهر وان ترکیه چاپ شده است. فهرست این کتابها با ترتیب تاریخی از 920 تا 1279، در 1342ش/1963 منتشر شده‌است. در این مجموعه نفیس، کتبی چون نزهة‌المشتاق (رم 1000/1592)، قانون ابن‌سینا (رم 1001/1593)، عهدین (رم 1082/1671) و قرآن کریم (هامبورگ 1105/1694) نگهداری می‌شود (← شوربجی، ص 1ـ7).این کتابخانه علاوه بر کتب خطی و چاپی، مجموعه‌هایی از سکه‌های اسلامی، نقشه‌های جغرافیایی مانند نقشه جنگ عثمانی و روسیه در 1294/1877 و نیز تابلوهایی از نقاشیها و نیز خطوط ثلث، نسخ، ریحان، تعلیق و نستعلیق از خطاطان مشهور در اختیار دارد و نیز مجموعه‌ای بی‌نظیر از اسناد رسمی و شخصی کتابت شده بر پاپیروس شامل 627،2 برگ و 350، 5 متن که برخی از قدیم‌ترین آنها متعلق به دوره خلافت ولیدبن عبدالملک اموی (86ـ96) است و کهن‌ترینشان تاریخ ذیقعده 87 را دارد. در این مجموعه اسنادی از دوران خلافت هشام‌بن عبدالملک اموی (105ـ125) و مقتدر بالله عباسی (295ـ320) نیز یافت می‌شود. انتقال این پاپیروسها به دارالکتب، در دوران مدیریت برنهارد موریتس در این کتابخانه (از 1314 تا 1329) صورت گرفته است. فهرست تفصیلی این پاپیروسها به همراه متن یونانی و عربی آنها به همت آدولف گرومان و محققان عرب، به‌ویژه حسن ابراهیم حسن، در شش جلد به عربی منتشر شده که جلد اول آن در 1313ش/ 1934 چاپ شده است (← گرومان، سفر1، ص زـط، 11ـ13، 53ـ55؛ دارالکتب، ص 44؛ ایمن فؤادسید، 1417، ص47ـ48، 50ـ54؛ دارالکتب‌المصریة، ص 6ـ7، 154ـ155).مهم‌ترین بخشهای کتابخانه عبارت است از :نسخ قرآن کریم و نسخ خطی نفیس: در این بخش قرآنهایی بسیار باارزش و بعضآ متعلق به صدر اسلام و قرون اولیه اسلامی نگهداری می‌شود، مانند قرآن مشهور به قرآن عثمان و منسوب به حسن بصری، کتابت شده بر روی پوست آهو و با خط قدیم کوفی بدون نقطه و حرکت که تاریخ آن به سال 77 برمی‌گردد و نیز قرآن ]منسوب به[ امام صادق علیه‌السلام. علاوه بر مصاحف متعدد بر جای مانده از قرن چهارم، دوران فاطمیان، ایوبیان، ممالیک و عثمانی، مصحفی کتابت شده در قرن یازدهم در هفت جلد بزرگ با ترجمه فارسی بین خطوط و مصحف کبیر نوشته شده با آب طلا به خط ریحان اثر احمد یوسف ترکی، کتابت شده در 1243 مشهور به مصحف ملک ناصر محمدبن سیف‌الدین قلاوون از نفایس این بخش است. در کنار این قرآنها، در این بخش دهها کتاب خطی عربی مانند صحیحین و برخی آثار به زبان فارسی موجود است مانند نسخه‌ای از کلیله و دمنه، کتابت شده در قرن هشتم و دارای 112 نگاره رنگی نفیس (← «آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 79؛ ایمن فؤادسید، 1417، ص 30ـ31، 35ـ36، 42؛ همو، 1429، ص 18ـ81؛ دارالکتب المصریة، ص 6ـ7، 15، 18ـ75، 160ـ161).بخش مخطوطات: در این بخش، نسخ بسیار نفیسی مانند البیطرة از ابن‌احنف (به تاریخ 560) و الاغانی نگهداری می‌شود. اسنادی با تاریخهای 86، 90 و 91 نیز از نفایس این بخش است (← «آشنایی با دارالکتب مصر»، همانجا؛ دارالکتب والوثائق القومیة، 2009).بخش هنر و موسیقی: این سالن علاوه بر دارا بودن کتابهای تخصصی هنر، قدیم‌ترین صفحه‌های موسیقی مصر و صفحه‌های کلاسیک جهان مانند آثار بتهوون، باخ و چایکوفسکی را در خود جای داده است («آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 79ـ80).بخش توفیق حکیم: نمایشگاهی است از لوازم شخصی و برخی از کتابهای ادبای برجسته مصر مانند توفیق حکیم، عباس محمود عقاد و طه حسین (همان، ص 80).بخش نشریات: قسمت ویژه مطبوعات ادواری است که در میان آنها، قدیم‌ترین نشریات عربی به نام الوقایع‌المصریة، منتشر شده در 1243 و المقتطف (آغاز انتشار: 1293) و المقطم (آغاز انتشار: 1306) دیده می‌شود. این بخش دوره کامل 930، 4 نشریه عربی، 265،6 نشریه خارجی (در حال انتشار یا متوقف شده) و 2000 عنوان میکروفیلم در اختیار دارد (← همان، ص 79؛ ایمن فؤادسید، 1417، ص 55ـ56؛ دارالکتب، ص 24ـ25؛ دارالکتب والوثائق القومیة، 2009). تاکنون چند فهرست درباره این نشریات منتشر شده است (← ایمن فؤادسید، 1417، ص 56)؛ برای نمونه فهرست تفصیلی الفبایی از نشریات موجود در دارالکتب تا 1337ش/1958 همراه با فهرست مؤسسان و ناشران آنها، از 1340ش/1961 تا 1342ش/1963 در دو جلد منتشر شده است (← محمود اسماعیل عبداللّه، ج 1، ص 297ـ 299، مقدمه عبدالمنعم محمدعمر، ص ح ـ و، ج 2، مقدمه همو، ص ج‌ـد).بخش تحقیق: دارالکتب در تربیت و آموزش و مساعدتهای فکری به کتاب‌خوانان و پژوهشگران فراتر از یک کتابخانه و چون مدرسه‌ای موفق عمل کرده و در واقع یک مؤسسه تحقیقاتی است. از بخشهای علمی ـ تحقیقی این کتابخانه مرکز اسناد و تاریخ معاصر مصر (افتتاح شده در 1343ش/1964؛ ← ایمن فؤاد سید، 1417، ص 95، 117ـ118؛ دارالکتب والوثائق القومیة، 2009) و مرکز تحقیق تراث است. هرچند مرکز تحقیق تراث در 1345ش/1966 تأسیس شد، اما دارالکتب سالها پیش از این نیز به نشر آثار با ارزش اسلامی می‌پرداخت که نخستین مورد آن، صبح‌الاعشی از 1331 تا 1338 در چهارده جلد منتشر شد. از حدود 150 عنوان کتاب منتشر شده در دارالکتب، نهایة‌الاَرَب (منتشر شده در 1302ش/1923)، الاغانی (منتشر شده در 1306ش/1927)، النجوم‌الزاهرة، المنهل‌الصافی، تفسیر قرطبی و دیوان مهیار دیلمی درخور ذکرند (← یوسف‌الیان سرکیس، ج 2، ستون 1521ـ1522؛ دارالکتب، ص 41ـ43؛ «آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 79ـ80؛ ایمن فؤاد سید، ص 87ـ94، 105ـ117؛ نیز ← حَسّان حَلّاق، ص 195؛ دارالکتب والوثائق‌القومیة، 2009). محمد عبدالجواد اصمعی (متولد 1312) و علی راتب (متوفی 1333ش) از مصححان و محققان نامدار دارالکتب بوده‌اند (← یوسف الیان سرکیس، ج 2، ستون 1270؛ زرکلی، ج 6، ص 307). امروزه نیز، محققان نامداری چون ایمن فؤادسید و حسین نصار عضو مرکز تحقیق تراث‌اند. انساب‌الخیل از ابن‌کلبی، طبقات‌الأطباء والحکماء از ابن‌جلجل، تنقیح‌المناظر لذوی الأبصار والبصائر از کمال‌الدین فارسی، دیوان معتمد ابن‌عباد و فراقنامه و مُقَطّعات سلمان ساوجی به زبان فارسی، از جدیدترین کتب منتشر شده این مرکز است؛ مرکز تحقیق تراث از 1382ش/ 2003، نیم‌سال‌نامه تراثیات را نیز منتشر می‌کند (← دارالکتب والوثائق‌القومیة، 2009).در اوایل قرن چهاردهم، دارالکتب فهرستی عمومی از نسخ خطی و کتب چاپی خود را (تا پایان 1308) در ده جلد منتشر کرد که یوسف الیان سرکیس (ج 1، ص الف) آن را نخستین کتاب‌شناسی منتشر شده در شرق به سبک مدرن می‌داند. پس از این نیز دارالکتب همواره فهرستهای متعددی از کتب خطی و چاپی خود را منتشر کرده است (برای تفصیل درباره این فهرستها ← ایمن فؤادسید، 1417، ص 63ـ86؛ دارالکتب، ص 30ـ33، 43ـ44).در 1344ش/1965، به همت سیدمرتضی رضوی، از ناشران آثار شیعه در مصر، و علی عبدالعظیم، مدیر فهارس عربی در دارالکتب‌المصریة، بخش آثار شیعیان امامی در دارالکتب تأسیس شد. این کار با حمایت آیت‌الله سیدمحسن حکیم میسر گردید. وی بسیاری از آثار شیعه را که در عراق، ایران، هند و پاکستان و دیگر نقاط منتشر شده بودند، جمع‌آوری و به دارالکتب اهدا کرد (← رضوی، قسم 1، ص 22، قسم 2، ص 221ـ226؛ نیز ← وردانی، ص 130).در 1372ش/1993 دارالکتب‌المصریة و دارالوثائق‌القومیة از هیئت عمومی کتاب مصر مستقل شدند و سازمانی موسوم به دارالکتب والوثائق القومیة مجددآ تشکیل شد که تحت نظارت وزارت فرهنگ مصر است. دارالکتب والوثائق‌القومیة قدیم‌ترین کتابخانه‌ملی جهان عرب و خاورمیانه و از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان عرب است. ریاست آن را از 1373ش/1994 به بعد، ایمن فؤادسید برعهده دارد (← ایمن فؤاد سید، 1417، ص 4، 341ـ 347؛ کتابخانه‌های ملی و بزرگ کشورهای جهان، ص 89؛ دارالکتب والوثائق القومیة، 2009). 26 کتابخانه‌های عمومی و فرعی در قاهره نیز، زیرمجموعه این کتابخانه‌اند (← «آشنایی با دارالکتب مصر»، ص 80؛ دارالکتب والوثائق‌القومیة، 2009).دارالوثائق القومیة سابقه‌ای بیشتر از دارالکتب دارد و در 1243 در زمان حکومت محمدعلی پاشا با نام دفترخانه مصریه تأسیس شده‌است. در 1332 نیز، دارالمحفوظات‌العمومیة بنیاد نهاده شد، و در 1311ش/1932 فؤاد اول پادشاه مصر، به منظور حفظ اسناد خاندان محمدعلی، بخش «محفوظات تاریخی» را در قصر عابدین تأسیس کرد، و همه اینها مقدمه‌ای شد که پس از انقلاب مرداد 1331/ یولیو 1952، به‌منظور حفظ اسناد تاریخی مصر در دوره‌های مختلف و نشر آنها، دارالوثائق التاریخیة القومیة در 1333ش/1954 در قصر عابدین افتتاح شود. این مرکز در 1348ش/1969 به قلعه‌ای در قاهره نقل مکان کرد و در 1369ش/1990 به موضع فعلی آن، ساختمان دارالکتب در ساحل رود نیل، منتقل شد (دارالکتب والوثائق‌القومیة، 2009).قدیم‌ترین سند این مرکز، متعلق به قرن ششم، است. دارالوثائق، علاوه بر اسنادی از دوره‌های فاطمی، ایوبی و ممالیک، 1046 فرمان از پادشاهان عثمانی را در اختیار دارد که قدیم‌ترین آنها متعلق به 1005 است. تصویر این مجموعه نیز در هفت جلد تهیه شده است. علاوه بر این، حدود نه صد هزار سند از دوره خدیو اسماعیل در این مرکز موجود است (همانجا).اسناد موجود در دارالوثائق علاوه بر موضوعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، حاوی مطالبی در تاریخ علوم مانند نجوم، طب و موسیقی است. این مرکز، به‌غیر از اسناد عربی، اسناد فراوانی به زبانهای ترکی، انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی و آلمانی و اسناد محدودی به زبان امهری در اختیار دارد که بخشی از مرکز، عهده‌دار ترجمه و طبع متن کامل یا خلاصه آنها به عربی و زبانهای دیگر است (همانجا).منابع : علاوه بر مشاهدات مؤلف؛ «آشنایی با دارالکتب مصر»، آینه پژوهش، سال 2، ش 6 (فروردین و اردیبهشت 1371)؛ ایمن فؤادسید، دارالکتب المصریة بین‌الامس والیوم والغد، قاهره 1429/2008؛ همو، دارالکتب المصریة: تاریخها و تطورها، بیروت 1417/1996؛ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 2011.Retrieved Dec. 10, 2011, from http://www.m-afshar.net/ awards.htm;حَسّان حَلّاق، الأرشیف والوثائق والمخطوطات فی مکتبات و مراکز لبنان والعالم العربی، بیروت 1424/2003؛ دارالکتب، دارالکتب فی عهدالثورة: یولیو 1952ـ یولیو 1964، قاهره 1964؛ دارالکتب‌المصریة، فهرس مکتبة مکرم، قاهره 1351/1933؛ همو، من نوادر مخطوطات دارالکتب المصریة، قاهره ] 1998[؛ دارالکتب والوثائق‌القومیة، 2009.Retrieved Dec. 10, 2011, from http://www.darelkotob. gov.eg;مرتضی رضوی، مع رجال‌الفکر فی‌القاهرة، بیروت 1418/1998؛ روائع‌المخطوطات الفارسیة المصورة بدارالکتب المصریة، ]تدوین[ هبة برکات و دیگران، قاهره: دارالکتب والوثائق القومیة، 2008؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت 1999؛ محمد جمال‌الدین شوربجی، قائمة باوائل‌المطبوعات‌العربیة‌المحفوظة بدارالکتب حتی سنة 1862م، قاهره 1383/1963؛ فهرست نامگوی نسخه‌های خطی فارسی دارالکتب قاهره، زیرنظر صفا اخوان، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1380ش؛ کتابخانه‌های ملی و بزرگ کشورهای جهان، تهران : کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1379ش؛ آدولف گرومان، اوراق‌البردی العربیة بدارالکتب المصریة، ترجمه الی العربیة حسن ابراهیم حسن، قاهره 1994؛ محموداسماعیل عبداللّه، فهرس الدوریات‌العربیة التی تقتنیها الدار، قاهره 1961ـ1963؛ صالح وردانی، الشیعة فی مصر من الامام علی حتی‌الامام‌الخمینی، قاهره 1414/1993؛ یوسف الیان سرکیس، معجم‌المطبوعات‌العربیة والمعرّبة، قاهره 1346/1928، چاپ افست قم 1410.
نظر شما
مولفان
گروه
رده موضوعی
جلد 16
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده