خور(۲) ← خور و بیابانک

خور(2) ← خور و بیابانکNNNNخُوَر، زبان ← دَردی، زبانهاNNNNخُوراسْگان، شهری در استان اصفهان در مرکز ایران. این شهر در مشرق بخش مرکزیِ شهرستان اصفهان، در حدود هفت کیلومتری مشرق شهر اصفهان، در مسیر راه اصلی اصفهان ـ یزد و در ارتفاع حدود 560،1 متری در دشت واقع است و به‌سبب توسعه شهر اصفهان به‌سمت مشرق، تقریبآ جزو بافت شهری اصفهان شده است (←مهریار، ج 1، ص 349). آب و هوای آن معتدل خشک است. میانگین گرم‌ترین روزها در تیر حدود ْ42 و سردترینِ آن در بهمن به حدود ْ12- می‌رسد. میانگین بارش سالانه آن حدود 121 میلیمتر است (← سازمان هواشناسی کشور، ص 34).زاینده‌رود در جنوب شهر جریان دارد. چشمه خوراسگان، از قدیم‌ترین چشمه‌هایی که آب شرب اصفهان را تأمین می‌کند، در این شهر است. یکی از دو مظهر این چشمه در محله باغ‌مراد است که در دوران دیالمه (حک: 320ـ 448) به شکل خندقی اطراف قلعه طبرک* را احاطه کرده بود (شفقی، ص 105ـ106).شغل بیشتر مردم آن کارگری و فرش‌بافی است (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 71، ص 108). در سرشماری 1385ش، جمعیت شهر 063،86 تن ضبط شده است (← مرکز آمار ایران، ذیل «استان اصفهان»).برخی از آثار تاریخی شهر عبارت‌اند از: قلعه طبرک متعلق به دوره دیالمه، امامزاده ابوالعباس، امامزاده شاه‌اسحاق، امامزاده شاه‌خیادان و امامزاده شاه‌مرقیون (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، همانجا).پیشینه. نام آن در منابع به صورتهای خَراسَکان، خَراسْکان، خوراسکان، خُراسکان و خوراسکون هم آمده است (← سمعانی، ج 2، ص 338؛ یاقوت حموی، ذیل «خَرَاسَکان»؛ غفاری کاشانی، ص 688؛ جناب اصفهانی، ص 19؛ جابری انصاری، ص 104). واژه خور در خوراسگان مخفف خورشید، و آس/ آسه همان اسان صفت فاعلی از مصدر آمدن است، زیرا این شهر در قسمت مشرق اصفهان قرار دارد و محل برآمدن خورشید است. پسوند گان صورت دیگری از «ان» است که در واژه مُهرگان هم دیده می‌شود و به معنای کثرت و نسبت است (مهریار، ج 1، ص350ـ351).در اوایل سده پنجم، ابونعیم اصفهانی در وصف شهرها و رستاقهای اصفهان نامی از خوراسکان نبرده اما در ذکر بزرگان اصفهان از دو محدّث خراسکانی نام قرن دوم یاد کرده است (← ادامه مقاله).این شهر در قرن هفتم از قرای اصفهان به شمار می‌رفت (← یاقوت حموی، همانجا). در 1013 شاه‌عباس اول در پی کوچاندن ارمنیان به اصفهان، تعدادی از آنان را در خوراسگان جای داد (اسکندرمنشی، ج 2، ص 668؛ درهوهانیان، ص60).در دوره ناصری خوراسگان از قرای معتبر بلوک جی و قصبه آن محسوب می‌شد که پنبه کاغذی آن ممتاز و مشهور بود (افضل‌الملک، ص 75ـ76؛ اعتمادالسلطنه، ج 4، ص 2373ـ 2374).در 1323ش، خوراسگان از آبایهای دهستان جی شهرستان اصفهان از استان دهم (اصفهان) بود (← ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، ج 3، ص 247). در حدود 1332ش، رزم‌آرا (ج 10، ص 80) خوراسگان را قصبه دهستان جی با 936،8 تن جمعیت معرفی کرده و صنایع‌دستی زنان آنجا را قالیچه و جاجیم ذکر نموده است. این آبادی در 1342ش، شهر شد (← ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، ذیل «استان اصفهان»).شماری از عالمان و هنروران به خوراسگان منسوب‌اند : میرزاعبدالخالق خوراسگانی، از خوشنویسان و نازک‌کاران قرن سیزدهم و کاتب قرآن بسیار نفیسی به تاریخ 1248؛ محمدابراهیم‌بن حاج‌ابوالحسن زرکش خوراسکانی اصفهانی، خطاط و نویسنده قرن سیزدهم؛ میرزامحمد خوراسگانی متخلص به امید (فرزند باقرشاه خوراسگانی) شاعر و ادیب؛ میرزاعبداللّه فرزند محمدحسن خوراسگانی، معروف به وثوق‌العلما، از نویسندگان قرن چهاردهم که عقائدالمؤمنین در اصول‌الدین و منظومة‌العقاید از آثار اوست؛ محمدباقر خوراسگانی اصفهانی از خوشنویسان ثلث و نسخ نیمه اول قرن چهاردهم که قرآن نفیسی به خط نسخ جلی برای فتحعلی‌شاه نوشته است (← ابونعیم اصفهانی، ج 1، ص 118، ج 2، ص 8؛ همائی، ص 127، 213؛ مهدوی، 1386ش، ج 1، ص 84ـ85؛ همو، 1348ش، ص 422؛ نیز برای اطلاعات بیشتر ← جعفریان، ص 49ـ51).منابع : ابونعیم اصفهانی، کتاب ذکر اخبار اصبهان، چاپ سون ددرینگ، لیدن 1931ـ1934، چاپ افست تهران ]بی‌تا.[؛ اسکندرمنشی؛ اعتمادالسلطنه؛ غلامحسین افضل‌الملک، سفرنامه اصفهان، چاپ ناصر افشارفر، تهران 1380ش؛ ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور، ج 3، تهران 1331ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری: آذر 1385، ]تهران 1385ش[؛ محمدحسن جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری و همه جهان، ]اصفهان[ 1321ش؛ رسول جعفریان، «عالمان و اندیشوران خوراسگان در چند سده گذشته»، فرهنگ اصفهان، سال 1، ش 2 و 3 (بهار 1375)؛ علی جناب اصفهانی، الاصفهان، چاپ عباس نصر، اصفهان 1371ش؛ هاروتون درهوهانیان، تاریخ جلفای اصفهان، ترجمه لئون میناسیان و محمدعلی موسوی فریدنی، اصفهان 1379ش؛ رزم‌آرا؛ سازمان هواشناسی کشور، سالنامه آماری هواشناسی : 76ـ 1375، تهران 1378ش؛ سمعانی؛ سیروس شفقی، جغرافیای اصفهان، اصفهان 1353ش؛ ابوالحسن غفاری کاشانی، گلشن‌مراد، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تهران 1369ش؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :71 اصفهان، تهران: اداره جغرافیائی ارتش، 1367ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :1385 نتایج تفصیلی کل کشور، 1385ش.Retrieved Jun. 22, 2010, from http://www.sci.org.ir/ portal/ faces/public/census 85/census 85. natayej/ census 85. rawdata;مصلح‌الدین مهدوی، اعلام اصفهان، تصحیح، تحقیق و اضافات غلامرضا نصراللّهی، اصفهان 1386ش ـ ؛ همو، تذکرة‌القبور، یا، دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان 1348ش؛ محمد مهریار، فرهنگ جامع نامها و آبادیهای کهن اصفهان، اصفهان 1382ـ 1387ش؛ جلال‌الدین همائی، تاریخ اصفهان: مجلد هنر و هنرمندان، چاپ ماهدخت بانوهمایی، تهران 1375ش؛ یاقوت حموی.