خنیزی علی بن حسن علی

خُنَیْزی، علی‌بن حسن علی، فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم. کنیه‌اش ابوعبدالکریم بود. او در 1285 در شهر قَطیف*، در عربستان، به دنیا آمد. پس از فراگیریِ خواندن، نوشتن و قرائت قرآن به تجارت مشغول شد، اما پس از مدتی به ادامه تحصیلات دینی علاقه‌مند گردید و در 1308 به نجف مهاجرت کرد. در آنجا علوم مقدماتی و سطوح را نزد علمایی چون محمد عوامی، حسن‌علی بدر، حسین آل‌عبدالجبار، علی‌بن حسن تاروتی و سیدمحمد شُبّر آموخت. او دروس عالی فقه و اصول را از سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی، شیخ طه نجف و شیخ‌الشریعه اصفهانی فراگرفت و در 1323 به زادگاهش بازگشت (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، 1404، قسم 4، ص 1393ـ 1394؛ امین، ج 8، ص 298).خنیزی در قطیف به نشر معارف دینی و ارشاد مردم و تدریس و تربیت شاگرد پرداخت. منصور زائر، محمدحسین آل‌عبدالجبار و منصور آل‌سیف از شاگردان او بودند (همانجاها). او را که عالمی برجسته و در منطقه قطیف بسیار بانفوذ بود، حاکم عثمانی به منصب قضا در قطیف برگزید. در حمله ملک عبدالعزیزبن عبدالرحمان آل‌سعود به احساء، خنیزی برای جلوگیری از کشتار مردم، حاکم قطیف را به خروج از شهر و مقابله نکردن با سعودیان ترغیب کرد. پس از اشغال قطیف به دست عبدالرحمان‌بن سُوَیْلم سعودی در 1331، خنیزی همچنان منصب قضا را در این شهر برعهده داشت (رجوع کنید به امین، ج 8، ص 298ـ299؛ حسین خلف خزعل، ج 2، ص 194ـ195؛ سبیعی، ص 183ـ184).خنیزی، که فقیهی فاضل و عالمی ادیب و متتبّع وصف شده است، در 1362/1322ش در بحرین ــکه برای معالجه به آنجا رفته بودــ وفات یافت و در قطیف به خاک سپرده شد (آقابزرگ طهرانی، 1404، قسم 4، ص 1394؛ امین، همانجا؛ امینی، ص 503). پسرعمویش، عبداللّه‌بن علی خنیزی، کتاب ذکری الزعیم الخنیزی را تألیف کرد، که شامل مقالات و قصایدی درباره شخصیت اوست. این کتاب در 1373 به چاپ رسید. همچنین عبدالکریم فرزند خنیزی نیز شرح‌حال پدرش را نگاشت (آقابزرگ طهرانی، 1404، قسم 4، ص 1395؛ همو، 1403، ج 26، ص 304ـ305).تألیفات خنیزی که همگی به‌جز یک اثر ناتمام ماندند، عبارت‌اند از: تبصرة‌الناسک فی اعمال المناسک، کامل‌ترین اثر او؛ اسفارُالناظرین شرحی بر تبصرة‌المتعلمین علامه‌حلّی، فقط شامل بخشی از مبحث طهارت؛ شرح ناتمام نجاة‌العباد که رساله فتوایی صاحب جواهر است؛ و شرحی بر شرح‌النظام نظام‌الدین حسن نیشابوری در علم صرف (بحرانی، ص 377؛ آقابزرگ طهرانی، 1404؛ امینی، همانجاها).منابع : محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/1983؛ همو، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، قسم 1ـ4، 1404؛ امین؛ محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف 1384/1964؛ علی‌بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماء القطیف و الاحساء و البحرین، چاپ محمدعلی محمدرضا طبسی، نجف 1377، چاپ افست قم 1407؛ حسین خلف خزعل، تاریخ الکویت السیاسی، بیروت 1962ـ1965؛ عبداللّه سبیعی، التصدی السعودی للحکم العثمانی للاحساء و القطیف : 1288ـ 1331 ه / 1871ـ1913 هـ، ]ریاض[ 1420/ 1999.