خسروی

خسروی، آبادی مرزی در مغرب ایران، در استان کرمانشاه.آبادی خسروی در مغرب استان کرمانشاه در حدود بیست کیلومتری جنوب‌غربی شهر قصرشیرین* قرار دارد و مرکز دهستان الوند در بخش مرکزی شهرستان قصرشیرین است (رجوع کنید به ایران. وزارت کشور، ذیل «استان کرمانشاه»؛ نقشه راهنمای استان کرمانشاه). این آبادی در ارتفاع 250 متری از سطح دریا، در دشتی قرار دارد که فلات ایران را به جلگه بین‌النهرین پیوند می‌دهد و میان قصرشیرین و شهر خانقین (در عراق) گسترده است (رجوع کنید به جعفری، ج 3، ص470؛ اطلس راههای ایران، ص 46ـ47). رود الوند یا آب حُلْوان در جنوب خسروی، پس از مشروب ساختن آبادیهای دهستان الوند، بخشی از مرز ایران و عراق را تشکیل می‌دهد و با نام حلوان وارد خاک عراق می‌شود (جعفری، ج 2، ص110؛ افشین، ج 2، ص 227ـ228).اعتبار خسروی به جایگاه مواصلاتی و گذرگاهی آن میان فلات مرتفع ایران و جلگه پست بین‌النهرین در قدیم و نقش سوق‌الجیشی آن در سرحدّ خاک ایران و عراق در سده اخیر است. این آبادی در مسیر یکی از قدیم‌ترین راههای بازرگانی کشور قرار دارد که از گذشته محل عبور مسافر و کالا بوده است (رجوع کنید به پاطاق*). قدمت خسروی به درستی روشن نیست اما مشخص است که از دوره صفوی به آن توجه جدّی شده است.در دوره صفوی، کاروان‌سرای شاه‌عباسی در محل آبادی احداث شد (سبحانی، ص 51). در دوره قاجار نیز کاروان‌سرای دیگری روبه‌روی کاروان‌سرای شاه‌عباسی به نام بانی آن، علیمردان‌خان (احتشام‌الملک)، احداث شد (همان، ص 52). خسروی در زمان ناصرالدین‌شاه، کچل‌کچل یا کچل‌کچلان نام داشته و مهم‌ترین معبر ایران برای ورود به خاک عراق بوده است (رجوع کنید به سلطانی، ج 1، ص 541؛ سبحانی، همانجا). در اوایل دوره پهلوی، مهندس حسین علی‌خان هندسی (متوفی 1311ش) ساختمان گمرک آنجا را بنا کرد (سلطانی، ج 1، ص 281ـ282، 541) که بر توسعه خسروی تأثیر نهاد. در دهه 1330ش، بناهای مهم دولتی و دفاتر نمایندگان شرکتهای باربری در آن قرار داشت؛ در همین دوره خسروی 150 سکنه داشت که به فارسی و کردی سخن می‌گفتند و کشاورزی دیم و تولیدات دامی داشتند (رزم‌آرا، ج 5، ص160ـ161).با آغاز جنگ عراق با ایران*، خسروی و پاسگاههای مرزی مجاور آن در مهر 1359 به اشغال عراقیها درآمد (پورشفیع، ص 14؛ بمو: خاطرات شناسایی منطقه قصر شیرین و ذهاب، ص 95) اما در 1360ش آزاد شد (رجوع کنید به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ص 55). با خاتمه جنگ در 1367ش، خسروی محل تبادل اسرای جنگی شد و نخستین گروه اسرا از آنجا به کشور بازگشتند (درودیان، ص 283ـ284). گمرک خسروی که در جنگ از بین رفته بود، در 1377ش در محل فعلی احداث (رجوع کنید به گمرک استان کرمانشاه، 1389ش) و در 1385ش سومین گمرک کشور در جابه‌جایی کالا به خارج از کشور شد (گمرک جمهوری اسلامی ایران، 1389ش). در دهه‌های اخیر، خسروی با برخورداری از پایانه بین‌المللی و بزرگراه از یک سو و نزدیکی به شهرهای کاظمین و نجف و کربلا عراق از سوی دیگر، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است (رجوع کنید به اطلس راههای ایران، ص 46ـ47).منابع :اطلس راههای ایران، تهران: گیتاشناسی، 1387ش؛ یداللّه افشین، رودخانه‌های ایران، تهران 1373ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری: آذر 1385، ]تهران 1385ش[؛ بمو: خاطرات شناسایی منطقه قصرشیرین و ذهاب، به روایت احمد استادباقر و دیگران، تهیه و تدوین اصغر کاظمی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1379ش؛ عبداللّه پورشفیع، بازسازی و جغرافیای شهری قصرشیرین، ]تهران [1374ش؛ عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران 1368ـ1379ش؛ محمد درودیان، پایان جنگ: بررسی و تحلیل رویدادهای سیاسینظامی جنگ از عملیات والفجر 10 تا اشغال کویت، تهران 1380ش؛ رزم‌آرا؛ نریمان سبحانی، شهر باستانی قصرشیرین، کرمانشاه 1380ش؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، اطلس جنگ ایران و عراق: فشرده نبردهای زمینی، 31 شهریور 1359 ـ 29 مرداد 1367، تهران 1379ش؛ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (باختران)، ج 1، تهران 1370ش؛ گمرک استان کرمانشاه، 1389ش.Retrieved Aug. 28, 2010, from http://www.Kermanshah- Customs.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=137;گمرک جمهوری اسلامی ایران، 1389ش.Retrieved Aug.28, 2010, from http:// www.irica. gov.ir/ Persian/ News/ News.aspx;نقشه راهنمای استان کرمانشاه، مقیاس تقریبی 000 ،1:689،تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1386ش.