خرم آباد (۲)

خرّم‌آباد (2)، شهری در بخش مرکزی شهرستان تنکابن، در استان مازندران. این شهر در قسمت شمالی شهرستان، در دهستان بلده در ارتفاع حدود پانزده متری قرار دارد. فاصله آن با شهر تنکابن* (مرکز شهرستان) در شمال، حدود یک کیلومتر و تا دریای خزر حدود سه کیلومتر است. در شمال‌شهر دشت حاصلخیز و در جنوب آن، به فاصله کمی (حدود چهار کیلومتر) دامنه‌های شمالی رشته‌کوه البرز مرکزی قرار گرفته است. کوه و گردنه قلعه گردن (قلاگردن، بلده سابق رجوع کنید به ستوده، ج 3، ص 69) در حدود یک کیلومتری جنوب و جنوب‌غربی شهر واقع است و رود سه‌هزار (چشمه کیله) با جهت جنوبی ـ شمالی از مغرب آن می‌گذرد (رجوع کنید به فرهنگ جغرافیائیآبادیها، ج26، ص225، 443). متوسط دمای سردترین ماه (آذر) ْ5، متوسط دمای گرم‌ترین ماه (مرداد) ْ8ر25 و میزان بارش سالیانه 043، 1 میلیمتر است. رطوبت نسبی در خرّم‌آباد بالاست و میانگین آن در روز میان 88 تا 91% متغیر است (رجوع کنید به سازمان هواشناسی کشور، ص 448).در 1323ش، آبادی خرّم‌آباد جزو دهستان خرّم‌آباد در شهرستان شهسوارِ (رجوع کنید به تنکابن*) استان دوم (مازندران) بود (رجوع کنید به ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، ج 1، ص 211). این آبادی در 1330ش به شهر تبدیل شد (رجوع کنید به ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، ذیل «استان مازندران»). در 1365ش، نام دهستان خرّم‌آباد به بلده (به مرکزیت آبادی قلعه‌گردن) تغییر یافت (رجوع کنید به ایران. وزارت کشور، ذیل «استان مازندران»؛ مشایخی، ص 518ـ519).مهم‌ترین‌آثار شهر و پیرامون‌آن، عمدتآ از دوره‌قاجاریه(1210ـ 1344/1304ش) است، از جمله: سبزه‌میدان، ساختمان ناصریه معروف به ساختمان آیینه (دارای آیینه‌کاری و گچ‌بری)، ساختمان سردرب (محل زندگی سرداراسعد)، مسجد قدیمی و ویرانه‌های عمارت دیوان‌خانه در جنوب‌شرقی شهر، عمارت عالیه‌خانم در مشرق دیوان‌خانه و امامزاده شیرعلی در آبادی میانْناحیه خرّم‌آباد (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 26، ص 226ـ227؛ مشایخی، ص605، 619؛ ستوده، ج3، ص62). جمعیت شهر خرّم‌آباد طبق سرشماری 1385ش، 936، 9 تن بوده است (مرکز آمار ایران، ذیل «استان مازندران»). از پیشینه این شهر قبل از دوره قاجاریه اطلاعی در دست نیست. در دوره قاجاریه، خرّم‌آباد مرکز بلوک تنکابن بود و آبادی تنکابن بندر آن شمرده می‌شد (رابینو، ص50، 53).اعتمادالسلطنه (ج1، ص812) از مسجد، حمامها و باغ معروف به باغ ناصری (رجوع کنید به مشایخی، ص 373) در خرّم‌آباد یاد کرده است. به نوشته معصوم‌علیشاه، در 1313 بلوک خرّم‌آباد یکی از شش بلوک تنکابن و آبادی خرّم‌آباد حاکم‌نشین و دارالحکومه و دارای تلگرافخانه بوده است. او از استقرار تجار باکو در کنار رودهای نزدیک خرّم‌آباد یاد کرده است (ج 3، ص 618ـ619، 627).رابینو که در 1327/ 1909 به خرّم‌آباد رفته، آنجا را دارای 250 خانه پراکنده و یک کاروان‌سرا توصیف و از میدان شهر و خانه امیراسعد در کنار آن و شنبه‌بازار و سه‌شنبه‌بازار آنجا یاد کرده است (رجوع کنید به ص 49، 51، 53).در دوره پهلوی با احیا و نوسازی در تنکابن و انتقال ادارات دولتی از خرّم‌آباد به تنکابن، مرکزیت منطقه به تدریج تغییر کرد (مشایخی، ص510، 554). در مقابل، باغهای مرکّبات و اراضی چای خرّم‌آباد گسترش یافت (راهنمای مازندران، ص 93).منابع: اعتمادالسلطنه؛ ایران. وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران، تهران 1355ش؛ ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت‌احوال، کتاب اسامی دهات کشور، ج 1، تهران 1329ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی.دفترتقسیماتکشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن، تهران 1381ش؛ یاسنت لویی رابینو، مازندران و استرآباد، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران 1365ش؛ راهنمای مازندران، ]ساری: استانداری استان مازندران، 1345ش[؛ سازمان هواشناسی کشور، سالنامه آماری هواشناسی: 74ـ 1373، تهران 1375ش؛ منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد، تهران 1349ش ـ؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :26 قزوین، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، 1378ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :1385 نتایج تفصیلی کل کشور، 1385ش.Retrieved Feb. 21,2010,from http://www.sci.org.ir/portal/ faces/public/census85/census85.natayej/census85.rawdata;حبیب‌اللّه مشایخی، نگاهی همه سویه به تنکابن، تهران 1380ش؛ محمدمعصوم‌بن‌زین‌العابدین معصوم‌علیشاه، طرائق‌الحقائق، چاپ محمد جعفر محجوب، تهران 1339ـ1345ش؛ نقشهتقسیمات‌کشوری ایران، مقیاس 000، 500، 2 :1، تهران:گیتاشناسی، 1377ش؛ نقشهراههایشمال ایران، مقیاس 000، 1:500،تهران : سازمان نقشه‌برداری‌کشور، 1379ش.