ختلانیاسکندر

خَتْلانی،اسکندر، شاعر و روزنامه‌نگار معاصر تاجیک.اسکندر عیدیزاده، مشهور به ختلانی در 1333ش/ 1954 در شهر کولاب تاجیکستان (ختلان قدیم) در خانواده‌ای فرهنگی به دنیا آمد. دوره‌های دبستان و دبیرستان را در تاجیکستان گذراند. سپس برای ادامه تحصیل به دانشگاه‌ویژه ادبیات جهان به مسکو رفت و در 1360ش/ 1981فارغ‌التحصیل‌شد (مسلمانیان قبادیانی، 1378ش،ص22؛همو، 1383ش، ص 162). پس از آن به شهر دوشنبه بازگشت و در دهه 1360ش/ 1980 دولت شوروی وی را به عنوان مترجم به افغانستان فرستاد. او در آنجا با ترجمه‌های دقیق تسلط خود را بر دو زبان روسی و فارسی نشان داد. او با بسیاری از نویسندگان و شعرا آشنا شد، و دفتر شعر صدای پای واژه‌ها را در 1367ش/ 1988 در کابل منتشر کرد. ختلانی سپس به دوشنبه بازگشت و بار دیگر به مسکو رفت. پس‌از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و درگرفتن جنگ داخلی تاجیکستان، ختلانی در مسکو به عنوان خبرنگار بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی گزارش و خبرهایی از رویدادهای تاجیکستان تهیه می‌کرد. او در اواسط دهه 1370ش/ 1990 از همکاری با بی‌بی‌سی کناره‌گیری کرد و اندکی بعد به عنوان خبرنگار بخش تاجیکی رادیو آزادی در مسکو به کارش ادامه داد. ختلانی در شهریور 1379/ سپتامبر 2000 در مسکو ترور شد (رجوع کنید به همو، 1383ش، ص 161، 164).ختلانی، گل رخسار و ضیاءعبداللّه جزو نسلِ پنجم شاعران معاصر تاجیک به شمار می‌آیند که پرتلاش، نوگرا و صاحبِ نام و اعتبارند (قزوه، ص 62).ختلانی در تاجیکستان شاعری نوگرا و روزنامه‌نگاری روشنفکر شناخته شده‌است. او در بیداری مردم تاجیک و نهضت آزادی‌خواهی آنان سهم ویژه‌ای دارد. دفترهای شعر وی نزد خوانندگان تاجیک جایگاه خاصی دارد (مسلمانیان قبادیانی، 1378ش، همانجا؛ همو، 1383ش، ص 162). ختلانی هم در شعر آزاد و هم در قالبهای قدمایی خصوصآ غزل توانا بود و به سببِ بهره‌مندی از نگاه و زبانی نو از بسیاری از شاعران تاجیک معاصرش برتر است (رجوع کنید به غنی‌نژاد، ص 18). در شعر وی دلبستگی به میهن، آزادی‌خواهی و اتحاد مردم سرزمینش جایگاه خاصی دارد (رجوع کنید به مسلمانیان قبادیانی، 1383ش، ص 164ـ170).دفترهای شعر وی عبارت‌اند از: پرواز (دوشنبه 1360ش/ 1981)، شکوفه‌ها (دوشنبه 1362ش/ 1983)، و صدای پای واژه‌ها (کابل 1367ش/ 1988).منابع :فهیمه غنی‌نژاد، «بی‌مرز تا شعر آن سوی رود»، شوکران، ش 5 و 6 (دی ـ فروردین 1382)؛ علیرضا قزوه، «نسل‌ها و جریان‌های شعری در شعر معاصر تاجیکستان»، شعر، سال 6 (بهار 1377)؛ رحیم مسلمانیان قبادیانی، ستاره‌های پامیر: آشنایی با تنی چند از ادیبان معاصر تاجیک، تهران 1383ش؛ همو، «سخنوران امروز تاجیک: اسکندر ختلانی»، جهان کتاب، سال 4، ش 13 و 14 (شهریور 1378).