خبرگزاری

معرف

نهادی برای تأمین خبر رسانه‌های عمومی اعم از نشریات و رادیو و تلویزیون

متن

خبرگزاری، نهادی برای تأمین خبر رسانه های عمومی اعم از نشریات و رادیو و تلویزیون. قدیم ترین خبرگزاریهای جهان اسلام آذرتاج (در جمهوری آذربایجان کنونی) و آناطولی (در ترکیه کنونی) بودند که هر دو به فاصله یک ماه در ۱۳۳۸/۱۹۲۰ فعالیت خود را آغاز کردند. با تأسیس خبرگزاری در کشورهای اسلامی ــکه غالبآ پس از استقلال این کشورها بودــ وابستگی آنها به خبرگزاریهای بزرگ جهان، که فعالیتهای خبری را در انحصار خود داشتند، کاهش یافت و آنها با حفظ استقلال خبری خود، اخبار منطقه را دقیق تر و موثق تر تنظیم و ارسال کردند. اگرچه خبرگزاریهای معتبر جهان از اخبار این خبرگزاریها کمتر استفاده می کنند، در برخی موارد خبرگزاریهای جهان اسلام با تهیه خبرهای اختصاصی منبع اصلی خبرگزاریهای مهم جهان اند.این مقاله شامل این بخشهاست :۱) ایران۲) آسیای مرکزی و قفقاز۳) ترکیه۴) شبه قاره هند و جنوب شرق آسیا۵) جهان عرب۶) افریقای مسلمان غیرعرب

ایران اندیشه تأسیس مرکزی برای تهیه و ارسال خبر در ایران، نخستین بار در ۱۳۰۲ش شکل گرفت. این مرکز به همت عباس مسعودی* (مدیر مؤسسه اطلاعات*) و سه تن از همکارانش (علی اکبر سلیمی، جهانگیر مصور رحمانی و صادق زاده)، با نام مرکز اطلاعات دایر گردید. پیش از آن، خبرنگاران و نویسندگان نشریات، اطلاع یابی و گردآوری و تنظیم خبر را خود انجام می دادند، ولی پس از تأسیس این مرکز، نشریاتی چون ایران، شفقسرخ، گلشن و کوشش به تدریج مشترک آن شدند. با افزایش مشترکان مرکز، مسعودی برای جلب توجه آنها، مضمون خبرها را تغییر می داد و هر خبری را به شکلهای گوناگون تنظیم می کرد (اطلاعات، سال ۱، ش ۱، ۱۹ تیر ۱۳۰۵، ص ۱؛ مسعودی، ص ۲۳ـ۲۴). مرکز اطلاعات پس از آغاز همکاری با خبرگزاریهای خارجی (چون هاواس، رویتر و تاس)، افزون بر خبرهای داخلی، خبرهای دریافتی خارجی را نیز پس از ترجمه در اختیار نشریات می گذاشت. مترجمان همکار این مرکز عبدالحسین میکده (مترجم زبان فرانسه)، حمزه سردادور (مترجم روسی) و فریبرزخان (مترجم انگلیسی) بودند (مسعودی، ص ۲۵).در ۱۳۱۳ش، رضاشاه، پس از دیدار از خبرگزاری آناطولی در ترکیه، تصمیم گرفت یک خبرگزاری ملی در ایران تأسیس کند. به خواست وی اداره اطلاعات و مطبوعات در وزارت امورخارجه با نام آژانس پارس، به ریاست عبداللّه انتظام، در مرداد همان سال تأسیس شد. آژانس پارس نخستین خبرگزاری رسمی دولتی بود که هدف از تشکیل آن، جلوگیری از نشر اخبار کذب درباره ایران در نشریات خارجی بود؛ آنها خبرهای راجع به ایران را از آژانسهای خارجی دریافت می کردند. از همین روی، آژانس پارس برای توسعه ارتباط خبری ایران با کشورهای دیگر و نیز تمرکز اخبار آژانسهای خارجی برای ارسال به جراید، فعالیت خود را آغاز کرد (اطلاعات، سال ۹، ش ۲۲۵۸، ۲۰ مرداد ۱۳۱۳، ص ۱؛ مسعودی، ص۱۱۰؛ سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص ۱۲).وزارت امورخارجه، مطابق تصویب نامه هیئت وزیران (مرداد ۱۳۱۳)، با ارسال بخش نامه به وزارت خانه ها و مجلس و شهرداری و اداره ها، مقرر کرد از آن پس آژانس پارس متصدی تمرکز و ارسال خبر به جراید باشد و نشریات، بدون دریافت و تأیید خبر از آژانس، حق انتشار خبر را نداشته باشند (مرکز اسناد وزارت امورخارجه، آرشیو، «تأسیس آژانس در ایران (آژانس پارس)»، سال ۱۳۱۳ش، کارتن ۲۵، پرونده ۱۹؛ همو، «آژانس پارس و روابط آن با آژانس های دول خارجه»، سال۱۳۱۴ش، کارتن ۲۵، پرونده ۱). بر این اساس، خبرهای وزارت خانه ها نیز از طریق آژانس پارس در اختیار جراید گذاشته می شد. مدتی بعد به دستور محمودجم، نخست وزیر وقت، مقرر گردید اخبار وزارت خانه ها پس از ارسال به نخست وزیری و بنابه تشخیص دفتر نخست وزیری، در اختیار آژانس پارس گذاشته شود (سازمان اسناد ملی ایران، آرشیو، «نظامنامه تمرکز اخبار و نشر آن در داخل و خارج کشور»، ص ۱۲، سند ش ۲۴۰۰۱۶۱۵۲، مورخ ۱۳۱۵ش).آژانس پارس، افزون بر قراردادهایی که با آژانسهای خارجی (هاواس و آناطولی) داشت، اخبار و اطلاعات خود را از آژانسهای دیگری چون رویتر، رنکو، تاس، استیفانی و مولتی هاواس می گرفت (مرکز اسناد وزارت امور خارجه، آرشیو، «آژانس پارس و روابط آن با آژانس های دول خارجه»، سال ۱۳۱۴ش، کارتن ۲۵، پرونده ۱). آژانس پارس نشریه ای به دو زبان فارسی و فرانسه منتشر می کرد که برای شخصیتهای سیاسی، خبرگزاریهای خارجی و روزنامه ها ارسال می شد. در ۱۳۱۹ش، پس از شش سال که آژانس پارس تابع وزارت امور خارجه بود، زیرنظر اداره کل انتشارات و تبلیغات قرار گرفت. آژانس پارس در آغاز، خبرها را از طریق تلگراف خانه یا از رادیوهای خارجی کسب می کرد، ولی در ۱۳۲۲ش برای نخستین بار دستگاههای مخابراتی جدید را به کار گرفت (صدیق، ج ۳، ص ۱ـ۲؛ سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، همانجا).در ۱۳۴۲ش، نام آژانس پارس به خبرگزاری پارس تغییر یافت و زیرنظر وزارت اطلاعات قرار گرفت (همو، ۱۳۶۱ش، ص ۵). خبرگزاری پارس در ۱۳۴۶ش به صورت اداره کل با دو معاونت داخلی و خارجی درآمد که دو اداره جمع آوری و بهره برداری، زیر مجموعه معاونت داخلی، وظیفه گردآوری و بخش خبر را برعهده داشتند. از ۱۳۴۷ش دو «بولتن» اخبار خارجه و اخبار داخله به فارسی منتشر شد. «بولتن» محرمانه ای نیز در پنج نسخه (ویژه شاه، نخست وزیر، وزیر دربار، وزیر امورخارجه و ساواک) تهیه و ارسال می شد. بولتن انگلیسی دیلی نیوز نیز از ۱۳۵۴ش انتشار یافت (دژم، مصاحبه مورخ ۱۰ تیر ۱۳۸۷).سازمان رادیو و تلویزیون در ۱۳۵۰ش، خبرگزاری مستقلی تأسیس کرد که بعدها «واحدمرکزی خبر» نام گرفت. این خبرگزاری به موازات خبرگزاری پارس به فعالیت پرداخت، ولی خبرهای رسمی دولتی را فقط خبرگزاری پارس پخش می کرد (همان مصاحبه).در ۱۳۵۴ش، اساسنامه ۲۳ مادّه ای خبرگزاری پارس تدوین شد و از آن پس با نام «سازمان خبرگزاری پارس»، به صورت شرکت سهامی وابسته به وزارت اطلاعات و جهانگردی، به فعالیت خود ادامه داد.نمایندگیهای سازمان خبرگزاری پارس در ۱۳۵۴ش در استانها دایر شد و فعالیت برون مرزی آن از اواخر ۱۳۵۵ش، با تأسیس دفترهایی در کشورهای همسایه، آغاز گردید که در ۱۳۷۲ش به ۳۵ نمایندگی در کشورهای دیگر افزایش یافت. از ۱۳۵۴ش به بعد، تشکیلات سازمان خبرگزاری پارس گسترش یافت و بخشهای متعدد فرهنگی واجتماعی و امورمجلس و اقتصادی و شهرستانها و خدمات خارجی به آن اضافه شدند (دژم، همان مصاحبه؛ سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص ۱۸).پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دی ۱۳۶۰ نام خبرگزاری پارس به خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) تغییر یافت (دژم، همان مصاحبه؛ سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۳۶۱ش، ص ۸). ایرنا از اعضای فعال ائتلافهای بین المللی خبری ــچون خبرگزاری کشورهای عضواوپک(اوپکنا)،خبرگزاری بین المللی اسلامی (اینیا)، خبرگزاری کشورهای غیرمتعهد (ناناپ) و خبرگزاریهای آسیا ـ اقیانوسیه (اوانا)ــ محسوب می شود.همچنین عضو مؤسس خبرگزاریهای سازمان کشورهای همکاری اقتصادی اکو (اکونا) و اتحادیه خبرگزاریهای دریای خزر (اکسنا) است (سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص۴۰ـ۴۶؛ مالک و محسنیان راد، ص ۹۲).ایرنا با در اختیار داشتن نزدیک به سه میلیون قطعه عکس، صاحب قدیم ترین و غنی ترین مجموعه عکس در ایران محسوب می شود. مهم ترین عکسهای این مجموعه مربوط به جنگ عراق با ایران و جنگهای داخلی بوسنی و هرزگوین است. دانشکده خبر یکی از نهادهای این خبرگزاری است که وظیفه تربیت خبرنگار را بر عهده دارد. ایرنا رسانه ای فعال در پوشش دادن به خبرهای داخلی و خارجی است. از جمله خبرهای آن، که پیش از رسانه های جهان مخابره شد، دستگیری صدام حسین، رئیس جمهوری عراق، بود. ایرنا در ۱۳۷۶ش شبکه اینترنتی خود را راه اندازی کرد.در ۱۳۷۸ش، نخستین خبرگزاری غیردولتی ایران، با نام خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تأسیس شد. از آغاز دهه ۱۳۸۰ش، روند تأسیس خبرگزاریهای غیردولتی شتاب گرفت و خبرگزاریهای بسیاری فعالیت خود را آغاز کردند، ولی فقط دوازده خبرگزاری غیردولتی ــمطابق «آیین نامه تأسیس و نحوه فعالیت خبرگزاریهای غیردولتی»، مصوب هیئت وزیران در اردیبهشت ۱۳۸۴ــ مجـوز فعـالیت دارند. ایـن خبـرگزاریهـا عبارت اند از: فارس، مهر، ایکنا (خبرگزاری قرآنی ایران)، موج (خبرگزاری اقتصادی)، میراث (خبرگزاری میراث فرهنگی)، رسا (که به اخبار حوزه های علمیه جهان تشیع و مراجع تقلید می پردازد)، شبستان (خبرگزاری حوزه دین)، ایلنا (خبرگزاری کار ایران)، ایپنا (خبرگزاری ورزش ایران)، قدس/ قدسنا(خبرگزاری فلسطین)، آریا و ایسنا.

منابع :علاوه بر اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران و مرکز اسناد وزارت امور خارجه؛ عذرا دژم، کارشناس خبر و خبرنگار سیاسی خبرگزاری پارس از ۱۳۴۷ـ۱۳۵۹ش، تهران، مصاحبه، ۱۰ تیر ۱۳۸۷؛ سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تهران ۱۳۶۱ش (جزوه منتشر نشده)؛ همو، سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی از تأسیس تا سال ۱۳۷۷، تهران ۱۳۷۷ش (جزوه منتشر نشده)؛ عیسی صدیق، یادگار عمر، تهران ۱۳۳۸ـ۱۳۵۶ش؛ فرهاد مسعودی، پیروزی لبخند، ]تهران[ ۱۳۵۴ش؛Abbas Malek and Mehdi Mohsenian Rad, "Iran", in Massmedia in theMiddle East: a comprehensive handbook, edYahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, Westport,Conn.: Greenwood Press, ۱۹۹۴.۲)

آسیای مرکزی و قفقازخبرگزاریهای منطقه آسیای مرکزی و قفقاز را باید در دو دوره بررسی کرد: پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوریهای آن؛ و پس از آن. در دوره اول مطبوعات حزبی متعددی در این جمهوریها به وجود آمدند که به حکمرانی ایدئولوژی کمونیستی کمک کردند و در چهارچوب مشی رسمی دولت قلم زدند. در این دوره هرگونه تخلف از موضع رسمی و مرکزی حکومت، مجازاتی سخت داشت. در دوره دوم، آزادی مطبوعات اندکی بیشتر و جریان خبری از حالت فرمایشی خارج شد؛ البته این جریان، روندی آزاد و طبیعی و بدون مانع نبود و به سبب نبود ساختارها و زیربناهای قوی ارتباطی، اغلب این جمهوریها نتوانستند از نظر آزادی نشر اخبار، به وضع مطلوبی دست یابند. بیشتر خبرگزاریهای این کشورها به دولت وابسته اند و در برخی موارد مناسبات جدّی با روسیه دارند. خبرگزاریهای مستقل و آزاد در این کشورها بسیار کم و حامیان مالیِ خبرگزاریهایِ به ظاهر مستقل نیز مراکز و مقاماتِ دولتی اند.جمهوری آذربایجان. مهم ترین خبرگزاری این جمهوری و تنها منبع خبری رسمی و دولتی، آذرتاج است که دولت جمهوری دموکرات آذربایجان در ۱۲ جمادی الآخره ۱۳۳۸/ ۳ مارس ۱۹۲۰ آن را تأسیس کرد. در دوره اتحاد جماهیر شوروی، خبرگزاری آذرتاج با نامهایی چون آذرتا (۱۳۰۰/ ۱۹۲۱)، ذاک تا (۱۳۰۱ش/۱۹۲۲)، آذرتا (۱۳۱۵ش/ ۱۹۳۶) و آذراینفورم (۱۳۵۱ش/۱۹۷۲)، فعالیت می کرد، ولی پس از استقلال جمهوری آذربایجان (۱۳۷۰ش/ ۱۹۹۱)، با نام اصلی خود، آذرتاج، به فعالیت ادامه داد (اصلان اف و همکاران، ص ۱۵ـ۱۶). از ۱۲ اسفند ۱۳۷۳ تا ۲۷ دی ۱۳۷۸/ ۳ مارس ۱۹۹۵ ـ ۱۷ ژانویه ۲۰۰۰، این خبرگزاری با نام خبرگزاری دولتی زیرنظر هیئت دولت آذربایجان فعالیت کرد و از آن پس به خبرگزاری دولتی آذربایجان تغییر نام داد. درمجموع، آذرتاج تاکنون هفت بار تغییر نام داده است (همان، ص ۱۵). این خبرگزاری اخبار آذربایجان را در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و بهداشت، به زبانهای انگلیسی، ترکی آذربایجانی و روسی منتشر می کند. آذرتاج در ۱۳۸۳ش/ ۲۰۰۴ به سازمان خبرگزاریهای آسیا پاسیفیک، و در ۱۹ فروردین ۱۳۸۷/ ۸ آوریل ۲۰۰۸ به خبرگزاریهای اروپای متحد پیوست. آذرتاج یکی از بنیان گذاران انجمن خبرگزاریهای ملی کشورهای مشترک المنافع مستقل است.این خبرگزاری در ایالات متحده امریکا، روسیه، ترکیه، فرانسه، آلمان، استرالیا، ایران، اوکراین، گرجستان، قزاقستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی دفتر دارد (خبرگزاری آذرتاج، ۲۰۰۹). آذرتاج چند کتاب نیز منتشر کرده است : حیدرعلی افوآذرتاج (۱۳۸۴ش/ ۲۰۰۵)؛ >دموکراسی در جوامع در حال گذار< (۱۳۸۶ش/ ۲۰۰۷)، که به روسی و انگلیسی چاپ شده است؛ و >گفتگوی تمدنها و نقش احزاب سیاسی< (۱۳۸۷ش/ ۲۰۰۸؛ اصلان اف و همکاران، ص ۵۴).خبرگزاری ترند یکی از خبرگزاریهای غیردولتی آذربایجان است که در ۱۳۷۴ش/۱۹۹۵ تأسیس شد. ترند از خبرگزاریهای بانفوذ و بزرگ آذربایجان و قفقاز و کشورهای آسیای مرکزی است، در سیزده کشور خبرنگار دارد و روزانه نزدیک به پانصد خبر به پنج زبان آذربایجانی، انگلیسی، روسی، فارسی و عربی منتشر می سازد. این خبرگزاری افزون بر انتشار اخبار منطقه ای و جهانی در امور تجاری و مالی، اطلاعات تحلیلی در زمینه های مالی و بازار کالا در اختیار کارشناسان و متخصصان بخش بازار و تجارت قرار می دهد. یکی از اولویتهای این خبرگزاری، به کارگیری نظام چندرسانه ای و ارائه مطالب به صورت تصویری با کیفیت عالی برای مشتریان است. ترند در ۱۳۸۵ش/۲۰۰۶ و ۱۳۸۶ش/ ۲۰۰۷ برنده جایزه بهترین خبرگزاری در آذربایجان شد (رجوع کنید به خبرگزاری ترند، ۲۰۰۹).تاجیکستان. مهم ترین خبرگزاریهای تاجیکستان عبارت اند از: خبرگزاری ملی تاجیکستان یا خُوَر؛ آسیاپلاس؛ و اوستا، که غیر دولتی است.خور، رکن اصلی خبری تاجیکستان است و در میان جمهوریهای اتحاد جماهیر شوروی یکی از مشهورترین خبرگزاریها بوده است. خور در ۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵ در شهر دوشنبه تأسیس شد و پس از اینکه تاجیکستان در ۲۱ فروردین ۱۳۷۱/ ۱۰ آوریل ۱۹۹۲ به استقلال رسید، جانشین خبرگزاری تلگراف تاجیکستان شد، که پیش از استقلال تاجیکستان فعالیت می کرد. خور زیر نظر دولت تاجیکستان به عنوان آژانس خبری ملی سازماندهی شد و تنها خبرگزاری این کشور است که به صورت رسمی فعالیت می کند و اخبار راجع به فعالیتهای رئیس جمهوری، حکومت، مجلس تاجیکستان و همچنین تمامی دستگاههای دولتی را پوشش می دهد. خور اخبار را به شش زبان تاجیکی، روسی، فارسی، عربی، ازبکی و انگلیسی منتشر می کند (خبرگزاری خور، ۲۰۱۰).خبرگزاری آسیاپلاس از ۱۳۷۵ش/ ۱۹۹۶ فعالیت مستقل خود را آغاز کرد. نخستین خبرنامه آن، به روسی و انگلیسی، در ۱۳۷۵ش/ ۱۹۹۶ منتشر شد و در ماه نخست فعالیت آن، سفارتخانه ها و سازمانهای بین المللی مستقر در تاجیکستان، مشترک این خبرگزاری شدند. آسیاپلاس شبکه ارتباطی خود را افزون بر دوشنبه در مناطق دیگر تاجیکستان،مانند خجند، کولاب، قرغان تپه و خاروغ، نیز گسترش داد. این خبرگزاری از شروع فعالیت، بی طرفی و بی غرضی و دوری از تعصبات منطقه ای و جهت گیریهای دیگر را اصول کار خود معرفی کرد. از ۱۳۷۶ش/ ۱۹۹۷ نسخه الکترونیک آسیاپلاس در اینترنت راه اندازی شده است. مؤسسه خیریه بین المللی «حامیان قرن» در ۵ اسفند ۱۳۸۳/ ۲۴ فوریه ۲۰۰۵، به این خبرگزاری مدال طلای افتخاری حمایت از نوع دوستی داد. در دی ۱۳۷۸/ ژانویه ۲۰۰۰، آسیاپلاس هفته نامه آسیاپلاسی را منتشر کرد که در ۱۳۸۰ش/۲۰۰۱ برنده جایزه لاهوتی از اتحادیه روزنامه نگاران تاجیک شد. ایستگاه رادیویی این خبرگزاری در ۱۸ شهریور ۱۳۸۱/ ۹ سپتامبر ۲۰۰۲ شروع به کار کرد. استودیوی تلویزیونی آن نیز در همان سال تأسیس شد. همچنین مدرسه مستقل روزنامه نگاری آسیاپلاس، با نام تاجیکستان ـ قرن بیست ویکم، در ۱۳۸۰ش/۲۰۰۱ افتتاح شد. این مدرسه به طور گسترده و نزدیک با گروه روزنامه نگاری دانشگاه ملی مسکو و دانشگاه ملی تاجیکستان همکاری دارد (خبرگزاری آسیا ـ پلاس، ۲۰۱۰).خبرگزاری اوستا، یکی از گسترده ترین شبکه های خبری اینترنتی است که در ۱۳۸۳ش/۲۰۰۴ فعالیت خود را آغاز کرد. بنیان گذار آن سازمان رسانه های غیردولتی کوه نور است که در ۱۳۷۸ش/ ژوئیه ۱۹۹۹ تأسیس شد. پایگاه اینترنتی خبرگزاری اوستا در ۱۳۸۴ش/۲۰۰۵ بهترین منبع خبری تاجیکستان شناخته شد. بایگانی این خبرگزاری بیش از چهل هزار سند به زبانهای روسی و انگلیسی دارد (خبرگزاری اوستا، ۲۰۰۹).ازبکستان. مهم ترین خبرگزاریهای این جمهوری، خبرگزاری جهان (متعلق به وزارت خارجه)، ترکستان پرس و خبرگزاری دولتی جمهوری ازبکستان است. خبرگزاری جهان در ۱۳۷۴ش/ ۱۹۹۵، با هدف انتشار اخبار اصلاحات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ازبکستان و توسعه روابط با خبرگزاریهای دنیا و تشویق هم گرایی با فضای اطلاعاتی جهانی، تأسیس شد. برنامه های اصلی این خبرگزاری عبارت اند از عقد قراردادهای مشارکت با خبرگزاریهای داخلی و خارجی،انتشار خبرنامه، کتاب، کتابهای راهنما، کتابچه ها و محصولات تصویری، که ظرفیتهای بالقوه این خبرگزاری برای همکاریهای بین المللی را نمایان می سازد. این خبرگزاری تنها رسانه جمعی در ازبکستان است که شبکه گزارشگران خود را از طریق هیئتهای سیاسی ازبکستان در خارج از کشور استخدام می کند و این افراد در روسیه، آلمان، امریکا، بلژیک، مصر، هند، فرانسه، ترکیه و ژاپن فعالیت می کنند. خبرگزاری جهان اخبار خود را به چهار زبان روسی، ازبکی، انگلیسی و عربی منتشر می سازد (خبرگزاری جهان، ۲۰۱۰).قرقیزستان. از جمله خبرگزاریهای این جمهوری، آکی پرس، ۲۴ کی جی و خبرگزاری رسمی قرقیزستان با نام خبر است. آکی پرس ــکه در ۱۳۸۰ش/ ۲۰۰۱ تأسیس شدــ یکی از خبرگزاریهای در حال توسعه در فضای رسانه های جمعی جمهوری قرقیزستان است. اداره مرکزی این خبرگزاری در بیشکِک است و در همه استانهای قرقیزستان نیز دفتر نمایندگی دارد. آکی پرس به بخش خصوصی وابسته است و خبرهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی و فرهنگی قرقیزستان در این خبرگزاری تهیه می شود. خبرگزاری آسیای مرکزی نیز ــکه از ۱۳۸۶ش/۲۰۰۷ به فعالیت پرداخته ــ بخشی از خبرگزاری آکی پرس است (خبرگزاری آکی پرس، ۲۰۱۰).خبرگزاری ۲۴ کی جی یکی دیگر از خبرگزاری مهم قرقیزستان است. این خبرگزاری در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۸۴/ ۲۲ فوریه ۲۰۰۶ در وزارت دادگستری قرقیزستان به ثبت رسید. هدف از تأسیس آن، تأمین نیازهای اطلاعاتی برای کشور و همکاری با بخشهای خصوصی است. این خبرگزاری می کوشد خبرهای حوزه تخصصی خود (آسیای مرکزی) را به طور گسترده پوشش دهد و برای این امر، پایگاه اینترنتی راه اندازی کرده است (خبرگزاری ۲۴ کی جی، ۲۰۱۰).قزاقستان. مهم ترین خبرگزاری این جمهوری، خبرگزاری دولتی کازین فرماست که در ۱۳۳۸ (=۱۲۹۹ش)/۱۹۲۰، با نام اورنبورگ ـ تورگای روس، تأسیس شد. در ۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵ به کازتاج تغییر نام داد و در نهایت نام کازین فرم را برگزید. این خبرگزاری عضو اتحادیه بین المللی خبرگزاریهای سازمان خبرگزاریهای آسیا ـ اقیانوسیه و عضو اتحادیه خبرگزاریهای ملی کشورهای مشترک المنافع و همچنین عضو سازمان خبرگزاریهای کشورهای ترک زبان است. کازین فرم آخرین اخبار و اطلاعات را به زبانهای قزاقی، روسی و انگلیسی منتشر می کند و اداره مرکزی آن در شهر آستانه است (خبرگزاری کازین فرم، ۲۰۱۰).

منابع :AKI Press, ۲۰۱۰. Retrieved Feb.۲۲, ۲۰۱۰, from http:// www.akipress.com; Asia-plus News, ۲۰۱۰. Retrieved Feb.۲۲, ۲۰۱۰, from http://www.asiaplus.tj/en/area/ ۱۷.html; Aslan Aslanov, Vaqif Musayev, and Dagbyi I(smayilov, Az(r TAc-dan Azr TAc-a:murkkb v S(r(fli yol, Baku ۲۰۰۸; Avesta News Agency, ۲۰۰۹. Retrieved Jul.۱۱, ۲۰۰۹, from http://www.avesta.tj; Azr TAc (The Azerbaijan State Telegraph Agency), ۲۰۰۹. Retrieved Sep.۱, ۲۰۰۹, from http://www.azertag.com/index-en.html; Jahon News Agency, ۲۰۱۰. Retrieved Feb. ۲۴ ۲۰۱۰, from http://www.jahonnews.uz/eng/about-us.mgr; Kazinform News Agency, ۲۰۱۰. Retrieved Feb. ۲۴, ۲۰۱۰, from:// www.inform kz. Khovar News Agency, ۲۰۱۰. Retrieved Feb. ۲۲, ۲۰۱۰, from http:// www. khovar. tj; Trend News Agency, ۲۰۰۹. Retrieved Sept.l, ۲۰۰۹, from http:// www.en.trend.az/about.shtml; ۲۴.KG News Agency, ۲۰۱۰. Retrieved Feb.۲۳, ۲۰۱۰. from http://eng.۲۴.kg/about.۳)

ترکیه مصطفی آتاتورک در ۱۷ فروردین ۱۲۹۹/ ۶ آوریل ۱۹۲۰ خبرگزاری آناطولی را تأسیس کرد (خبرگزاری آناطولی، ۲۰۰۹). خبرگزاری آناطولی در ۲۲ کشور نمایندگی دارد و اخبار ترکیه را به ترکی استانبولی و انگلیسی منتشر می کند. این خبرگزاری از فنّاوریهای ماهواره ای برای تبادل اخبار و تصاویر به طور گسترده بهره می برد و اخبار سیاسی، امور مجلس، اقتصادی، فعالیتهای تجاری، فرهنگی، هنری، ورزشی و پزشکی را پوشش می دهد و با بیش از هشتصد آژانس خبری داخلی و بین المللی تبادل اخبار و اطلاعات دارد. دفتر مرکزی این خبرگزاری در آنکاراست (همانجا).در ۱۳۵۱ش/۱۹۷۲، خبرگزاری آنکا با هدف تهیه گزارشها و اخبار گوناگون به طور مستقل و آزاد و بدون هیچ گونه محدودیتی تأسیس شد. بنیان گذار این خبرگزاری آلتان اویمن، روزنامه نگار ترک، بود که در ۱۳۵۶ش/ ۱۹۷۷ از این خبرگزاری کناره گرفت و مُشرف حکیم اوغلی جانشین او شد. او این خبرگزاری را به صورت شرکت سهامی درآورد. این خبرگزاری بودجه مستقل دارد و از حمایت مالی مشترکان خود بهره می گیرد. بسیاری از مشترکان این خبرگزاری، داخلی و برخی دیگر نیز رسانه های جمعی بین المللی، از قبیل شبکه های تلویزیونی، ایستگاههای رادیویی و وب سایتهای گوناگون هستند (خبرگزاری آنکا، ۲۰۰۹).در ۱۳۵۲ش/۱۹۷۳، خبرگزاری طوبی به عنوان مؤسسه نشر کتاب و مقاله در حوزه ارتباطات، در آنکارا تأسیس شد. خبرگزاری طوبی تاکنون سیصد جلد کتاب و چهارصد هزار برگ سند را برای کاربران اینترنتی، گردآوری کرده است و از ۱۳۵۴ش/ ۱۹۷۵ خبرنامه کار و کارگر را به صورت هفتگی منتشر می کند. این خبرگزاری از ۱۳۵۷ش/ ۱۹۷۸ خبرنامه مناظرات گروهی را منتشر می کند (>«خبرگزاری طوبی»<، ۲۰۰۷).در ۱۳۶۰ش/۱۹۸۱، خبرگزاری اقتصادی ترکیه (تبا)تأسیس شد. اخبار آن در اینترنت، مجلات و رسانه ها منتشر می شود و حوزه فعالیت آن، مسائل و موضوعات اقتصادی، شامل اطلاع رسانی درباره بازارهای سرمایه و تجارت، قوانین پارلمان درخصوص بودجه، آمارهای اقتصادی و گزارش فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی است (تبا، ۲۰۰۹).در ۱۳۷۸ش/۱۹۹۹، خبرگزاری دوغان از ادغام خبرگزاری حریّت و ملّیت، به وجود آمد و انتشار اخبار بین المللی را در دستور کار قرار داد. این خبرگزاری به گروه رسانه ای دوغان ترک، بزرگ ترین سازمان رسانه ای ترکیه، متعلق است (خبرگزاری دوغان، ۲۰۰۹).خبرگزاری دیگری که در ترکیه فعالیت می کند، خبرگزاری اخلاص است. این سازمان با برخورداری از بزرگ ترین گروه تصویری در ترکیه، در شهرهای مهم جهان، ۱۴۵ دفتر دارد و از جامع ترین خبرگزاریهای ترکیه به شمار می رود (خبرگزاری اخلاص، ۲۰۰۹).به طور کلی در ترکیه، مؤسسات خبری، مستقیمآ به دریافت و انتشار اخبار می پردازند و افزون بر آن، اخبار دیگر رسانه های جمعی داخلی و بین المللی (مانند آسوشیتدپرس، یونایتدپرس، رویتر و فرانس پرس) را نیز دریافت و منتشر می کنند (اونسال، ص ۲۹۱).

منابع :"Ajans Tuba", Rehberweb, ۲۰۰۷. Retrieved Aug.۳۰, ۲۰۱۰, from http://rehberweb. com.tr/firma-detay.php?firma- no=۳۶۴ & sektor-no=۳۴; Anadolu Ajansi, ۲۰۰۹. Retrieved Nov.۸, ۲۰۰۹, from http://www.aa.com.tr/ tarihce; Anka Haber Ajansi, ۲۰۰۹. Retrieved Nov.۸, ۲۰۰۹, from http://www.ankaajansi,com.tr/index.php? option=com-content & task=view & id=۴۵ & Itemid= ۵۱; Dogan Haber Ajansi, ۲۰۰۹. Retrieved Nov.۸, ۲۰۰۹, from http://www.dha.com.tr; Ihlas Haber Ajansi, ۲۰۰۹. Retrieved Nov.۸, ۲۰۰۹, from http://www.iha.com.tr/ haber/hakkimizda.aspx; TEBA, ۲۰۰۹ Retrieved Nov.۸, ۲۰۰۹, from http://www. tebahaber.com.tr/about-us. aspx?۱=۲; HusamettinUnsal, "Turkey", in Mass media in the Middle East: a comprehensive handbook, ed. Yahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, West port, Conn.: Greenwood Press, ۱۹۹۴۴)

شبه قاره هند و جنوب شرق آسیاتأسیس خبرگزاری در شبه قاره هند و کشورهای مسلمان جنوب شرقی آسیا به سده چهاردهم/ بیستم و عمدتآ دوران پس از کسب استقلال آن کشورها بازمی گردد. این خبرگزاریها، براساس تشکیلات، ساختار و روش خبرگزاریهای عمده اروپایی و امریکایی، و البته با تأثیرپذیری از ویژگیها و اهداف محلی و منطقه ای شکل گرفتند. بیشتر آنها به ویژه در کشورهایی مانند افغانستان که ثبات سیاسی نداشتند، تحت تأثیر تحولات سیاسی کشورشان قرار داشته و همواره در معرض فشار برای تغییر یا حفظ خط مشی سیاسی یا جهت گیریهای سیاسی خاص بوده اند. به علاوه، با گذشت زمان شمار این خبرگزاریها افزایش یافته است و از این رو آمار دقیقی از خبرگزاریهای فعال در کشورهای شبه قاره هند و جنوب شرقی آسیا وجود ندارد.افغانستان. خبرگزاری باختر نخستین خبرگزاری دولتی افغانستان است که اداره مطبوعات دولتی در ۱۳۱۸ش/ ۱۹۳۹ آن را تأسیس کرد. این خبرگزاری در ابتدا بر اخبار داخلی و خارجی، پیش از انتشار، نظارت می کرد. باختر هم اکنون اخبار خود را با همکاری شبکه های خبری عمده مانند بی بی سی، صدای امریکا، تاس و رادیو دهلی نو پخش می کند و اخبار و تصاویر خبری گوناگون را در اختیار رسانه های افغانستان قرار می دهد. این خبرگزاری از ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲ یک خبرنامه (بولتن) به زبان انگلیسی برای آگاهی دیپلماتها از اخبار افغانستان منتشر می کند (رازی، ص ۱۰).خبرگزاری اسلامی افغانستان (اِی آی پی) خبرگزاری مستقلی است که محمد یعقوب شرافت (از هواداران مجاهدان افغان) در ۱۳۶۱ش/ اوت ۱۹۸۲ و در دورانی تأسیس کرد که اتحاد جماهیر شوروی افغانستان را اشغال کرده بود. این خبرگزاری، در پیشاور (در شمال غربی پاکستان) که در آن زمان مرکز پناهندگان و مجاهدان افغان بود، راه اندازی شد. این خبرگزاری در شرایطی کار خود را آغاز کرد که تقریبآ هیچ یک از منابع خبری آن زمان قادر به پخش اخبار و گزارشهای موثق از داخل افغانستان نبودند؛ اخبار تحولات داخلی افغانستان فقط از طریق رسانه های دولتی شوروی مانند خبرگزاری تاس و روزنامه پراودا منتشر می شد و خبرگزاری دولتی افغانستان که تنها خبرگزاری آن کشور بود، نیز بر ضد مجاهدان افغان به نشر اخبار می پرداخت. از نظر مجاهدان، این وضع به معنای نبود آزادی در نشر اخبار، سانسور و پخش اخبار یک سویه به نفع ارتش شوروی بود. ازاین رو، محمد یعقوب شرافت به قصد مقابله با سانسور ارتش شوروی و نشر آزاد اخبار، خبرگزاری اسلامی را تأسیس کرد. دفتر مرکزی این خبرگزاری همچنان در پیشاور است و اخبار و گزارشهای خبری را برای دفاتر خود در سراسر افغانستان ارسال می کند. اِی آی پی مدعی است که استقلال مالی خود را با کسب درآمد از طریق فعالیتهای بازرگانی حفظ کرده است و از دریافت کمکهای دولتی خودداری می کند. در زمان اشغال افغانستان، منابع خبریِ این خبرگزاری، مجاهدان افغان و نیز شاهدان عینی برخی حوادث بودند که به طور مستقیم یا از طریق بی سیم، از نقاط مرزی اخبار تحولات داخلی افغانستان را به پیشاور منتقل می کردند. تجهیزات فنی اِی آی پی در ابتدا بسیار اندک بود و به وسایل ارتباطی الکترونیکی دسترسی نداشت. اِی آی پی نخستین خبرگزاری بود که خبر ظهور جنبش طالبان در قندهار به رهبری ملامحمدعمر را، براساس روایت گزارشگران خود، در ۲۰ مهر ۱۳۷۳/ ۱۲ اکتبر ۱۹۹۴ به دنیا مخابره و توجه رسانه های خبری جهان را به این موضوع جلب کرد.با حمله ایالات متحده امریکا به افغانستان در ۱۵ مهر ۱۳۸۰/ ۷ اکتبر ۲۰۰۱، با هدف نابودی حکومت طالبان، ای آی پی به سرعت گزارشهای مربوط به اسامه بن لادن و جنگ میان امریکا با نیروهای طالبان را کسب و پخش می کرد. در پی تأسیس وزارت فرهنگ و اطلاعات افغانستان، ای آی پی نخستین خبرگزاری بود که در این وزارت خانه به ثبت رسید. این خبرگزاری پایگاه اینترنتی خود را در ۱۳۸۴ش/۲۰۰۵ راه اندازی کرد و در حال حاضر اخبار خود را به سه زبان انگلیسی، اردو و پشتو از این طریق منتشر می کند (خبرگزاری اسلامی افغانستان، ۲۰۰۹).پاکستان. عمده ترین خبرگزاریهای دولتی و خصوصی پاکستان عبارت اند از: آسوشیتدپرس پاکستان (اِی پی پی)، خبرگزاری بین المللی پاکستان (پی پی آی)، یونایتدپرس پاکستان (یوپی پی) و خبرگزاری مستقل پاکستان (آی پی پی)، که خبرگزاری نخست دولتی و سه خبرگزاری دیگر خصوصی اند. هر چهار خبرگزاری در پی استقلال پاکستان (۱۳۲۶ش/۱۹۴۷) تأسیس شدند. آسوشیتدپرس نخستین و اصلی ترین خبرگزاری پاکستان به شمار می رود. اِی پی پی و پی پی آی در غالب شهرهای پاکستان و بسیاری از نقاط جهان نمایندگی و خبرنگار داشته اند و با بیشتر خبرگزاریهای جهان مبادله خبری دارند. یوپی پی و آی پی پی خبرگزاریهای محلی اند. یوپی پی اخبار محلی را به زبانهای اردو و انگلیسی پوشش می دهد و آی پی پی اخبار خود را به اردو و انگلیسی منتشر می کند (مظهرالحق، ص ۲۱۰).آسوشیتدپرس پاکستان در ابتدا مستقل بود ولی به دلیل تنگناهای مالی، اداره آن در ۱۳۴۰ش/۱۹۶۱ به دولت واگذار شد، با این حال نویسندگان و گزارشگران آن استقلال خود را حفظ کردند. در ۲۷ مهر ۱۳۸۱/ ۱۹ اکتبر ۲۰۰۲، این خبرگزاری به صورت شرکت درآمد و نام آن به شرکت آسوشیتدپرس پاکستان تغییر یافت. مقر این خبرگزاری از زمان تأسیس، به ترتیب، شهرهای کراچی، لاهور و راولپندی بوده است. گزارشهای خبری آن به صورت روزانه، به زبانهای انگلیسی، اردو، سندی و پشتو منتشر می شود. آسوشیتدپرس در برخی شهرهای مهم دنیا مانند واشنگتن، نیویورک، لندن، پکن و دهلی نو گزارشگر دارد و از ۱۳۸۶ش/۲۰۰۷ سرویس خبر تصویری خود را نیز، برای تأمین اخبار شبکه های خبری تلویزیونی، راه اندازی کرده است (آسوشیتدپرس پاکستان، ۲۰۰۹).بنگلادش. نخستین خبرگزاریهای بنگلادش، مانند دیگر کشورهای شبه قاره هند، شعبه های خبرگزاریهای مهم اروپاییِ مستقر در هند بریتانیا و سپس پاکستان بودند و از جمله آنها خبرگزاری رویتر بود که در منطقه بنگال شعبه داشت. پس از جدایی هند و پاکستان، خبرگزاری آسوشیتدپرس پاکستان از ۱۳۲۸ش/۱۹۴۹ در بنگلادش ــکه با عنوان پاکستان شرقی جزو آن کشور محسوب می شدــ دو شعبه در شهرهای داکا (مرکز پاکستان شرقی و پایتخت بنگلادش کنونی) و چیتاگونگ تأسیس کرد. در همان سال، یونایتدپرس پاکستان (یوپی پی) و در پی آن در ۱۳۳۵ش/۱۹۵۶، خبرگزاری بین المللی پاکستان (پی پی آی) هم شعبه های خود را در داکا راه اندازی کردند. در ۱۳۴۹ش/ ۱۹۷۰، نخستین خبرگزاری مستقل بنگلادش با نام خبرگزاری شرقی تأسیس شد، اما فعالیت آن طی جنگ نه ماهه استقلال میان پاکستان و پاکستان شرقی، در ۱۳۵۰ش/۱۹۷۱ به حال تعلیق درآمد. پس از جدایی پاکستان شرقی با نام بنگلادش از پاکستان (۱۹۷۱)، شعبه آسوشیتدپرس پاکستان با نام خبرگزاری ملی بنگلادش (بی اس اس) و شعبه خبرگزاری بین المللی پاکستان با نام خبرگزاری بین المللی بنگلادش به خبرگزاریهای بنگلادش تبدیل شدند و پس از مدتی، خبرگزاری اخیر در بی اس اس ادغام شد. دیگر خبرگزاریهای عمده بنگلادش عبارت اند از: خبرگزاری متحد بنگلادش (یو ان بی)، خبرگزاری ای بی اس ال و خبرگزاری بنگلادش (بی ان اس).خبرگزاری ملی بنگلادش در ۱۳۵۱ش/ ۱۹۷۲ رسمیت یافت و فعالیت خود را با ساختار پیشین آسوشیتدپرس پاکستان و بدون هر نوع تجهیزاتی آغاز کرد. این خبرگزاری در آغاز با خارج از کشور ارتباط نداشت و اخبار خود را به طور مستقیم از خبرگزاری اعتماد هند و خبرگزاریهای بین المللی مانند رویتر دریافت می کرد. در ۱۳۵۸ش/۱۹۷۹ طبق فرمانی دولتی، بی اس اس فعالیتهای خود را گسترش داد و به عنوان خبرگزاری ملی کشور مسئولیت تهیه و پخش اخبار داخلی و بین المللی را برعهده گرفت. از آن زمان به بعد، بی اس اس با تأسیس و گسترش نمایندگیهایش در کشورهای منطقه و توسعه ارتباطات ماهواره ای و شبکه ای با خبرگزاریهای عمده جهان، به تهیه و پخش اخبار بنگلادش و کشورهای هم جوار و سایر نقاط جهان می پردازد. این خبرگزاری زیر نظر حزب حاکم در بنگلادش فعالیت می کند (خبرگزاری ملی بنگلادش، ۲۰۰۹).اندونزی. مهم ترین خبرگزاری رسمی اندونزی خبرگزاری دولتی آنتارا است. آنتارا از زمان تأسیس در ۱۳۱۶ش/۱۹۳۷، در کمک به مبارزات مردم اندونزی برای دستیابی به استقلال نقش مؤثری داشت و خبر استقلال اندونزی را در ۱۳۲۴ش/۱۹۴۵ به سراسر جهان اعلام کرد. آنتارا از ۱۳۴۱ش/۱۹۶۲ به طور رسمی به عنوان خبرگزاری ملی اندونزی به فعالیت پرداخت و بعد از این تاریخ شعبه ای از آن در سوماترا نیز تأسیس شد. این خبرگزاری در ۱۳۸۶ش/۲۰۰۷ به یک شرکت سهامی عمومی با ۳۲ دفتر نمایندگی در سراسر اندونزی تبدیل شد، که تعدادی نمایندگی هم در برخی از شهرهای مهم جهان دارد. آنتارا از همان سال برای یک دوره سه ساله (تا ۱۳۸۹ش/۲۰۱۰) به نمایندگی سازمان خبرگزاریهای آسیاـ اقیانوسیه برگزیده شد. خبرگزاری آنتارا برای تربیت روزنامه نگاران و عکاسان خبری حرفه ای، دانشکده روزنامه نگاری نیز دارد (آنتارا، ۲۰۰۸).مالزی. عمده ترین خبرگزاری مالزی خبرگزاری رسمی و دولتی برناما است که تأسیس آن در ۱۳۴۶ش/ ۱۹۶۷ به تصویب مجلس رسید ولی فعالیت خود را در ۱۳۴۷ش/ ۱۹۶۸ آغاز کرد. از همان هنگام، سازمان یانگ دی پرتوان آگونگ(عالی ترین سازمان حکومتی مالزی که در ۱۳۳۶ش/ ۱۹۵۷ تأسیس شد و زیر نظر نخست وزیر اداره می شود) شورای نظارتی پنج نفره ای را تشکیل داد تا خبرگزاری برناما را اداره و بر نشر اخبار آن نظارت کند. برناما در تمام شهرهای مالزی دفاتر نمایندگی دارد و در برخی شهرهای مهم مانند سنگاپور، جاکارتا، واشنگتن، لندن، مانیل، دهلی، داکا، ملبورن و ونکوور هم خبرنگاران وابسته، با آن همکاری می کنند. بخش عمده ای از روزنامه ها و رسانه های الکترونیکی مالزی و خبرگزاریهای بین المللی نیز جزو مشترکان برناما محسوب می شوند. برناما همچنین از ۱۳۷۷ش/ سپتامبر ۱۹۹۸ شبکه تلویزیونی خود با نام برناماتی وی را راه اندازی کرده است (برناما، ۲۰۰۹).

منابع :Afghan Islamic Press Online, ۲۰۰۹. Retrieved Sep.۱۶, ۲۰۰۹, from http://www. afghanislamicpress.com/site/home/about us.asp; Antara, ۲۰۰۹. Retrieved Dec.۸, ۲۰۰۹, from http://www.antara.net.id/index.php/۲۰۰۷/۱۲/ ۱۳/brief-history/en/; Associated Press of Pakistan, ۲۰۰۹. Retrieved Dec.۸, ۲۰۰۹, from http://www.app.com.pk/en-/ index.php? option=com-content & task= blogcategory &id; BangladeshSangbadSangstha(BSS),۲۰۰۹. RetrievedOct.۵, ۲۰۰۹, from http://www.bssnews.net/about-bss.php; Bernama, ۲۰۰۹. Retrieved Nov.۲۲, ۲۰۰۹, from http:// www.bernama.com/about bernama/bi/about-bernama.htm;Mazharul Haque, "Pakistan", in Mass meida in the Middle East: a comprehensive handbook, ed. Yahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, Westport, Conn. Greenwood Press, ۱۹۹۴; Mohammad Houssain Razi, "Afghanistan", in ibid.۵)

جهان عرب س از جنگ جهانی دوم و تشکیل دولتهای مستقل عربی، به تدریج با گسترش عرصه اطلاع رسانی و تقویت نقش رسانه های عمومی، تأسیس خبرگزاریها در کشورهای جهان عرب برای تکمیل فرایند استقلال سیاسی ضروری می نمود. از این رو، خبرگزاریها در جهان عرب به مثابه منبع اصلی تأمین کننده اخبار در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و بین المللی فعالیت خود را آغاز کردند (همدانی، ص ۱۲۷ـ۱۲۸، ۱۳۴؛ عواطف عبدالرحمان، ص ۸۱).مصر. در ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶ خبرگزاری عرب (وکالة ألانباءِالعربیة) در مصر تأسیس شد، ولی چون اخبار را از خبرگزاری رویتر می گرفت و به عربی ترجمه می کرد، نمی توان آن را به مفهوم جدید، خبرگزاری نامید.به نظر می رسد اولین خبرگزاری جهان عرب، به مفهوم واقعی آن، خبرگزاری خاورمیانه (وکالة أنباءِ الشرق الاوسط (اشا)) باشد که در ۲۵ آذر ۱۳۳۴/ ۱۵ دسامبر ۱۹۵۵ در مصر تأسیس شد. این خبرگزاری ابتدا خصوصی بود، اما در ۱۳۴۱ش/ ۱۹۶۲ تحتِ نظارت دولت درآمد و در ۱۳۵۷ش/ ۱۹۷۸ یکی از مؤسسات وابسته به مجلس شورا شد (دبوس، ص ۷۰ـ۷۱؛ جمال، ص ۸۹؛ اشا، ۲۰۰۸). این خبرگزاری که تا ۱۳۸۷ش/ ۲۰۰۸ دارای ۳۸ دفتر خارجی بود، اخبار را به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسوی منتشر می کند و یکی از معتبرترین خبرگزاریهای منطقه خاورمیانه و افریقاست. اشا در رتبه یازدهم خبرگزاریهای جهان قرار دارد (اشا، ۲۰۰۸).عراق. خبرگزاری عراق (وکالة الأنباء العراقیة (واع)) در ۱۷ آبان ۱۳۳۸/ ۹ نوامبر ۱۹۵۹ تأسیس شد. این خبرگزاری از ابتدا زیر نظارت دولت قرار گرفت و با تأسیس هفده دفتر خارجی و هفده دفتر داخلی فعالیتهای خود را گسترش داد (هورات و لیدیگ، ص ۱۰۶؛ همدانی، ص ۱۳۸). پس از سرنگونی حکومت بعثی عراق در ۱۳۸۲ش/۲۰۰۳، گروهی از روزنامه نگاران مستقل در ۲۳ مهر ۱۳۸۴/ ۱۵ اکتبر ۲۰۰۵ خبرگزاری ملی عراق (الوکالة الوطنیة العراقیة للأنباء (نینا)) را تأسیس کردند. امروزه این خبرگزاری به طور خصوصی اداره می شود و مهم ترین خبرگزاری فعال در عراق است که اخبار سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را به عربی و انگلیسی منتشر می کند (نینا، ۲۰۰۸).لبنان. دولت لبنان در فروردین ۱۳۴۱/ مارس ۱۹۶۲ خبرگزاری ملی (الوکالة الوطنیة للاعلام (ننا)) را تأسیس کرد. امروزه این خبرگزاری به وزارت اطلاع رسانی (وزارة الاعلام) جمهوری لبنان وابسته است و در مهم ترین شهرهای لبنان و برخی پایتختهای کشورهای غربی دفتر دارد (حمود و عفیفی، ص ۱۷۱؛ همدانی، همانجا؛ ننا، ۲۰۰۸).سوریه. دولت سوریه در ۳ تیر ۱۳۴۴/ ۲۴ ژوئن ۱۹۶۵ خبرگزاری عربی سوریه (الوکالة العربیة السوریة للأنباء (سانا)) را تأسیس کرد. بیشتر رسانه های گروهی سوریه اخبار خود را از سانا دریافت می کنند. این خبرگزاری دارای چند دفتر خارجی است و با بسیاری از خبرگزاریهای معتبر خارجی همکاری دو جانبه دارد (سانا، ۲۰۰۸؛ سینگال و کریشنا، ص ۲۷۰).اردن. خبرگزاری اردن (وکالة الأنباءِ الاردنیة (بترا)) که دولتی است، در ۲۵ تیر ۱۳۴۸/ ۱۶ ژوئیه ۱۹۶۹ به دستور حسین بن طلال*، پادشاه اردن، تأسیس شد. پترا اخبار را به عربی و انگلیسی منتشر می کند (پترا، ۲۰۰۸؛ عیش و همکاران، ص ۱۳۹).فلسطین. سازمان آزادی بخش فلسطین* (ساف) در ۱۳۵۱ش/ ۱۹۷۲، خبرگزاری فلسطین (وکالة الأنباء الفلسطینیة (وفا)) را در بیروت دایر کرد. پس از آنکه سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) از بیروت به تونس انتقال یافت، دفتر مرکزی این خبرگزاری نیز در ۱۳۶۱ش/۱۹۸۲ به تونس منتقل شد. وفا اخبار خود را به عربی و انگلیسی منتشر می کند (نجار، ص ۲۲۵).عربستان سعودی. دولت عربستان سعودی، در ۱۳۵۰ش/ ۱۹۷۱ خبرگزاری سعودی (وکالة الأنباء السعودیة (واس)) را به راه انداخت که تحت نظارت وزارت اطلاع رسانی (وزارة الاِعلام) فعالیت خود را آغاز کرد. در حال حاضر، این خبرگزاری اخبار خود را به عربی، انگلیسی و فرانسوی منتشر می کند و دارای هفت دفتر خارجی است (رامپال، ص ۲۵۷ـ۲۵۸؛ همدانی، همانجا؛ واس، ۲۰۰۸).یمن. در جمهوری عربی یمن، خبرگزاری سبأ (وکالة سبأ للأنباء) در تیر ۱۳۴۹/ ژوئیه ۱۹۷۰ و در جمهوری دموکراتیک یمن، خبرگزاری عدن (وکالة أنباء عدن) در بهمن ۱۳۴۸/ فوریه ۱۹۷۰ تأسیس شد. پس از اتحاد این دو کشور در اول خرداد ۱۳۶۹/ ۲۲ مه ۱۹۹۰، این دو خبرگزاری ادغام شدند و خبرگزاری جدیدی به نام خبرگزاری یمن (وکالة الأنباءالیمنیة (سبأ)) فعالیت خود را آغاز نمود. این خبرگزاری اخبار را به عربی و انگلیسی منتشر می کند (سبأنت، ۲۰۰۸).قطر. دولت قطر در ۴ خرداد ۱۳۵۴/ ۲۵ مه ۱۹۷۵ خبرگزاری قطر (وکالة الأنباء القطریة (قنا)) را پایه گذاری کرد. این خبرگزاری در نشر اخبار و تصاویر رویدادهای منطقه خلیج فارس تخصص دارد و اخبار را به عربی، انگلیسی، پرتغالی و اسپانیایی مخابره می کند (عرفه، ص ۲۴۲؛ وکالة الأنباء القطریة، ۲۰۰۸).کویت. دولت کویت در ۱۴ مهر ۱۳۵۵/ ۱۶ اکتبر ۱۹۷۶، خبرگزاری کویت (وکالة الأنباء الکویتیة (کونا)) را تأسیس کرد. کونا اخبار خود را به عربی و انگلیسی منتشر می کند. این خبرگزاری در زمان جنگ عراق با کویت* در ۱۳۶۹ش/۱۹۹۰، مدتی فعالیت خود را متوقف کرد، اما در ۲۲ مهر ۱۳۶۹/ ۱۳ اکتبر ۱۹۹۰ به فعالیت خود در لندن ادامه داد تا اینکه در ۲۴ آبان ۱۳۷۰/ ۱۵ نوامبر ۱۹۹۱ بار دیگر فعالیتهای خود را در کویت از سرگرفت. کونا دارای ۳۶ دفتر خارجی است (کازان، ص ۱۵۷؛ کونا، ۲۰۰۸).امارات متحده عربی. خبرگزاری امارات (وکالة أنباء الامارات (وام)) در آبان ۱۳۵۵/ نوامبر ۱۹۷۶، فعالیت خود را تحت نظارت دولت آغاز کرد. این خبرگزاری با بیست خبرگزاری خارجی توافق نامه همکاری دارد. وام اخبار خود را به عربی و انگلیسی منتشر می کند (وکالة انباء الامارات، ۲۰۰۸).بحرین. دولت بحرین در فروردین ۱۳۵۷/ آوریل ۱۹۷۸ خبرگزاری خلیج (وکالة أنباء الخلیج) را تأسیس کرد. این خبرگزاری، که بعدها به خبرگزاری بحرین (وکالة أنباء البحرین (بنا)) تغییر نام یافت، اخبار را به عربی و انگلیسی مخابره می کند (وکالة أنباء البحرین، ۲۰۰۸؛ >«خبرگزاری بحرین (بنا)»<، ۲۰۰۹؛ حمود و پارسیجیان، ص ۴۲).عمان. خبرگزاری عمان (وکالة الأنباء العمانیة (العمانیة)) در ۸ خرداد ۱۳۶۵/ ۲۹ مه ۱۹۸۶ زیر نظارت دولت فعالیت خود را آغاز کرد. این خبرگزاری با خبرگزاریهای خارجی همکاری دارد. خبرهای داخلی با رویکرد اجتماعی و علمی در حدود چهل درصد اخبار آن را در برمی گیرد و اخبار خارجی نیز بیشتر درباره مسائل سیاسی است که به زبانهای عربی و انگلیسی منتشر می شود (نورالدین، ص ۱۹۵؛ وکالة الأنباء العمانیة (العمانیة)، ۲۰۰۸).مغرب (مراکش). در شمال افریقا، علاوه بر مصر، در مغرب در ۹ خرداد ۱۳۳۸/ ۳۱ مه ۱۹۵۹، خبرگزاری مغرب عربی(وکالة المغرب العربی للأنباء) به دستور محمد پنجم*، پادشاه این کشور، تأسیس شد. این خبرگزاری اخبار را به عربی، انگلیسی، فرانسوی و اسپانیایی منتشر می کند و در مهم ترین شهرهای جهان، دفتر دارد (وکالة المغرب العربی للأنباء، ۲۰۰۸).تونس. در تونس نیز، خبرگزاری تونس افریقا (وکالة تونس افریقیا للأنباء (وات)) در ۱۱ دی ۱۳۳۹/ اول ژانویه ۱۹۶۱ پایه گذاری شد. این خبرگزاری اخبار را به عربی، انگلیسی و فرانسوی مخابره می کند. وات در زمینه ارائه تصاویر از رویدادهای گوناگون نیز فعال است (وکالة تونس افریقیا للأنباء، ۲۰۰۸؛ همدانی، ص ۱۳۸).الجزایر. خبرگزاری الجزایر (وکالة الأنباء الجزائریة (واج))، در اوج مبارزات آزادی بخش ملی، در ۱۰ آذر ۱۳۴۰/ اول دسامبر ۱۹۶۱ تأسیس شد و از ۲۹ بهمن ۱۳۷۶/ ۱۸ فوریه ۱۹۹۸ خدمات اینترنتی خود را عرضه کرد. این خبرگزاری اخبار را به عربی، انگلیسی و فرانسوی منتشر می کند (وکالة الأنباء الجزائریة، ۲۰۰۸).لیبی. خبرگزاری مردمی (وکالة الجماهیریة للأنباء (أوج)) در ۱۳۴۹ش/ ۱۹۷۰ یکسال پس از به قدرت رسیدن معمّر قَذافی در این کشور تأسیس شد. این خبرگزاری در لندن، پاریس، رم، قاهره، تونس و دمشق دفتر دارد. أوج از ۱۳۷۶ش/ ۱۹۹۷ خدمات خود را به صورت ماهواره ای عرضه می کند و اخبار را به عربی، انگلیسی و فرانسوی منتشر می سازد (أوج، ۲۰۰۸).موریتانی. خبرگزاری موریتانی (الوکالة الموریتانیة للأنباء) مؤسسه ای عمومی با استقلال مالی به شمار می آید که در ۸ خرداد ۱۳۸۵/ ۲۹ مه ۲۰۰۶ جانشین آژانس روزنامه نگاری موریتانی (الوکالة الموریتانیة للصحافة) و مؤسسه ملی برای چاپ و نشر (الشرکة الوطنیة للطباعة و النشر) شد. این خبرگزاری اخبار و رویدادها را به عربی و فرانسوی و نیز دو روزنامه به این زبانها منتشر می کند (وکالة الموریتانیة للأنباء، ۲۰۰۸).خبرگزاریهای جهان عرب، از طریق اتحادیه خبرگزاریهای عربی (اتحاد وکالات الأنباء العربیة (فانا)) با یکدیگر همکاری می کنند. اندیشه تأسیس این اتحادیه در ۱۳۴۳ش/ ۱۹۶۴ پدید آمد و اولین همایش آن در ۱۳۴۴ش/ ۱۹۶۵ در عمان/ امّان، پایتخت اردن، برگزار شد، اما اقدامی صورت نگرفت، تا اینکه اتحادیه عرب در ۱۳۵۳ش/ ۱۹۷۴، اتحادیه خبرگزاریهای عربی را رسمآ تأسیس کرد. با انتخاب دبیرکل و هیئت امنا (مرکّب از هفت نفر)، این اتحادیه از ۱۳۵۴ش/۱۹۷۵ در بیروت فعالیت خود را آغاز کرد. در ابتدا چهارده خبرگزاری عضو این اتحادیه بودند و تاکنون شمار آنها به هجده رسیده است. این اتحادیه بیشتر بر نشر اخبار جهان عرب تأکید می کند (فانا، ۲۰۰۸). علاوه بر این، خبرگزاری بین المللی اسلامی (وکالة الأنباء الاسلامیة الدولیة (اینا))، به درخواست وزرای خارجه کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی، در بهمن ـ اسفند ۱۳۵۰/ فوریه ـ مارس ۱۹۷۲ تأسیس شد. مقرّ اصلی این خبرگزاری، شهر جده است. هدف از تأسیس این خبرگزاری حفظ و گسترش فرهنگ اسلامی و تقویت مناسبات بین کشورها و به ویژه خبرگزاریهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین ارتقای آگاهی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ملتهای مسلمان است. شورای مرکزی این خبرگزاری از نمایندگان همه خبرگزاریهای ملی کشورهای عضو این سازمان تشکیل می شود. اخبار این خبرگزاری که بیشتر درباره مسائل جهان اسلام و اقلیتهای مسلمان است، به عربی، انگلیسی و فرانسوی منتشر می شود (وکالة الأنباء الاسلامیة الدولیة، ۲۰۰۸).در حال حاضر، خبرگزاریهای جهان عرب برای حل مشکلات خود و کسب تجربیات بیشتر در زمینه فنّاوریهای اطلاعاتی، به انعقاد تفاهم نامه هایی با خبرگزاریهای معتبر دنیا، مبادرت نموده اند. اما فقدان توازن در جریان انتقال اخبار در سطح بین المللی سبب شده است که فعالیتهای خبری در انحصار معدودی از خبرگزاریهای بزرگ جهانی باشد و تنها بخش اندکی از اخبار رسانه های گروهی اروپا و امریکا، برگرفته از خبرگزاریهای جهان عرب است. این مسائل، تضعیف جایگاه خبرگزاریهای جهان عرب را در سطح بین المللی در پی داشته است (همدانی، ص ۱۴۴ـ ۱۴۵؛ عواطف عبدالرحمان، ص ۸۲؛ احمد بدر، ص ۱۲۵).

منابع :احمد بدر، الصحافة الکونیّة: دراسات فی الاعلام و الاتصال الدّولی، قاهره ۲۰۰۷؛ اشا (وکالة أنباء الشرق الاوسط)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov.۴, ۲۰۰۸, from http://www.mena.org.eg/ index.aspx?uc=./UI/Visitors/About;أوج (وکالة الجماهیریة للأنباء)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۲۲, ۲۰۰۸, from http://www.jananews.ly/ Constant Redirect.aspx?ID=۱;پترا (وکالة الأنباء الاردنیة)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov.۴, ۲۰۰۸, from http://www.petra.gov.jo/ Page Info.aspx? Lng= ۲ & P=۱۳;راسم محمد جمال، الاتصال و الاعلام فی الوطن العربی، بیروت ۲۰۰۱؛ سانا (الوکالة العربیة السوریة للأنباء)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۳, ۲۰۰۸, from http://www.sana.sy/ara/ article/۲۲.htm;سبأنت، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۴, ۲۰۰۸, from http://www.sabanews.net/ ar/news۲.htm;عواطف عبدالرحمان، قضایا التبعیة الاعلامیة و الثقافیة فی العالم الثالث، کویت ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛ فانا (اتحاد وکالات الأنباء العربیة)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۱۵, ۲۰۰۸, from http://www.fananews. com/look/about.tpl;کونا (وکالة الأنباء الکویتیة)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۴, ۲۰۰۸, from http://www.Kuna.net.Kw/ News Agencies Public Site/CMSPage.aspx?category ID=۱۴ & Language=ar;نینا (الوکالة الوطنیة العراقیة للأنباء)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۱۱, ۲۰۰۸, from http://www.ninanews. com/arabic/Aboutus.asp;واس (وکالة الأنباء السعودیة)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۳, ۲۰۰۸, from http://www.spa.gov.sa/ General Information. php;وکالة الأنباء الاسلامیة الدولیة، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۱۵, ۲۰۰۸, from http://www.islamicnews. org.sa/about.php;وکالة الأنباء الجزائریة، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۳, ۲۰۰۸, from http://www.aps.dz;وکالة الأنباءالعمانیة (العمانیة)، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۴, ۲۰۰۸, from http://www.omannews. gov. om/ona/about ONA. jsp;وکالة الأنباء القطریة، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۴, ۲۰۰۸, from http://www.qnaol.net;وکالة المغرب العربی للأنباء، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۲۲, ۲۰۰۸, from http://www.map.ma/map/ chronologiear. html;الوکالة الموریتانیة للأنباء، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۳۰, ۲۰۰۸, from http://www.ami.mr/Ar/ Introd.htm;وکالة أنباء الامارات، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۳, ۲۰۰۸, from http://www.wam.org.ae;وکالة أنباءالبحرین،۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۴, ۲۰۰۸, from http://bna.bh/?P=۲;وکالة تونس افریقیا للأنباء، ۲۰۰۸.Retrieved Nov. ۲۹, ۲۰۰۸, from http://www.tap.info.tn;خالد همدانی، «وکالات الأنباء العربیة و معوقات التدفق الاخباری»، المستقبل العربی، سال ۱۸، ش ۳ (مارس ۱۹۹۶)؛Mohamed M. Arafa, "Qatar", in Mass media in the Middle East: a comprehensive handbook, ed. Yahya R. Kamalipour and Hamid Mowlana, Westport, conn.: Greenwood Press, ۱۹۹۴; Muhammad I. Ayish, Mohamed Najib Sarayrah, and Ziyad D. Rifai, "Jordan", in ibid; "Bahrain News Agency (BNA)", Noozz, ۲۰۰۹. Retrieved Jan. ۲۵, ۲۰۰۹, from http://www. noozz. com/company/ profile/۱۶۶۸/bahrain-news-agency-(bna).aspx; Sonia Dabbous, "Egypt", in Mass media in the Middle East,ibid; Mahmoud M. Hammoud and Walid A. Afifi,"Lebanon", in ibid; Afaf Hamod and Elise K. Parsigian, "Bahrain", in ibid; Khalid Serhan Hurrat and Lisa Isabel Leidig, "Iraq", in ibid; Fayad E. Kazan, "Kuwait", in ibid; Orayb Aref Najjar, "Palestine", in ibid, NNA (National News Agency), ۲۰۰۸. Retrieved Nov.۱۵, ۲۰۰۸, from http://www.nna-leb.gov.lb/; Hana S. Noor al-Deen, "Oman", in Mass media in the Middle East, ibid; Kuldip R. Rampal, "Saudi Arabia", in ibid; Arvind Singhal and Vijay Krishna, "Syria", in ibid.۶)

افریقای مسلمان غیرعرب پیشینه تأسیس خبرگزاریها در افریقای مسلمان غیرعرب عمدتآ به دوره پس از استقلال این کشورها بازمی گردد. چون تمرکزگرایی، عامل مهمی در سیاستگذاریهای افریقا پس از استعمار است، بیشتر این خبرگزاریها، متأثر از انحصار قدرت و فضای سیاسی حاکم بر کشور، به دولت وابسته اند و محتوای اخبار و جهت گیریهای سیاسی آنها در چهارچوب منافع و مواضع رسمی دولت حاکم قرار دارد. افزون بر خبرگزاریهای رسمی این کشورها، خبرگزاریهای دیگری به صورت غیردولتی و در مقیاس منطقه ای فعالیت می کنند که در انتشار اخبار و اطلاعات افریقا استقلال بیشتری دارند.سنگال. خبرگزاری سنگال، وابسته به دولت، در ۱۳۳۸ش/ ۱۹۵۹ تأسیس شد. این خبرگزاری اخبار را به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی منتشر می کند و مقر آن در داکار است (>افریقای جنوب صحرا ۱۹۹۳<، ص۷۲۰؛ خبرگزاری سنگال، ۲۰۰۹).گینه. خبرگزاری گینه وابسته به شورای ملی ارتباطات، در ۱۳۳۹ش/۱۹۶۰ در کوناکری (پایتخت این کشور) تأسیس شد. این خبرگزاری اطلاعات و اخبار کشورهای افریقایی را در دو سطح کشورمحور و موضوعی و به دو زبان انگلیسی و فرانسه منتشر می کند. در سطح کشورمحور، مناطق مختلف افریقای مرکزی، افریقای شرقی و غربی و جنوب افریقا در دستور کار قرار دارد و در سطح موضوعی به مقولاتی مانند دولت، خدمات اجتماعی، سیاست و جامعه، زیرساختهای طبیعی و اقتصادی، منابع طبیعی و نوآوریها پرداخته می شود ( ،>«خبرگزاری گینه»<۲۰۰۸).نیجریه. خبرگزاری نیجریه (نان) در ۱۳۵۵ش/ ۱۹۷۶ تأسیس و یک سال بعد سازماندهی شد. نان مانند اغلب خبرگزاریهای جهان، عضو مجمع خبرگزاریهای ملل و وظیفه نخست آن تقویت و حمایت از تمامیت جمهوری فدرال نیجریه است. تقویت اتحاد قومی در کشور از دیگر وظایف این خبرگزاری به شمار می رود. از اهداف نان، انحصار جمع آوری اطلاعات و اخبار و فروش آن به دیگر خبرگزاریهاست. در حال حاضر، این خبرگزاری فعالیت خبری خود را در داخل و خارج از کشور گسترش داده است (طالشی صالحانی، ص۶۲؛ نان، ۲۰۰۹).مالی. خبرگزاری مالی، تنها خبرگزاری رسمی این کشور، در ۱۳۵۶ش/۱۹۷۷ در بَمَکو* (پایتخت مالی) تأسیس شد. این خبرگزاری زیرنظر وزارت فرهنگ و ارتباطات مالی اداره ، ج ۱، می شود (>کتاب سال جهان اروپا ۱۹۹۹<ص ۲۳۵۸).تانزانیا. خبرگزاری رسمی تانزانیا، شیهاتا، در ۱۳۵۸ش/۱۹۷۹ تأسیس شد. شیهاتا به رغم کمبود امکانات، یکی از خبرگزاریهای مهم منطقه شرق افریقاست. این خبرگزاری تحت نظارت دفتر رئیس جمهور قرار دارد و رئیس آن را رئیس جمهور انتخاب می کند. شیهاتا در بیشتر شهرهای مهم تانزانیا خبرنگار دارد و بیشتر اخبار محلیِ مندرج در مطبوعات تانزانیا را تأمین می کند (امینی، ص ۷۲ـ۷۳؛ عرب احمدی، ص ۲۸۹).نیجر. در ۱۳۶۶ش/۱۹۸۷، خبرگزاری نیجر در نیامی، پایتخت این کشور، تأسیس و راه اندازی شد. این خبرگزاری تنها خبرگزاری رسمی نیجر و وابسته به دولت است و پس از جمع آوری اخبار و اطلاعات از داخل و خارج کشور، آنها را در اختیار رسانه های گروهی و برخی دیگر از خبرگزاریها قرار می دهد (>افریقای جنوب صحرا ۱۹۹۳<، ص ۶۲۸؛ >«مرور کلی رسانه های گروهی نیجر»<، ۲۰۰۹). دیگر خبرگزاری این کشور، دفتر ملی چاپ و نشر نام دارد که در ۱۳۶۸ش/ ۱۹۸۹ در نیامی تأسیس شده و وابسته به وزارت فرهنگ، هنر و ، ارتباطات نیجر است ( ،>«دفتر ملی چاپ و نشر»<۲۰۰۷؛ >افریقای جنوب صحرا ۱۹۹۳<همانجا).پانا (خبرگزاری پان افریکن)، در ۲۹ تیر ۱۳۵۸/ ۲۰ ژوئیه ۱۹۷۹ با انعقاد قراردادی از سوی وزرای اطلاعات کشورهای افریقا، در آدیس آبابا (پایتخت اتیوپی)، به جای اتحادیه خبرگزاریهای افریقا (تأسیس: فروردین ۱۳۴۲/ آوریل ۱۹۶۳، تونس)، تأسیس شد. خبرگزاری پانا به طور رسمی در ۴ خرداد ۱۳۶۲/ ۲۵ مه ۱۹۸۳ فعالیتهای خبری خود را آغاز کرد و در ۱۳۷۲ش/۱۹۹۳ تحت نظارت یونسکو درآمد و در نهایت در ۹ مهر ۱۳۷۶/ اول اکتبر ۱۹۹۷، به عنوان مؤسسه خصوصی، با نام پاناپرس در داکار مستقر شد. پاناپرس در حال حاضر، در ۵۱ کشور دنیا خبرنگار دارد (>«خبرگزاری پان افریکن (پانا)»<، ۲۰۰۴؛ پاناپرس، ۲۰۰۹).خبرگزاری ایرین نیز از خبرگزاریهای فعال در مناطق افریقای جنوب صحراست. این خبرگزاری در ۱۳۷۴ش/ ۱۹۹۵ تأسیس شده و مقر آن در نایروبی (پایتخت کنیا) است. حوزه فعالیت این خبرگزاری، به طور عمده مسائل بشردوستانه است و در خبرهای خود به تصمیمات فعالان کمیته های امداد، حکومتهای حامی سازمانهای حقوق بشر، مؤسسات دانشگاهی و رسانه های گروهی که در این زمینه فعالیت می کنند، می پردازد. خبرگزاری ایرین وابسته به دفتر هماهنگی امور انسانی سازمان ملل متحد (اوچا)، ولی در انتشار اخبار کاملا مستقل است و لزومآ دیدگاههای سازمان ملل متحد و سازمانهای تابعه و دولتهای عضو را منعکس نمی کند و اخبار خود را به طور رایگان و از طریق پست الکترونیک در اختیار مشترکان خود قرار می دهد (ایرین، ۲۰۰۹).یکی دیگر از خبرگزاریهای مستقل افریقا به نام افرول نیوزدر ۱۳۷۹ش/۲۰۰۰ تأسیس شده است و اخبار ۵۴ کشور افریقا را به چهار زبان انگلیسی، فرانسه، اسپانیایی و پرتغالی منتشر می کند. مقر آن پیش تر در سنگال، اسپانیا و نروژ بود، اما در اردیبهشت ۱۳۸۷/ مه ۲۰۰۸ به لستو (سویلند کنونی در مشرق افریقای جنوبی) منتقل شد. افرول نیوز بیشتر به مقولات اقتصاد و توسعه، زن و جنسیت، محیط زیست، سلامت و فرهنگ و جامعه در کشورهای افریقایی توجه می کند (افرول نیوز، ۲۰۰۹).آپا (خبرگزاری افریقا) در ۲۷ بهمن ۱۳۸۴/ ۱۶ فوریه ۲۰۰۶ فعالیت خود را آغاز کرد. این خبرگزاری به صورت غیردولتی اداره می شود و دفتر مرکزی آن در داکار است. آپا اطلاعات افریقا و ارتباطات اجتماعی را پوشش می دهد و از طریق واگذاری این اخبار به دیگر رسانه های گروهی درآمد کسب می کند. این خبرگزاری به منظور پوشش خبری رویدادها، از زمان تأسیس حدود ده دفتر در قاره افریقا و برخی از شهرهای بزرگ اروپا و امریکا افتتاح کرده است (آپا، ۲۰۰۹).

منابع :رحیم امینی، تانزانیا، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۸۲ش؛ حسین طالشی صالحانی، نیجریه، تهران : وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، ۱۳۸۲ش؛ امیر بهرام عرب احمدی، تانزانیا: سرزمین همیشه سبز، تهران ۱۳۸۴ش؛Africa South of the Sahara ۱۹۹۳, ۲۲nd ed., London: Europa Publications, ۱۹۹۲; APA (African Press Agency), ۲۰۰۹. Retrieved Sept.۱۹, ۲۰۰۹, from http://www.apanews. net/administration/network.php; Afrol News, ۲۰۰۹. Retrieved Sept.۱۹, ۲۰۰۹, from http://www.afrol. com; Agence de presse senegalaise, ۲۰۰۹. Retrieved Sept.۱۹, ۲۰۰۹, from http://www.aps.sn/aps.php?page=en; "Agence guineenne de presse", AfDevInfo, ۲۰۰۸. Retrieved Sept. ۱۹, ۲۰۰۹, from http://www.afdevinfo.com/htmlreports/ org/org-۵۹۶۹۱.html; The Europa world yearbook۱۹۹۹,London: Europa Publications۱۹۹۹; IRIN, ۲۰۰۹.Retrieved,Sept.۱۹, ۲۰۰۹.from http://www.irinnews.org/about.aspx; NAN (News Agency of Nigeria), ۲۰۰۹. Retrieved Sept.۱۹, ۲۰۰۹, from http://www.nannewsngr.com; "Niger:Overview of the mediaenvironment", RedOrbit,۲۰۰۹.RetrievedSept.۱۹, ۲۰۰۹, from http://www.redorbit.com/news/technology/ ۲۸۵۸۵۵/niger-overview-of-the-media-environment/index.html; "Office national d&#۳۹;edition et de presse- ONEP", Af Dev Info, ۲۰۰۷. Retrieved Sept. ۲۱. ۲۰۰۹, from http://www.afdevinfo.com/htmlreports/org/org-۵۹۳۳۱.html; "

نظر شما
مولفان
گروه
رده موضوعی
جلد 15
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده