چغلوندی

چَغَلْوَندی، بخش و شهری در شهرستان خرّم‌آباد استان لرستان.1) بخش چغلوندی، به مرکزیت شهر چغلوندی، در شمال شهرستان خرّم‌آباد واقع و مشتمل است بر دو دهستان بیرانوند جنوبی و شمالی (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، 1384ش، ذیل «استان لرستان»).آب و هوای این بخش نیمه‌مرطوب و سرد است. کوههای متعددی، که از ارتفاعات زاگرس و اشتران‌کوه محسوب می‌شوند، در این بخش امتداد دارند، از جمله خرسان‌کوه و ریمله (هر کدام با بیش از 800‘2 متر ارتفاع) و کوه رنجه به ارتفاع حدود 700‘2 متر (جعفری، ج 1، ص 232، 274، 277).آب مصرفی بخش از رود هُرّو، نهر بزهل و چشمه‌های متعدد تأمین می‌گردد (حسینعلی رزم‌آرا، ج 6، ص 112؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 58، ص170؛ ایزدپناه، ج 3، ص 223). دامداری و قالی‌بافی شغل اصلی مردم آنجاست (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 58، ص 171؛ ساکی، ص 153).جاده اصلی خرّم‌آباد ـ بروجرد از این بخش می‌گذرد (اطلس راههای ایران، ص 58). چغلوندی در 1316ش به بخش تبدیل شد (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، 1381ش، ص ] 99[).در 1375ش، جمعیت بخش204 ‘12 تن بوده است (مرکز آمار ایران، 1378ش، ص 57). اهالی بخش شیعه دوازده‌امامی‌اند و به زبان فارسی با گویش لری و لهجه لکی سخن می‌گویند (فرهنگ جغرافیائی آبادیها؛ حسینعلی رزم‌آرا، همانجاها). نام قدیم چغلوندی هُرّو بوده که از هور رود یا رود خورشید گرفته شده است. واژه چغلوندی را با حرف «ق» نیز نوشته‌اند. چغال در گویش لری و لکی به معنای شغال است (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، همانجا؛ ایزدپناه، ج 3، ص 224، پانویس 1؛ ساکی، همانجا؛ نیز رجوع کنید به ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، ج 2، ص 165ـ166).این بخش ایل‌نشین است. ایل بیرانوند، که چغالوند/ شغالوند نیز طایفه‌ای از آن است، و طایفه سیاامیر و باجلان در این بخش زندگی می‌کنند (حسینعلی رزم‌آرا، همانجا؛ حاج علی رزم‌آرا، ص 37ـ38؛ ساکی، ص 144ـ145؛ دولتیاری، ص 61؛ دوبد، ص 428ـ430).در زمان پهلوی اول، ایلات بخش چغلوندی مجبور به اسکان شدند، ولی پس از شهریور 1320، دوباره به کوچ پرداختند (ساکی، ص150، 154؛ ایزدپناه، ج 2، ص 225). ییلاق آنها در چغلوندی و قشلاقشان پشتکوه است (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 58، ص170). از آثار باستانی بخش چغلوندی، قلعه‌های چغلوندی، رحیم واقه، جهان، و کاسیو و تپه‌های باستانی کُرنوکر، بله یارلم دره، گچی، چغابل و چنابل است (حاج علی رزم‌آرا، ص 91؛ ایزدپناه، ج 3، ص 227ـ228؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، همانجا). مقبره پیرماهی در آبادی‌ای به همین نام و مقبره سیدین واقع در گردنه مِلِه تخت زیارتگاه اهالی است (ایزدپناه، ج 3، ص 229).2) شهر چغلوندی، مرکز بخش چغلوندی. در چهل کیلومتری شمال‌شرقی شهر خرّم‌آباد و در ارتفاع 660‘1 متری از سطح دریا واقع است. کوههای خرگلان در مشرق و مارمژ در شمال‌شرقی شهر قرار دارند (جعفری، ج 1، ص 224، 501). رود هرّو از میان شهر می‌گذرد. بیشترین دمای شهر در تابستان ْ38، کمترین آن در زمستان ْ25- و میانگین بارش سالانه آن 380 میلیمتر است (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 58، ص 171). چغلوندی در 12 خرداد 1379 شهر شد (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، 1381ش، همانجا). جمعیت آن در 1375ش، حدود 600 ‘1 تن گزارش شده است (مرکز آمار ایران، 1378ش، ص 26). سبب اصلی شکل‌گیری شهر چغلوندی را اسکان عشایر و ایلات و استقرار ادارات دولتی ذکر کرده‌اند (رجوع کنید به فرهنگ جغرافیائی آبادیها، همانجا؛ ایزده‌پناه، ج 3، ص 224).منابع : اطلس راههای ایران، تهران: گیتاشناسی، 1385ش؛ ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور، ج 2، تهران 1329ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن، تهران 1381ش؛ همو، نشریه عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری ]تا پایان آبان 1384[، تهران 1384ش؛ حمید ایزدپناه، آثار باستانی و تاریخی لرستان، تهران 1376ش؛ عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران 1368ـ1379ش؛ کلمنت اوگاستس دوبد، سفرنامه لرستان و خوزستان، ترجمه محمدحسین آریا، تهران 1371ش؛ روح‌الدین دولتیاری، لرستان: سرزمین تاریخ کهن، خرم‌آباد 1375ش؛ حاج علی رزم‌آرا، جغرافیای نظامی ایران: لرستان، تهران 1320ش؛ حسینعلی رزم‌آرا؛ علی‌محمد ساکی، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان، خرم‌آباد [?1343ش[؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :58 خرم‌آباد، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، 1373ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :1375 شناسنامه آبادیهای کشور، استان لرستان، شهرستان خرم‌آباد، تهران 1376ش؛ همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :1375 شناسنامه بخشهای کشور، کل کشور، تهران 1378ش؛ نقشه تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران، مقیاس 000‘ 500‘ 1:2، تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور، 1383ش.