حمید بن ثورهلالی

حُمَید بن ثَورهلالی، از شعرایُ مُخَضْرَم*. در منابع نام جدش عبداللّه و همچنین حَزْن ضبط شده است (برای نمونه رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج 4، ص 356؛ یاقوت حموی، ج 3، ص 1222؛ ابن‌اثیر، ج 2، ص 76). حمید شاعر مشهور دوره اسلامی از قبیله بنی‌عامر* است (رجوع کنید به ابن‌قتیبه، ج 1، ص 390؛ ابن‌عساکر، ج 15، ص 269). کنیه‌اش ابوالمُثَنّی، ابوالأخضر، ابوخالد و ابولاحق ذکر شده است (رجوع کنید به بکری، ج 1، ص 376؛ ابن‌عساکر؛ ابن‌اثیر، همانجاها).حمید در جنگ حنین* (سال هشتم هجرت) به همراه کفار شرکت داشت، اما پس از آن اسلام آورد (ابن‌عبدالبرّ، قسم 1، ص 377؛ ابن‌اثیر، همانجا) و نزد پیامبر رفت و ابیاتی سرود (رجوع کنید به ابن‌عبدالبرّ؛ ابن‌عساکر، همانجاها؛ قس ابن‌حجر عسقلانی، ج 1، ص 356، که این نقل را ضعیف خوانده است).حمید، خلیفه دوم و سوم را درک نمود و نزد آنان ابیاتی سرود و از برخی خلفای بنی‌امیه نیز به سبب سروده‌هایش صله گرفت (رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانی، ج 4، ص 356ـ358؛ ابن‌عبدالبرّ، قسم 1، ص 378؛ ابن‌عساکر، ج 15، ص 269، 273ـ274).ابن‌سلام جمحی (متوفی 231؛ ص 495) وی را در طبقه چهارم شعرای اسلامی قرار داده است. اشعار حمید در بردارنده بسیاری از مضامین شعری، مانند فخر و حماسه و هجا، است اما وصف و غزل بیش از دیگر مضامین در اشعارش به چشم می‌خورد (حُمَیدبن‌ثَورِ هلالی، ص ز؛ فرّوخ، ج 1، ص 286). بسیاری شعر او را با اشعار حُمید اَرْقَط، شاعر رجزسرای دوره اموی (رجوع کنید به سزگین، ج 2، جزء3، ص30؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «حُمید الارقط»)، اشتباه گرفته‌اند (حمیدبن ثورهلالی، مقدمه میمنی، ص 5).ابوعمرو شیبانی (متوفی 206)، اصمعی (متوفی 216)، ابن‌سکّیت (متوفی 244) و ابوالحسن علی‌بن عبداللّه طوسی (قرن سوم) اشعار حمیدبن ثور را جمع‌آوری کرده‌اند (ابن‌ندیم، ص 179). عبدالعزیز میمنی دیوان حمید را در 1330ش/ 1951 در قاهره به چاپ رساند.منابع: ابن‌اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت 1417/1996؛ ابن‌حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر 1328، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ ابن‌سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمد شاکر، ]قاهره 1952[؛ ابن‌عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی‌محمد بجاوی، قاهره ]1380/ 1960[؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت 1415ـ1421/ 1995ـ2001؛ ابن‌قتیبه، الشعر و الشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، ]قاهره[ 1386ـ1387/ 1966ـ1967؛ ابن‌ندیم (تهران)؛ ابوالفرج اصفهانی؛ عبداللّه‌بن عبدالعزیز بکری، سمط اللالی، چاپ عبدالعزیز میمنی، ]قاهره[ 1354/1936؛ حُمَیدبن ثَورِ هلالی، دیوان، چاپ عبدالعزیز میمنی، قاهره 1371/1951؛ فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج 2، جزء3، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض 1403/1983؛ عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 1، بیروت 1984؛ یاقوت حموی، معجم‌الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت 1993؛EI2, s.v. "Humayd al- Arkat" (by J.W. Fuck).