حمصی عبدالصمدبن سعید کندی

حِمصی، عبدالصمدبن سعید کندی، محدّث و قاضی قرن سوم و چهارم. از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. ابن‌عساکر شرح حال کوتاهی از او آورده و به دو بار حضور وی در دمشق اشاره کرده است. وی همچنین کسانی را که او از آنها روایت نموده و برخی کسان را که از وی حدیث روایت کرده‌اند، نام برده است (رجوع کنید به ج 36، ص 229ـ231). حمصی از محدّثان بسیاری، از جمله عمران‌بن بکّار و سلیمان‌بن عبدالحمید بهرانی، سماع حدیث کرده است. از او کسانی چون قاضی ابوبکر ابهری و علی‌بن محمد حلبی روایت نقل کرده‌اند. وی همچنین منصب قضای شهر حمص را برعهده داشته است (رجوع کنید به همان، ج 36، ص 229؛ ذهبی، 1424، ج 7، ص 493). عمده شهرت او به واسطه تألیف کتاب تاریخ من نزل بحمص من‌الصحابة است. این کتاب در اختیار ابن‌عساکر بوده و از آن با نام فی تسمیة من نزل حمص من‌الصحابة یاد نموده و به کرّات از آن نقل قول کرده است. ابن‌عساکر این کتاب را به دو طریق در روایت خود داشته است: یکی به روایت ابوبکر محمدبن سلیمان‌بن یوسف رَبَعی (رجوع کنید به ابن‌عساکر، ج 1، ص 309، ج 9، ص 41) و دیگری، که ابن‌عساکر بیشتر از این طریق از کتاب حمصی نقل مطلب کرده، به روایت ابوالحسن علی‌بن مسلم فَرَضی از عبدالعزیزبن احمد از ابوالمعمَّر مسدَّدبن علی‌بن عبداللّه از پدرش از حمصی (برای نمونه رجوع کنید به همان، ج 26، ص 183، ج 27، ص 146، 164). ذهبی نیز از این کتاب با عنوان ذکر من نزل حمص من‌الصحابة (1424، همانجا) و تاریخ حمص (1401ـ1409، ج 3، ص 16؛ نیز رجوع کنید به سزگین، ج 1، ص 347) یاد کرده و آن را اثری نیکوخوانده و در جایی دیگر (1401ـ1409، ج 15، ص 267) به سماع این کتاب اشاره کرده و مطالبی نیز از آن آورده است. جمال‌الدین مزّی نیز نسخه‌ای از این کتاب را در اختیار داشته و اقوالی از آن آورده است (برای نمونه رجوع کنید به ج 17، ص 164ـ165، ج 22، ص 375). ابن‌حجر عسقلانی نیز در تدوین کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة بارها از این کتاب نقل قول کرده است (برای نمونه رجوع کنید به ج 1، ص 656، 686، ج 2، ص 116، 177، 326). حمصی در 324 درگذشت (رجوع کنید به ذهبی، 1401ـ1409، همانجا).منابع: ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی‌محمد معوض، بیروت 1415/1995؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت 1415ـ1421/ 1995ـ2001؛ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشّار عواد معروف، بیروت 1424/2003؛ همو، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت 1401ـ1409/ 1981ـ1988؛ یوسف‌بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت 1422/2002؛Fuat Sezgin, Geschichte des arabischen Schrifttums, Leiden 1967-.