حلو شارل

حِلو، شارل، چهارمین رئیس‌جمهوری لبنان پس از استقلال (1343ـ1349ش/ 1964ـ1970). وی در 23 شوال 1331 (3 مهر 1292)/ 25 سپتامبر 1913، در خانواده‌ای مارونی، در بیروت به‌دنیا آمد. پس از اتمام دوره دبیرستان در بیروت، برای ادامه تحصیل به مدرسه عالی حقوق فرانسه رفت و موفق به اخذ دانشنامه رشته حقوق شد. پس از آن به وکالت پرداخت و تا 1325ش/1946 سردبیری و نویسندگی در روزنامه فرانسوی‌زبان لوژور لبنان را برعهده داشت (زعیتر، ص 649؛ موسوعة‌السیاسة، ذیل «شارل حلو»؛ «رحل شارل حلو رئیسُ الفترة الحرجة»، 1421). وی همراه پیر جمیّل* در 1315ش/1936 حزب کتائب* را پایه‌گذاری کرد، اما پس از مدت کوتاهی از آن کناره گرفت و به حزب قانون اساسی (الحزب الدستوری) به رهبری بشاره خوری*، نخستین رئیس‌جمهوری لبنان، پیوست (قصیفی، ص 6ـ7؛ موسوعة السیاسة، همانجا؛ طرابلسی، ص 249). حلو از 1326 تا 1328ش/ 1947ـ 1949 سفیر لبنان در واتیکان بود. در 1328ش/ 1949 وزارت دادگستری و وزارت امورخارجه، در 1333ـ1334ش/1954ـ 1955 وزارت دادگستری‌وبهداشت، در 1337ش/ 1958 هم‌زمان وزارت اقتصاد و وزارت اطلاع‌رسانی، و در 1343ش/1964 وزارت تربیت ملی و هنرهای زیبا را برعهده داشت (زعیتر، همانجا؛ عبدالساتر، ص 258؛ ماجد خلیل‌ماجد، ص73ـ74، 77، 100، 135، 147).شارل حلو در 1336ش/ 1957 در زمره مخالفان کمیل شمعون*، رئیس‌جمهوری وقت لبنان، قرار گرفت و به همراه بعضی از شخصیتهای مسیحی میانه‌رو، نیروی سوم (القوة الثالثه) را تشکیل داد و خواستار بی‌طرفی لبنان در منازعات جهان عرب شد (طرابلسی، ص 228؛ موسوعة السیاسة، همانجا). او با حمایتِ طرفداران فؤاد شهاب* و مارونیها در مجلسِ نمایندگان، با کسب رأی اعتماد اکثر نمایندگان مجلس، در اول مهر 1343/ 23 سپتامبر 1964 به ریاست جمهوری رسید (طرابلسی، ص 248ـ249؛ کباره، ص 709ـ 710؛ زعیتر، همانجا)؛ از این‌رو، وی در دوره ریاست جمهوری، تحت‌فشار این دو گروه، سیاستهای دوگانه و متناقضی در پیش گرفت (طرابلسی، ص 249).در دوره ریاست جمهوری شارل حلو، در 1344ش/ 1965 در پی اختلاف اعراب و رژیم اشغالگر درباره چگونگی استفاده از آب رود اردن، کشورهای عربی و در رأس آنها مصر تصمیم گرفتند که به لبنان و اردن نیروی نظامی اعزام کنند. این امر با مخالفت بسیاری از احزاب داخلی لبنان و نمایندگان مجلس روبه‌رو شد. در نهایت در دیدار شارل‌حلو با جمال عبدالناصر* در 25 اردیبهشت 1344/ 15 مه 1965، اعزام این نیروها منتفی گردید و موضوع از طریق سازمان ملل پیگیری شد (طرابلسی، ص250؛ رعد، ص 153ـ158). حلو در همین سال به همراه دیگر کشورهای عربی، مناسبات لبنان را با آلمان غربی، به دلیل فروش اسلحه به رژیم اشغالگر، قطع کرد. او بار دیگر کوشید میان خواستهای جمال عبدالناصر از یک سو، و مخالفان داخلی خود تعادل برقرار کند (رعد، ص 158ـ159). با وقوع جنگ خرداد 1346/ ژوئن 1967 بین اعراب و رژیم اشغالگر، حلو حالت ویژه در کشور برقرار کرد، قانون‌گذاری را به مدت دو ماه به حکومت سپرد و اعلام کرد ارتش لبنان برای دفاع از سرزمینهای عربی آماده است (همان، ص 164ـ165؛ پتران، ص90). وی در انتخابات مجلس در 1347ش/1968، بر فؤاد شهاب پیروز شد. با حمایتهای او، در این سال ائتلافی شکل گرفت متشکل از سه گروه مارونی مسیحی طرفدار غرب، یعنی تجمع ملی (الکُتْلة الوطنیة) به رهبری ریمون اِدّه، حزب ملی‌گرایان آزاد (حزب الوَطَنیین الأحرار) به ریاست کمیل شمعون، و حزب کتائب به رهبری پیر جمیّل. این ائتلاف در همان سال بیشترین کرسیهای مجلس آن کشور را به دست آورد (رابینوویچ، ص 34؛ صلح، ص 324؛ رعد، ص 172ـ175).پس از جنگ خرداد 1346/ ژوئن 1967، شبه‌نظامیان فلسطینیِ مستقر در لبنان ــ که به عملیات نظامی برضد رژیم صهیونیستی اقدام می‌کردندــ تقویت شدند. در این میان، سیاستمداران مسیحیِ مارونی با موضع‌گیری بر ضد شبه‌نظامیان فلسطینی، جبهه متحدی تشکیل دادند (تیمافی‌یف، ص 329ـ 332؛ طرابلسی، ص 262ـ263؛ احمدی، ص 45). با اوج گرفتن عملیات گروههای فلسطینی و بی‌اعتنایی شارل‌حلو به تهدیدات رژیم اشغالگر، در نهایت مجموعه‌ای از کوماندوهای اسرائیلی در 7 دی 1347/ 28 دسامبر 1968، سیزده هواپیمای مسافربری آن کشور را در فرودگاه بیروت منفجر کردند. حلو، در واکنش به این عملیات، ضمن رایزنی با سفیران امریکا، شوروی، انگلیس و فرانسه، به سازمان ملل شکایت کرد (تیمافی‌یف، ص 331؛ پتران، ص 99؛ رعد، ص180ـ181). در پی این رویداد، نیروهای مارونی دولت را به ضعف بنیه دفاعی متهم کردند. از سوی دیگر، حلو نیز از این نیروها فاصله گرفت، تا جایی‌که یکی از طرفداران شهاب، به نام رشید کرامی*، را در 1348ش/ 1969 به نخست‌وزیری برگزید (طرابلسی، ص 264؛ ماجد خلیل ماجد، ص 174). افزایش عملیات شبه‌نظامیان فلسطینی از خاک لبنان برضد رژیم اشغالگر، به رویاروییِ فلسطینیان و واحدهایی از ارتش لبنان در مهر 1348/ اکتبر 1969 در جنوب آن کشور انجامید. حلو برای پایان دادن به این بحران، خواستار میانجیگری دولت مصر میان لبنان و سازمان آزادی‌بخش فلسطین* (ساف) شد (تیمافی‌یف، ص 332، 338؛ پتران، ص 103؛ احمدی، همانجا). پس از مذاکرات امیل بستانی (فرمانده وقت ارتش لبنان) و یاسر عرفات* (رهبر ساف) در قاهره، در 22 آبان 1348/ 13 نوامبر 1969 توافقنامه‌ای به‌نام قرارداد قاهره به امضای طرفین رسید که براساس آن، ضمن تأکید بر حضور شبه‌نظامیان فلسطینی در لبنان و ادامه مبارزه مسلحانه، اداره اردوگاههای فلسطینی در خاک لبنان به خود آنان واگذار شد و دولت لبنان نیز حق دخالت در امور داخلی اردوگاهها را نداشت. در مقابل، فلسطینیها متعهد شدند حاکمیت دولت لبنان را بر خاک آن کشور به رسمیت بشناسند و در امور داخلی آن دخالت نکنند (قربان، ج 2، ص200ـ208؛ سالم، ص 75؛ وینسلو، ص 161ـ163).در امور اقتصادی، شارل حلو سیاست اقتصاد آزاد را در پیش گرفت. دولت فقط به آماده کردن زیرساختها، برای رشد بخش خدمات عمومی، پرداخت و دخالت در امور اقتصادی و اجتماعی را تا حد زیادی کاهش داد. او همچنین اصلاحات اقتصادی فؤاد شهاب، رئیس‌جمهوری قبلی، را از دستور کار خارج کرد (طرابلسی، ص 249؛ کباره، ص710). در دوره ریاست جمهوری او وابستگی اقتصادی دولت به امریکا بیشتر شد و حضور شرکتهای اروپایی، به‌ویژه فرانسوی، کاهش یافت. در 1345ش/ 1966، ورشکستگی بانک انترا (مهم‌ترین بانک خصوصی وقت لبنان)، به‌دلیل سیاست مالی نادرست شارل حلو، مشکلات جدّی مالی برای آن کشور پدید آورد و باعث ورشکستگی بسیاری از بانکهای لبنانی و افزایش نفوذ بانکهای خارجی در اقتصاد لبنان شد (کباره، همانجا؛ زعیتر، ص 650ـ651؛ طرابلسی، ص 256ـ258).افزون‌بر آن، سیاستهای نادرست اقتصادی او، به‌ویژه در بخش کشاورزی، سبب اعتصابات گسترده کشاورزان، کارمندان و کارگران در سالهای 1343 تا 1346ش/ 1964ـ 1967 شد (طرابلسی، ص 251ـ254؛ تیمافی‌یف، ص321ـ322).شارل حلو پس از اتمام دوره ریاست جمهوری‌اش در 1349ش/1970، در 1351ش/1972 به ریاست جمعیت بین‌المللی اعضای پارلمان کشورهای فرانکوفون (الجمعیة الدُوَلیة للبرلمانیین الفرنکوفون) و در 1362ش/1983 به ریاست سازمان بین‌المللی همکاری فرهنگی و هنری (منظّمة الدُوَلیة للتعاون الثقافی و الفنی) برگزیده شد. همچنین در همین سال فرانسوا میتران، رئیس‌جمهوری وقت فرانسه، او را به عضویت هیئت عالی کشورهای فرانکوفون (الهیئة الفرنکوفونیة العلیا) برگزید. وی در 18 دی 1379/ 7 ژانویه 2001 درگذشت («رحل شارل حلو رئیس ُالفترة الحرجة،»، 1421).منابع: حمید احمدی، دمکراسی انجمنی و ثبات سیاسی در جوامع ناهمگون: بررسی تجربه لبنان، تهران 1385ش؛ ایگور تیمافی‌یف، کمال جنبلاط: الرجل و الاسطورة، ترجمة خیری ضامن، ]بیروت ? 2000[؛ ایتامار رابینوویچ، جنگ برای لبنان: 1970ـ 1985، ترجمه جواد صفائی و غلامعلی رجبی‌یزدی، تهران 1368ش؛ «رحل شارل حلو رئیس ُالفترة الحرجة،»، الشرق الاوسط، ش 8077 (شوال 1421).Retrieved March,1, 2009, from http://www.asharqalawsat. Com/print.asp?did= 20632 & issueno = 8077;لیلی رعد، تاریخ لبنان: السیاسی و الاقتصادی، 1958ـ 1975، طرابلس، طرابلس لبنان 2005؛ محمد زعیتر، المارونیة فی لبنان: قدیماً و حدیثآ، بیروت ?] 1414/ 1994[؛ فواز طرابلسی، تاریخ لبنان الحدیث: من الامارة الی اتفاق الطائف، بیروت 2008؛ لبیب عبدالساتر، التاریخ المعاصر، بیروت 1983؛ ملحم قربان، تاریخ لبنان السیاسی الحدیث، ج 2، بیروت 1400/1980؛ جوزف قصیفی، «من ملعب کرة القدم الی الملعب اللبنانی: الکتائب عاشت تناقضات المجتمع اللبنانی و تداعیاته»، در موسوعة الاحزاب اللبنانیة، ج 2، بیروت: المرکز العربی للمعلومات، 2006؛ نواف کباره، «الشهابیة: مشروع بناءالدولة فی لبنان، 1958ـ1970»، در لبنان فی تاریخه و تراثه، ج 2، بیروت: مرکز الحریری الثقافی، 1993؛ ماجد خلیل ماجد، تاریخ الحکومات اللبنانیة: 1926ـ1996، التألیف ـ الثقة ـ الاستقالة، ]بیروت[ 1997؛ موسوعة السیاسة، چاپ عبدالوهاب کیالی : بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، 1979ـ1994؛Tabitha Petran, The struggle over Lebanon, New York 1987; Paul Salem, "Reflections on Lebanon's foreign policy", in Peace for Lebanon? from war to reconstruction, ed. Deirdre Collings, Boulder, colo.: Lynne Rienner Publishers, 1994; Raghid Solh, Lebanon and Arabism: national identity and state formation, London 2004; Charles Winslow, Lebanon: war and politics in a fragmented society, London 1996.