چام، جمعیتی با منشأ مالایی ـ پولینزی که قبل از میلاد مسیح در سواحل جنوبی شبه‌جزیره هندوچین استقرار یافتند. چامها با تأسیس پادشاهی چامپا در 192 میلادی، در تاریخ ظاهر شدند. پادشاهی چامپا مشتمل بود بر استانهای ساحلی ویتنام کنونی، از کوانگ ـ بین در شمال تا بین ـ توران در جنوب. چامپا تا قرن چهارم/ دهم دورانی پرشکوه داشت. در این دوران، سلسله‌های چام توانستند قلمرو خود را اندکی گسترش دهند و تمدن خود را توسعه بخشند، اما این کشور در قرون بعدی با همسایگان ویتنامی و خِمِر وارد جنگ شد و بعدها مغولها به آن هجوم بردند. این جنگها، همراه با شورشهای داخلی، چامپا را به‌سرعت به سوی تجزیه سوق داد. با وجود دوره کوتاهی از مبارزات پیروزمندانه در دوران حکومت شه‌بونگ نگا (762ـ 793/ 1360ـ1390) و حمایت چین از او، پادشاهی چامپا رو به زوال بود. در 876/1471، پادشاه ویتنام، لتان‌تون، چامپا را به‌طور کامل درهم شکست و این کشور دست‌نشانده ویتنام شد، بخشی از جمعیت آن نیز به کامبوج پناه بردند و اندک‌اندک چامپا از تاریخ شرق دور محو گردید.مردم چام، که به‌شدت تحت تأثیر تمدن هند قرار داشتند، در قرن دوم میلادی مذهب و خط هند را پذیرفتند و تا قرن نهم/ پانزدهم بر آیین هندو و برهمن بودند.هرچند مسلمانان از اواسط قرن چهارم/ دهم در چامپا مستقر شدند (شاهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تاجران مسلمان از قرن پنجم/ یازدهم به بعد در تماس با چامها زندگی می‌کردند)، چامها پس از سقوط پادشاهی خود به اسلام گرویدند. دو سوم از چامهایی که در ویتنام زندگی می‌کنند، همچنان برهمن‌اند. یک سوم باقیمانده و نیز چامهایی که به کامبوج مهاجرت کرده‌اند، مسلمان‌اند. آمار دقیق و جدیدی از جمعیت چامها وجود ندارد؛ چامهایی که در جنوب ویتنام مرکزی (استانهای فان ـ رانگ و فان ـ تیت) زندگی می‌کنند، حدود 000 ، 15 تن و آنهایی که در کامبوج (در سواحل رود مکونگ) مانده‌اند، حدود 000 ، 20 تن تخمین زده می‌شوند.جامعه چام، که در ابتدا به صورت طایفه‌ای و مادرتباری سازماندهی شده بود، تحت تأثیر هند، نظام کاستها و آداب و رسوم هندو را پذیرفت. چامها که صنعتکاران و کشاورزانی ماهر و جنگاورانی شجاع بودند، با تاختن به سرزمینهای همسایه و مبادرت به تجارت برده، رفتار راهزنان را در پیش گرفتند. امروزه آنان اقلیتهای قومی را تشکیل می‌دهند که در حال همگون شده‌اند.چامها علاوه بر کار بر روی ابریشم و فلزات و تراش سنگهای قیمتی، معماران بزرگی بوده‌اند. از معماری چام، محوطه‌ها و بناهای تاریخی بسیاری باقی مانده است که اغلب آنها وضع بسیار نامطلوبی دارند. طرح کلی بناهای تاریخی چام همگون است؛ یعنی، به صورت برجی مطبّق که طبقات آن به تدریج کوچک‌تر شده و از ماسه‌سنگ سرخ، سفال و به خصوص آجر ساخته شده است. با وجود این، سبک آنها یکسان نیست. در تزیین بناها، نقشمایه‌های هندویی دیده می‌شود. این برجها بناهایی آیینی (آیین شیوا) بوده‌اند که همه اشیای داخل آنها مفقود شده است. صحنه‌های نقش‌برجسته‌ها نمایانگر علاقه چامها به موسیقی است. موسیقی آنها تأثیر بسیار عمیقی بر موسیقی ویتنامی گذاشته است.منابع:Jean-Yves Claeys, Introduction a l'etude de l'Annam et du Champa , in Bulletin des amis du Vieux Hue, Hanoi 1934; Jeanne Leuba, Les Cham d'autrefois et d'aujourd'hui , Hanoi 1915 (re-edited with the title Un royaume disparu, les Cham et leur art , Paris 1923); Georges Maspero, Le royaume du Champa , Paris 1928.
