چارقل، عنوانی برای چهار سوره کافرون، اخلاص، فَلَق و ناس. چارقل، مخفف چهارقل، به چهار سوره از قرآن کریم که با فعل امر «قل» آغاز می‌شوند، اشاره دارد که عبارت‌اند از: کافرون: «قل یا ایهاالکافرون»، اخلاص: «قل هو اللّه احد»، فلق: «قل اعوذ برب‌الفلق» و ناس: «قل اعوذ برب‌الناس». هر چند در قرآن کریم سوره جن نیز با قل آغاز می‌شود (رجوع کنید به جن: 1)، ولی فقط این چهار سوره کوتاه را در شمار این عنوان گنجانده‌اند. از این چهار سوره بانامهای سُوَرقل (رامیار، ص 597)، قَلاقِل و ذات القلاقِل نیز یاد شده است. در یک حدیث نبوی، مشهور به حدیث ذات‌القلاقل، برای تعویذ * و در امان ماندن خود و فرزند و مال از آسیب، خواندن این چهار سوره توصیه شده است (رجوع کنید به قطب راوندی، ص 85؛ مجلسی، ج 51، ص 260، ج 89، ص 341؛ برای نسخه‌ای از روایت این حدیث رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، ج 6، ص 376).خواندن این چهار سوره برای تعویذ در مناسبتهای مختلف، از قدیم‌الایام تاکنون در میان فارسی‌زبانان رایج بوده و در متون نظم و نثر گاهی این تعبیر به‌کار رفته است (برای نمونه رجوع کنید به سنایی، ص 404، 567؛ جامی، ج 2، ص 494؛ نظیری، ص 317؛ آل‌احمد، ص 19؛ کتیرائی، ص 46). هرچند در حوزه فضائل‌القرآن*و خواص قرآن *هیچ‌گونه خواص، ثواب یا فضیلتی برای قرائت این چهار سوره باهم ذکر نشده اما در برخی احادیث خواندن سوره‌های اخلاص، فلق و ناس به همراه سوره حمد (حویزی، ج 5، ص 705) یا آیهالکرسی (همان، ج 5، ص 702) و این چهار سوره به همراه سوره نصر (طبرسی، ج10، ص 839؛ ابوالفتوح رازی، ج20، ص 433؛ سیوطی، ج 8، ص600) به عنوان حرز *و ذکر و تعویذ توصیه شده است. علاوه بر این، در برخی نمازها، مانند نماز شب و نمازهای مستحب در شبهای ماه رجب، خواندن این چهار سوره سفارش شده است (رجوع کنید به خطیب شربینی، ج 1، ص 221؛ حرّعاملی، ج 8، ص 92؛ دمیاطی، ج 1، ص 290).گفتنی است که ابن‌سینا در تفسیری با نام تفسیرالقلاقل به تفسیر سه سوره از چارقل (سوره‌های اخلاص، فلق و ناس) پرداخته است. این اثر به‌کوشش احسان یارشاطر با عنوان تفسیر سوره توحید، تفسیر سوره فلق و تفسیر سوره ناس در پنج رساله (تهران 1383 ش) به چاپ رسیده است و ابوالمکارم محمودبن محمد حسنی واعظ *نیز در تفسیری با نام بلابل القلاقل (تهران 1375 ش) به تفسیر آیاتی که با فعل امر قل آغاز می‌شود پرداخته است.منابع: علاوه بر قرآن؛ آقابزرگ طهرانی؛ جلال آل‌احمد، دید و بازدید، تهران 1349 ش؛ ابوالفتوح رازی، روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، چاپ محمدجعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، مشهد 1365ـ1376 ش؛ عبدالرحمان‌بن احمد جامی، دیوان، چاپ اعلاخان افصح‌زاد، تهران 1378 ش؛ حرّ عاملی؛ عبدعلی‌بن جمعه حویزی، تفسیر نورالثقلین، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم 1370 ش؛ محمدبن احمد خطیب شربینی، مغنی‌المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج، [قاهره] 1377/1958؛ عثمان‌بن محمد شطا دمیاطی، اعانه الطالبین، بیروت 1418؛ محمود رامیار، تاریخ قرآن، تهران 1362 ش؛ مجدودبن آدم سنایی، حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، چاپ مدرس رضوی، تهران 1359 ش؛ سیوطی؛ طبرسی؛ سعیدبن هبهاللّه قطب راوندی، کتاب سلوه الحزین، المعروف ب الدعوات ، قم 1407؛ محمود کتیرائی، از خشت تا خشت، تهران 1378 ش؛ مجلسی؛ محمدحسین نظیری، دیوان، چاپ محمدرضا طاهری (حسرت)، تهران 1379 ش.
