جهانبیگلو، از طوایف کرد ایران در مشرق مازندران. در برخی منابع، نام آنان جانبیگلو/ بگلو نیز ضبط شده است (رجوع کنید به رستمالحکما، ص 92؛ میرزاابراهیم، ص 97). این طایفه در مناطقی از ساری، نظیر دهستانهای رودپی، اندرود، میاندرود، چیکرود و مشهدِ گنجافروز، ساکن بودند (رجوع کنید به میرزاابراهیم، همانجا؛ مکنزی، ص 107؛ ملگونوف، ص 102؛ رابینو، ص 38، 241). گروهی از جهانبیگلوها از حدود نیمه اول سده دوازدهم و حتی نیمه دوم سده یازدهم، پیش از دوره سلطنت نادرشاه افشار، در فندرسک سکونت داشتند (رجوع کنید به ستوده، ج 7، ص 221، 231ـ232). ظاهراً ناحیه کردکوی، به واسطه سکونت جهانبیگلوها به این نام خوانده شده است (سعیدی، ص 16). جهانبیگلوها در اواخر دوران صفوی از طوایف معتبر ایران به شمار میآمدند. شکربیگ جهانبیگلو در اواخر حکومت شاه سلطان حسین، به سبب نابسامانی اوضاع، ناحیه فندرسک و رامیان را در اختیار گرفت و حکومت جداگانهای برپا کرد. به دستور او، حسینخان سلطان جهانبیگلو با خاندانش، که در دامغان بودند، در این منطقه ساکن شدند. شکربیگ سرانجام از فتحعلیخان قاجار * ، فرمانروای منطقه، شکست خورد و به قتل رسید. با کشته شدن او، برخی کردهای جهانبیگلو به فرحآباد بازگشتند و در کردمحله ساکن شدند. برخی هم در کتول ماندند (ساروی، ص 26ـ27؛ خاوری شیرازی، ج 1، ص 21ـ22؛ سپهر، ج1،ص12؛ سعیدی، ص14ـ16). از آنپس، جهانبیگلوها نتوانستند به استقلال حکومت کنند و به خدمت حکومتهای وقت درآمدند.از رؤسای مشهور جهانبیگلوها در دوره زندیه، ابراهیمخان کرد جهانبیگلو بود که از متحدان کریمخان زند به شمار میرفت. وی به دستور کریمخان و در جریان درگیریهای کریمخان با محمدحسنخان قاجار *، در 1167 مأمور حراست از کاشان شد. با شکست شیخعلی خان زند از محمدحسن خان قاجار، ابراهیمخان به همراه عدهای به اصفهان گریخت، اما در 1168 اسیر شد و به قتل رسید (غفاری کاشانی، ص 42، 49، 52). از این طایفه، عیسیخان کرد جهانبیگلو به خدمت محمدحسنخان قاجار در آمد و در جنگهای او با آزادخان افغان *در گیلان در 1168 شرکت کرد (همان، ص 58).در دوره قاجار نیز این طایفه در خدمت آقامحمدخان قاجار بودند. پانصد خانوار از آنها، به سرکردگی خان ابدالخان کرد جهانبیگلو، در شهریار کرج به سر میبردند که در هنگام توقف کوتاهمدت آقامحمدخان قاجار در تهران در صفر 1193، خان ابدالخان و اتباعش به او پیوستند و در جنگهای آقامحمدخان علیه مدعیان حکومت در مازندران شرکت کردند. سپس، خان ابدالخان حاکم ساری شد(رجوع کنید به ساروی،ص 61، 68، 70، 75؛ سپهر، ج 1، ص 35؛ صدیقالممالک، ص 46ـ47). او در نزاع دو برادر آقامحمدخان، یعنی رضاقلیخان و مرتضی قلی خان، جانب رضاقلیخان را گرفت. با شکست و فرار رضاقلیخان، خان ابدالخان در ساری اسیر و کشته شد (ساروی، ص80، 84، 89؛ غفاری کاشانی، ص 501 ـ502).کردهای جهانبیگلو در جنگهای آقا محمدخان با امیر گونهخان افشار و محمدظاهرخان و شیخ ویسخان زند (رجوع کنید به غفاری کاشانی، ص 510، 557، 675) و برخی جنگهای دوره فتحعلیشاه قاجار شرکت داشتند، از جمله در جنگ ایرانیان با عثمانیان بر سر مسئله بغداد (سپهر، ج 1، ص 155). در اوایل حکومت ناصرالدینشاه قاجار، بین 1264 تا 1266، کردان جهانبیگلو در جنگ با محمدحسنخان سالار، حاکم شورشی خراسان، نقش مهمی داشتند (رجوع کنید به همان، ج 3، ص 1099، 1104ـ 1105).یکی از همسران فتحعلی شاه (مادر جلالالدین میرزا) از طایفه جهانبیگلو بود (همان، ج 1، ص 557).کردهای جهانبیگلو در دویست سال گذشته یکجانشین شدهاند و امروزه نشانی از چادرنشینی و مناسبات طایفهای در جهانبیگلوهای مازندران دیده نمیشود.منابع: فضلاللّهبن عبدالنبی خاوری شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، چاپ ناصر افشارفر، تهران 1380 ش؛ یاسنت لویی رابینو، مازندران و استرآباد ، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران 1365 ش؛ محمدهاشم رستم الحکما، رستمالتواریخ: سلاطین سلسلههای صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه، چاپ عزیزاللّه علیزاده، تهران 1380 ش؛ محمد فتحاللّهبن محمدتقی ساروی، تاریخ محمدی ( احسنالتواریخ )، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تهران 1371 ش؛ محمدتقیبن محمد علی سپهر، ناسخالتواریخ: تاریخ قاجاریه ، چاپ جمشید کیانفر، تهران 1377 ش؛ منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد ، تهران 1349 ش ـ ؛ محمدعلی سعیدی، تاریخ رامیان و فندرسک ، رامیان 1364 ش؛ ابراهیمبن اسداللّه صدیقالممالک، منتخبالتواریخ ، تهران 1366 ش؛ ابوالحسن غفاری کاشانی، گلشن مراد ، چاپ غلامرضا طباطبائیمجد، تهران 1369 ش؛ چارلز فرانسیس مکنزی، سفرنامه شمال ، ترجمه منصوره اتحادیه (نظام مافی)، تهران 1359 ش؛ گریگوری والریانوویچ ملگونوف، سفرنامه ملگونف به سواحل جنوبی دریای خزر (1858 و 1860 م)، تصحیح، تکمیل و ترجمه مسعود گلزاری، تهران 1364 ش؛ میرزا ابراهیم، سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان و... ، چاپ مسعود گلزاری، تهران 1355 ش.
