جهان‌آرا، محمدعلی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خرمشهر. در شهریور 1333 در خرمشهر به دنیا آمد و در دوران تحصیل در دبیرستان، به جلسات قرآن و تفسیر رفت‌وآمد داشت. وی در همان اوان به هسته‌های مبارزه با حکومت پهلوی پیوست و به همراه برادر کوچکش، در اواخر 1349 ش، عضو گروهی به‌نام حزب‌اللّه شد. اعضای این گروه برای برقراری حکومت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، به مبارزه مسلحانه پرداختند اما مأموران ساواک با شناسایی این گروه، در 1351 ش چهل تن از آنان، از جمله جهان‌آرا، را دستگیر کردند. جهان‌آرا به یک سال زندان محکوم شد (صمدی، ص 51؛ نیکجو، ص378) و پس از آزادی، تحصیلات دبیرستان را به‌پایان رساند و از 1354 ش، در مدرسه عالی بازرگانی تبریز به‌تحصیل ادامه داد. هم‌زمان، فعالیتهای سیاسی خود را با تأسیس انجمن اسلامی از سر گرفت (نیکجو، ص 373؛ صمدی، همانجا). در پی آگاهی ساواک از فعالیتهایش تحصیل را رها کرد و به گروه «منصورون» پیوست (این گروه مبارزاتی در 1349 ش در خرمشهر تأسیس شد و پس از انقلاب اسلامی یکی از هفت گروه تشکیل‌دهنده سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی بود؛ راهوارمنفرد، ص 126؛ اکبرنژاد، ص 12؛ نیکجو، ص 378).دامنه مبارزات جهان‌آرا به تهران، قم، یزد، اصفهان و کاشان گسترش یافت. مأموران ساواک برادرش، علی، را در 1357 ش دستگیر و در زیر شکنجه به شهادت رساندند. محمدعلی در صدد بود از طریق سیدعلی اندرزگو برای گذراندن دوره آموزش جنگ چریکی به سوریه سفر کند اما درپی واقعه هفده شهریور * 1357 از سفر منصرف شد («زندگینامه محمدعلی جهان‌آرا»، ص 17؛ صمدی، ص 52؛ اکبرنژاد، ص 32ـ33).با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جهان‌آرا به زندگی مخفی خود پایان داد و به خرمشهر بازگشت. در همان نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، «کانون فرهنگی ـ نظامی جوانان مسلمان خرمشهر» با هدایت و راهنمایی او تشکیل شد. این کانون بازوی اجرایی دادگاه انقلاب بود و در دستگیری عوامل فراری حکومت پهلوی نقش داشت. در اوایل 1358 ش، جهان‌آرا مسئولیت شاخه نظامی کانون را به‌عهده گرفت و به آموزش نظامی جوانان خرمشهر پرداخت (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ص 22ـ23؛ انصاری و همکاران، ص 51 ـ54؛ صمدی، ص 52 ـ54).در 1358 ش، سازمان سیاسی خلق عرب، که سازمانی قومیت‌گرا بود، به ستاد کانون حمله مسلحانه کرد و هجده تن از اعضای کانون، از جمله جهان‌آرا، گروگان گرفته شدند که با وساطت مقامات محلی آزاد شدند اما گروه قومیت‌گرا با تسلط یافتن بر خرمشهر، شهر را به آشوب کشاند (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ص 25؛ انصاری و همکاران، ص 57) و جنگ مسلحانه را آغاز کرد که تا دو ماه ادامه یافت (رجوع کنید به اطلاعات، ش 15867، 9 خرداد 1358، ص 1ـ2؛ طالع، ص 62ـ64؛ انصاری و همکاران، ص 61ـ 68، 77).با پایان یافتن غائله، جهان‌آرا به همراه چند تن از اعضای کانون در 1358 ش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خرمشهر را تشکیل داد (نیکجو، ص 382). به فاصله اندکی به فرماندهی این‌سپاه منصوب شد (صمدی،ص 53؛ اکبرنژاد، ص 34). در 1358 ش، مهمترین اقدام جهان‌آرا مقابله با اقدامات خرابکارانه به نام جنگ انفجارها، در منطقه خرمشهر بود (هدایت جهان‌آرا، مصاحبه مورخ 7 تیر 1383). موج دوم انفجارها از مهر 1358 آغاز شد که کنسولگری عراق و مدرسه عراقیها و دفتر مشترک اداره اروندرود در خرمشهر، سه کانون اصلی طراحی و پشتیبانی آن بود. با اقدامات مستمر جهان‌آرا از تعداد انفجارها کاسته شد، اما، انفجارها تا آغاز حمله عراق به ایران ادامه داشت (رجوع کنید به همان مصاحبه؛ انصاری و همکاران، ص 101ـ117). در نیمه نخست 1359 ش، در پی فعالیتهای نیروهای عراقی در مناطق مرزی، جهان‌آرا وقایع را از طرق مختلف به مقامات رسمی کشور گزارش کرد که ثمری نداشت و او ناگزیر در صدد آماده‌سازی نیروهای بومی برای دفاع بر آمد (اکبرنژاد، ص 17). پس از حمله عراق به ایران، جهان‌آرا نیروهای سپاه را در خرمشهر سازماندهی کرد. آنها با وجود پشتیبانی ناچیز مرکز، 35 روز در برابر نیروهای عراقی مقاومت کردند و پس از ناامیدی از ارسال نیروهای کمکی و مهمات، ناگزیر از تخلیه شهر شدند. پیگیری او در گزارش کارشکنیهای مسئولان به امام خمینی، واکنشهایی را به دنبال داشت (رجوع کنید به «سید محمدعلی جهان‌آرا در یک نگاه»، ص 4؛ نیکجو، ص 387). جهان‌آرا در آبان 1359 به فرماندهی سپاه اهواز منصوب شد و در این سمت، به طراحی و هدایت اقدامات نظامی برای جلوگیری از پیشروی نیروهای عراقی پرداخت. عملیات ثامن‌الائمه در 5 مهر 1360 که به شکست حصر آبادان انجامید، از مهمترین کارهای او بود. پس از موفقیت در این نبرد هواپیمای حامل جهان‌آرا و جمعی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و ارتش به‌دلیلی نامعلوم دچار سانحه هوایی شد و آنان به شهادت رسیدند (صمدی، ص 54؛ روزها و رویدادها ، ج 3، ص 29ـ30؛ ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس ، ج 3، ص 282ـ283).منابع: ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس ، تألیف محمد جوادی‌پور و دیگران، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 1373ـ1376 ش؛ صغرا اکبرنژاد، خرمشهر؛ کو جهان‌آرا: گفت و گو با صغرا اکبرنژاد همسر سردار شهید سید محمد جهان‌آرا ، تهران 1382 ش؛ مهدی انصاری، محمد درودیان، و هادی نخعی، خرمشهر در جنگ طولانی ، تهران 1377 ش؛ کریم راهوار منفرد، احزاب، تشکلها و جناحهای سیاسی ایران امروز: از سال 1380ـ1357 ، تهران 1382 ش؛ روزها و رویدادها ، تهیه و تنظیم دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل‌قوا، ج 3، تهران: زهد، 1377 ش؛ «زندگینامه محمدعلی جهان‌آرا فرمانده سپاه پاسداران منطقه 8 کشور»، اطلاعات ، ش 17411، 7 مهر 1363؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، خرمشهر در جنگ ، تهران 1380 ش؛ «سیدمحمدعلی جهان‌آرا در یک نگاه»، رسالت، ش 2225، 31 شهریور 1372؛ محمدعلی صمدی، یادگار سرداران ، تهران 1376 ش؛ هوشنگ طالع، تجاوز عراق، خیانت خودی، حمایت بیگانه، لنگرود 1380 ش؛ احسان نیکجو، سیری در اندیشه‌های سرداران شهید، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، [بی‌تا.].
