جُونِقان، شهری در بخش مرکزی شهرستان فارْسان در استان چهارمحال و بختیاری. این شهر در ارتفاع 020 ، 2 متری، در حدود 26 کیلومتری جنوبغربی شهرکرد (مرکز استان) و حدود 21 کیلومتری جنوبشرقی شهر فارسان، در پایکوه واقع است. کوههای جهانْ بین (بلندترین قله ح 332 ، 3 متر) در پنج کیلومتری شمال و شیخ (بلندترین قله ح 750 ، 2 متر) در دو کیلومتری جنوب شهر قرار دارند. رود آبِجونقانــ که از چشمهسار سراب، واقع در دامنه شمالی کوه سالْدارون در حدود 42کیلومتری مغرب شهرکرد، سرچشمه میگیرد ــ با جهت عمومی به سمت جنوب شرقی، از حدود چهار کیلومتری مغرب جونقان میگذرد و در حدود هشت کیلومتری جنوبغربی شهر به آبِ بهشتآباد (از ریزابههای کارون) میریزد (جعفری، ج 1، ص 181، 368، ج 2، ص 75؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 70، ص 60).جونقان در 1323 ش یکی از آبادیهای دهستان میزدج (و به نوشته رزمآرا، ج10، ص60: مرکز آن) در شهرستان چهارمحال (شهرکرد) بود (ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، ج 3، ص 261). جونقان در 1355 ش، شهر شد و با تشکیل شهرستان فارسان در 1359 ش، جزو این شهرستان گردید (ایران. وزارت کشور، ص 39؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، 1381ش، ص31). در 1366ش، شهر جونقان در بخش شوراب شهرستان فارسان قرار داشت (ایران. وزارت کشور. معاونت برنامهریزی و خدمات مدیریت، ص144) و از 1369ش، جزو بخش مرکزی این شهرستان شد (رجوع کنید به ایران. قوانین و احکام، ص797). در سرشماری 1375 ش، جمعیت آن 096 ، 14 تن ذکر شده است (مرکز آمار ایران، ص هفتادوشش).از آثار تاریخی این شهر، کاخی است که در گذشته مقرّ حاجی علیقلیخان بختیاری*، معروف به سردار اسعد دوم (متوفی 1336)، بوده و امروزه از آن به عنوان کتابخانه استفاده میشود (رجوع کنید به جغرافیای کامل ایران، ج 1، ص 566؛ آلمانی، ج 2، ص 678).در باره وجه تسمیه این شهر آرای گوناگونی وجود دارد، از جمله گفته شده است که اهالی آن از اعقاب ترکان قشقایی مهاجری بودند که برای تملک مراتع و چراگاههای شهر، با بختیاریها درگیریهای بسیاری داشتند که طی آن عدهای نیز کشته شدند؛ از اینرو، جونقان به معنای محل جاریشدن خون دانسته شده است (در ترکی، قان به معنای خون است). دیگر اینکه به سبب کشاورزی پررونق این محل، نام آن ابتدا جای دهقان بوده و سپس تبدیل به جانقان و جونقان شده است. همچنین، این شهر به لُری «گینهکان»، به معنای «مرکز گون»، نیز خوانده میشود (جغرافیای کامل ایران، همانجا).با استناد به گفته اعتمادالسلطنه (ج 4، ص 1949) احتمالاً این آبادی پیش از دوره ناصری (1264ـ1313) نیز وجود داشته است.بنا به اظهار گارثویت، مورخ امریکایی، جونقان دِهِ اختصاصی حاجی علیقلیخان بختیاری بود (ص 207ـ 208) و در عصر قاجار، در اطراف شهر قلعه و حصار و برج و بارو وجود داشت (سردار اسعدبختیاری و همکاران، ص 44ـ 45). از جمله اقدامات علیقلیخان در جونقان، احداث مدرسهای به سبک مدارس پایتخت (تهران) و اعزام شخصی به نام یوسف مسیحی برای سواد آموزی به بزرگان قوم بختیاری بود (همان، ص 44؛ سردار ظفر بختیاری، ص 140). در دوره حسینعلی رزمآرا (1332ش) جونقان حدود 906 ، 4 تن جمعیت داشت و از جمله محصولات آن، غلات و برنج و کشمش بود (ج 10، ص60).منابع: هانری رنه د آلمانی، از خراسان تا بختیاری، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران 1378 ش؛ اطلس راههای ایران، تهران: گیتاشناسی، 1369 ش؛ اعتمادالسلطنه؛ ایران. قوانین و احکام، مجموعه قوانین و مقررات مربوط به وزارت کشور: از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال 1369، تهران 1370 ش؛ ایران. وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران، تهران 1355 ش؛ ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبتاحوال، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور، ج 3، تهران 1331 ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت برنامهریزی و خدمات مدیریت. دفتر تقسیمات کشوری، اجرای قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، تهران 1366 ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن ، تهران 1381 ش؛ همو، نشریه عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری [تا پایان آبان 1384]، تهران 1384 ش؛ عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران 1368-1379 ش؛ جغرافیای کامل ایران، تهران: سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، 1366 ش؛ رزمآرا؛ علیقلیبن حسینقلی سردار اسعد بختیاری و همکاران، تاریخ بختیاری، چاپ سنگی تهران 1333، چاپ افست 1361 ش؛ خسروبن حسینقلی سردار ظفر بختیاری، یادداشتها و خاطرات سردار ظفر بختیاری، تهران 1362 ش؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج70: شهر کرد ، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، 1369 ش؛ جین رالف گارثویت، تاریخ سیاسی، اجتماعی بختیاری، ترجمه و حواشی مهراب امیری، تهران 1373 ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن1375: نتایج تفصیلی کل کشور، تهران 1376 ش؛ نقشه راههای ایران، مقیاس 000 ، 500 ، 2: 1، تهران: سازمان نقشهبرداری کشور، 1377 ش.
