جوری ابراهیم چَلَبی، شاعر دیوانی و خوشنویس[عثمانی].وی جوری چَلَبی و جوری دده نیز نامیده شده، اما نام اصلیاش ابراهیم است. [ بهگفته سامی (ذیل «جوری»)، پدرش در اصل ایرانی بوده و در لشکرکشی سلطان سلیم اول (حک: 918ـ926) به ایران در 920، همراه اردوی او به عثمانی مهاجرت کرده است. ] به نوشته نعیما (ج 2، ص 543)، جوری ظاهراً بین سالهای 1004 تا 1009 به دنیا آمده است. [زادگاه وی اَدِرنه بود (سامی، همانجا)]. تحصیلاتش را به انجام رساند و در جوانی به مصاحبت اسماعیل اَنقَرَوی*، شیخ مولویخانه غَلَطه، پیوست و به مولویخانههای بشیکتاش و ینیقاپی هم رفت و آمد میکرد. وی نزد خوشنویسی به نام درویش عبدی مولوی تعلیم خط دید (مستقیمزاده، تحفه خطاطین، ص 639). نمونههای موجود از نوشتههای جودی، مهارت او را در نوشتن خط تعلیق شکسته نشان میدهد.جوری مدتی به عنوان منشی [= کاتب] در دیوان همایونی [= دربار] کار کرد، اما بعداً از این کار کناره گرفت و برای امرار معاش به استنساخ آثار برای رجال دولت پرداخت.به نظر اسرار محمد دده، جوری به طریقت مولویه *منتسب و از مریدان انقروی بوده، ولی نعیما (ج 6، ص 121) او را از مریدان ساری عبداللّه افندی دانسته، که در مجالس او شرکت میکرده و آثارش را نیز بارها استنساخ کرده است. مستقیمزاده و عبدالباقی گولپینارلی [ج1، ص 113] هم جوری را منسوب به طریقت بیرامی ـ ملامی دانستهاند.آثار نوشته شده به خط جوری را دولتمردان به دیگران هدیه میدادند.آثار جوری عبارتاند از: 1) دیوان . جوری، که به شعر دیوانی و خانقاهی وقوف کامل داشته، میراث شعری ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است. از این دیوان 38 نسخه خطی در کتابخانههای ترکیه و دیگر نقاط دنیا وجود دارد (جوری، مقدمه عیان، ص9ـ10). از آن میان، نسخه کتابخانه موزه طوپقاپیسرای ( [ بخش ] خزینه امانت، ش 1623) و نسخه کتابخانه راشد افندی در قیصریه (ش 1286) به خط خود شاعر است. دیوان او، با مقدمهای در باره زندگی و شخصیت ادبی و آثارش، به همت حسین عیان در 1360 ش/1981 در ارزروم انتشار یافت.2) سلیمنامه. این مثنوی تألیف دوبارهای است از سلیمنامه شکری بتلیسی در 930، و در آن به شرح مناقب و قهرمانیهای سلطان سلیم اول پرداخته شده است. این منظومه در 1037 سروده شده و تنها نسخه شناخته شده آن در کتابخانه ملت ( [بخش] علی امیری، [آثار] منظوم، ش 1310) نگهداری میشود.3) حلیه چهار یار گزین. این مثنوی 145 بیتی، که از مشهورترین آثار اوست، در 1040 سروده شده و نسخ خطی فراوانی از آن در کتابخانهها موجود است. این منظومه سه بار نیز به چاپ رسیده است.4) حل تحقیقات. ترکیببندی ترکی است مشتمل بر 415 بیت. نام آن به حساب ابجد برابر با 1057، یعنی سال سروده شدن آن، است. از این اثر نسخ خطی بسیاری در کتابخانههای ترکیه موجود است؛ تنها در کتابخانه دانشگاه استانبول، هشت نسخه از آن وجود دارد. این اثر، همراه عینالفیوض، اثر دیگر جوری، در 1269 در استانبول به چاپ رسیده است.5) عینالفیوض. در 1057 سروده شده و شرح جزیره مثنوی ، اثر یوسف سینهچاک دده، است.6) مُلهَمه. این مثنوی 617 ، 3 بیتی، از آثار بسیار معروف جوری است که در 1044 سروده و در 1272 در استانبول چاپ شده است.7) نظم نیاز. یک مثنوی دویست بیتی در باره خصوصیات ماههای سال است که در 1058 سروده شده است.اثر دو جلدی تاریخ جوری چلبی ، که در 1291 و 1292 در استانبول به چاپ رسیده، تألیف آقازاده محمود عرفی ادرنهای است، نه جوری. نعیما (ج 2، ص 542) رسالهای در باره معما و منظومهای در زمینه مفردات طب به جوری نسبت داده که تاکنون نسخهای از آنها به دست نیامده است. اثری به نام بیان اعدادِ صفتهای نفس انسانی (کتابخانه سلیمانیه، [بخش] نافذپاشا، ش 402؛ [بخش] نسخ خطی اهدایی، ش 3/547) نیز به جوری منسوب است، اما صحت این انتساب هنوز به اثبات نرسیده است. ترجمه پند عطار (کتابخانه سلیمانیه، [ بخش ] ازمیرلی، ش 621) هم اثر مؤلف دیگری است که با جوری هم نام بوده است. ترجمه احوال خواجه حافظ شیرازی، به عنوان اثر جوری در 1286 در استانبول بهچاپ رسیده، در حالی که در نسخه خطی آن (کتابخانه دانشگاه استانبول، [بخش] نسخههای خطی ترکی، ش 611) نامی از جوری نرفته است. ترجمه شهنامه فردوسی طوسی، که به جوری نسبت داده شده (بلوشه، ص140)، نیز از آنِ جلالزاده صالح چلبی *است.منابع: اسرار محمد دده، تذکره، نسخه خطی کتابخانه سلیمانیه، [بخش] حالت افندی، ش 109، گ 24 ر؛ [شمسالدینبن خالد سامی، قاموس الاعلام، چاپ مهران، استانبول 1306ـ1316/ 1889ـ 1898]؛ صفائی، تذکره، نسخه خطی کتابخانه دانشگاه استانبول، بخش ترکی، ش 3215؛ سلیمان سعدالدین مستقیمزاده، تحفه خطاطین، استانبول 1928؛ همو، رساله ملامیه شطّاریه، نسخه خطی کتابخانه دانشگاه استانبول، [بخش] ابنالامین، ش 3357، گ 68 ر ـ 71 ر؛ مصطفی نعیما، تاریخ، استانبول 1147؛Edgard Blochet, Catalogue des manuscrits turcs- Bibliotheque nationale , Paris 1932-1933, 140; Ibrahim Celebi Cevri, Cevri: hayati, edebi kisiligi, eserleri ve divan(n(n tenkidli metni, hazirlayan Huseyin Ayan, Erzurum 1981, 4-30; Abdulbaki Golpinarli, Mevlana Muzesi yazmalar katalogu, Ankara 1967-1972.برای صورت کامل منابع رجوع کنید به د. ا. د. ترک ، ذیل مادّه.
