جواد پاشا (احمد جوادپاشا)، صدراعظم و مؤلف دوره عثمانی. وی در 1267 در شام به دنیا آمد. در یازدهسالگی پدرش سرهنگ عاصمبیگ و مادرش را از دست داد و تحت سرپرستی عاطف زاده حسامالدینافندی، قاضیعسکر روم ایلیــ که بعدها به مقام شیخالاسلامی رسید ــ قرار گرفت. پس از تکمیل تحصیلات مقدماتی در بورسه، به دانشگاه جنگ رفت و سپس به نیروهای ویژه دربار پیوست. به هنگام خدمت در دربار، به مطالعه و تحقیق پرداخت و اثری به نام معلومات الکافیه فی ممالک العثمانیه تألیف و آن را به سلطان تقدیم کرد و به همین سبب به درجه سرگردی رسید. جوادپاشا در جنگ روس و عثمانی، معروف به جنگ1293، شرکتکرد و به دلیل ابراز شایستگی در آن جنگ به درجه سرهنگی ارتقا یافت. وی در اجلاسهای تعیین حدود صربستان، یونان، روسیه و ایران شرکتکرد و مدتی سردبیر روزنامه جریدهعسکریه شد. در1301 به سفارت در تستینیه(مرکز قرهداغ، مونته نگرو) تعیین گردید. وی در1307 با درجه سرلشکری به ریاستارکانحرب و فرمانداری جزیره کرتمنصوبگردید و به سبب خدماتش در کرت، بیش از پیش مورد توجه سلطانعبدالحمید دوم*قرار گرفت و به مقام صدارت منصوب گردید. مسئله ارمنیان از عمدهترین حوادث دوره صدارت جوادپاشا بود. او در مقام صدارت، مجری فرمانهای سلطان بود، ازاینرو با تقدیم لایحهای به دربار خواستار افزایش اختیارات خود شد و همین امر، باعث عزل او در ذیحجه1312/ ژوئن1895 گردید.جوادپاشا پس از عزل از صدارت، برای حل مسئله کرت، در 1315 به آنجا اعزام شد و به هنگام بازدید ویلهلم دوم (امپراتور آلمان) از ایالت سوریه، مأمور شد به عنوان مهماندار وی به بیروت برود، اما دربار، که گویا از ملاقات وی با امپراتور واهمه داشت، از رفتن او به بیروت جلوگیری کرد و وی به فرماندهی لشکر پنجم در سوریه گماردهشد. حدود یک سال ونیم بعد، به علتابتلا به بیماری سل از فرماندهی لشکرپنجم استعفا کرد و برای معالجه به استانبول بازگشت. وی در ربیعالا´خر 1318/ ژوئیه1900 درگذشت.جوادپاشا از رجال نظامی، سیاسی و فرهنگیعثمانیبود. وی کتابخانهایغنی داشت که آن را به موزه باستانشناسی استانبول اهدا کرد و در دوره صدارت خود دستور ساختن کتابخانهای را در باغچه باب عالی داد. محل آن کتابخانههم اکنون بخشی از بایگانی نخستوزیری ترکیه است.آثار. جوادپاشا با زبانهایعربی، فارسی، فرانسه، یونانی و ایتالیایی آشنایی داشت و علاوه بر مأموریتهای نظامی و سیاسی خود، آثاری نیز تألیف کرد که مهمترین آنها عبارتاند از:1) تاریخ عسکری عثمانی (تاریخ ارتشعثمانی). جلد اول این اثر ــ که مربوط به تشکیلات، سربازخانهها، مواجب، ساز و برگ، قیامها و سرانجام برچیدهشدن اجاق ینیچری استــ دوبار، در 1297 و 1299، در استانبول به چاپ رسید و هم زمان همراه با آلبومی از تصاویر لباسها و سلاحهای ینیچریها به زبانفرانسه در پاریس نیز منتشر شد (1882). جلد دوم تاریخ عسکری عثمانی به تشکیلات نظام جدید و عسکر منصوره محمدیه و جلد سوم آن به تشکیلات عساکر عثمانی در زمان سلطانعبدالمجید اول مربوط است نسخ خطی این دو جلد در کتابخانه دانشگاه استانبول نگهداری میشود.2) تاریخ عسکری خلاصه سی (چاپ استانبول، 1291 و 1311). ایناثر دو جلدی مربوط به جنگها و لشکرکشیهای معروف بین کشورها تا پایان قرن یازدهم/ شانزدهم است.3) معلومات الکافیه فی ممالک العثمانیه(چاپ استانبول1289). دایرهالمعارفی است در باره قوای برّی و بحری، ولایات، کوهها، رودها، ملل، محصولات، راهها و بعضی رجال دولت عثمانی.جوادپاشا از 1296 مجلهای به نام یادگار را که دربردارنده نوشتههای او در باره تاریخ، ریاضیات، صنایع و اخلاق بود، انتشار داد. از این مجله فقط 24 شماره منتشر شد.منابع: باشباقانلق آرشیوی، ارادهـ داخلیه، ش43، 432، 440؛ همو، سجل احوال دفترلری، ش2، ص1006 و بعد؛ محمدطاهر بروسه لی، عثمانلی مؤلفلری، استانبول1333ـ1342، ج3، ص43؛ عثماننوری، عبدالحمید ثانی و دور سلطنتی، استانبول1327، ج2، ص598 ـ 607؛Franz Babinger, Osmanli tarih yazarlari ve eserleri, tr. Coskun Ucok, Ankara 1982, 415-416; EI 2 , s.v. "Djawad Pasha" (by Cavid Baysun); Ibnulemin Mahmud Kemal Inal, Osmanli devrinde son sadriazamlar , Istanbul 1940-1953, III, 1473-1534; IA , s.v. "Cevad Pasa "(by M. Tayyib Gokbilgin); Enver Ziya Karal, Osmanli tarihi, vol.8, Ankara 2000, 297-298; TA , X, 263-264
