تِدُورِه ، جزیرة آتشفشانی کوچک در غرب هالْماهِرا، متعلق به جزایر ادویة شمالی. امروزه درشمالشرقی اندونزی، بخشی از ناحیة اداری هالماهرا تنگه (هالماهرای مرکزی) است و بهصورت یک «کچاماتن» اداره میشود و حدود 000 ، 38 تن سکنه دارد که اغلب مسلماناند.در قرن هفتم/ سیزدهم، کولانو یا پادشاه تدوره، گسترش قلمرو خود را آغاز کرد و ازینرو پیوسته با جزیرة مجاور خود، ترناته * ، در نزاع بود. این دو جزیره بخشی از جزایر ادویة اصلی، مرکز تولید میخک و جوز هندی را تشکیل میداد. در حدود 833/ 1430 تاجر مسلمانی ــ طبق روایت، شخصی به نام شیخمنصور ــ به تعلیم اسلام پرداخت. گفتهاند که درحدود 900/1495 حاکم تدوره، که اسلافش لقب هندیِ «راجه» را به کار میبردند، به اسلام گروید و خود را، با لقب جمالالدین،«سلطان» نامید. حکام بعدی، که حامیان مشتاق دین تازه بودند، اسلام را تا اقصی نقاط سواحل ایریان یا گینةنو رواج دادند. در 927/1521 برخی از بازماندگان هیئت همراه فرناندو ماژلان به تدوره پناه بردند و در 928/ 1522 پرتغالیها اجازه یافتند که در آنجا کارخانه باز کنند. آنها اندکی بعد با سلطان تدوره که ادعای انحصار تجاری پرتغالیها را رد کرد، به منازعه برخاستند. تدوره حمایت اسپانیا را بهدست آورد، در حالی که ترناته از پرتغالیها حمایت کرد. با اتحاد این دو پادشاهی ایبریایی در 988/ 1580، پرتغالیها و اسپانیاییها در تدوره مستقر شدند تا اینکه در 1016/ 1607 شرکت هند شرقی هلند با پشتیبانی ترناته، تدوره را تسخیر کرد. پس از آن هلندیها در صدد جلوگیری از تجارت خارجی برآمدند و حتی با نابود کردن درختان میخک و جوز هندی از تولید بینظارت آنها جلوگیری کردند؛ در نتیجه، جامعة سنّتی جزایر ادویة شمالی دچار فقر شد.در اوایل قرن سیزدهم/ پایان هجدهم، نوکو ، شاهزادهای از خاندان حاکم بر تدوره، به کمک انگلستان درصدد پس گرفتن قدرت پادشاهی برآمد و ناوگان هلند را در 1214/ 1799 شکست داد، اما بعد از مرگ وی در 1220/ 1805، تدوره تمامی اهمیت خود را از دست داد. بعد از 1323/ 1905، تختپادشاهی بیصاحب ماند و در 1327/1909 استقلال این سلطاننشین به پایان رسید، همچنانکه سلطاننشین مجاور آن، جایلولو در هالماهرا پیش از آن، وقتی که آخرین حاکم آن در 1248/ 1832 تبعید شد، از صحنة تاریخ ناپدید شده بود.منابع:Tidore/Indonesien in und Moderne Traditio Lany Probojo, 1981 The Hague bibliography, an annotated The North Moluccas ed.Katrin bibliography, The Hague 1981; Lany Probojo, Tradition und Moderne in Tidore/Indonesien. Die Instrumental - isierung islamischer (=Sدdostasien, Bd. 8), Hamburg Polma Tidore/Indonesien isierung islamischer Ritualund ihre politische Relevanz. Die Instrumental;. G. Schuurman, Sultanaat, Residensie, Zendingsvelde. Politiek en zending op Halmahera 1866-1942 , Oegstgeest 1981.
