تُجیبی، حَرمَلَة بن یحیی'، مکنی' به ابوحفص، محدّث و فقیه مصری قرن دوم. از اصحاب شافعی و از مَوالی بنی‌زُمیله بود. در 166 متولد شد. از کسانی چون عبداللّه‌بن وَهْب (متوفی 197)، ایوب‌بن سُوَید رَمْلی (متوفی 202)، محمدبن ادریس شافعی (متوفی 204)، بِشربن بکر (متوفی 205) و سعیدبن ابی‌مریم (متوفی 224) حدیث شنید و فقه آموخت. محدّثانی چون مسلم‌بن حَجاج قُشیری نیشابوری صاحب صحیح ، ابن‌ماجه صاحب سنن و احمدبن شعیب نسائی صاحب سنن از وی روایت کرده‌اند (ذهبی، 1402، ج11، ص389؛ سُبکی، ج 2، ص 127ـ 128؛ صفدی، ج11، ص334). گفته‌اند که تجیبی صدهزار حدیث از عبداللّه بن وهب روایت کرده که بیشتر آنها «غریب» است (سبکی، همانجا؛ ذهبی، 1375ـ 1377، ج2، ص486؛ ابن‌عماد، ج 2، ص 103؛ نیز رجوع کنید بهغریب‌الحدیث * )؛ ازینرو علمای جرح و تعدیل * و مورخان، عقاید متفاوتی در بارة تجیبی دارند (ابن‌خلّکان، ج 2، ص 64؛ ابن‌قُنفُذ، ص 178، پانویس 1). به نوشتة ابن‌ابی‌حاتم رازی (ج 3، ص 274) احادیث تجیبی قابل استناد نیست. ابن‌عَدیّ (ج 2، ص 863)، به نقل از عبداللّه‌بن محمد فرهاذانی، شاگرد تجیبی، احادیث وی را ضعیف خوانده اما خود وی گفته است که احادیث تجیبی را بررسی کرده و موردی پیدا نکرده است که باعث تضعیف باشد. از متأخران کسانی چون ذهبی (1402، ج 11، ص 389ـ391) و سبکی (همانجا)، ضمن اشاره به موضع‌گیریهای قدما، احادیث تجیبی را موثق دانسته‌اند. ابن‌جوزی رأی حاکم نیشابوری را چنین نقل می‌کند که مردم مصر از تجیبی راضی نبوده‌اند، ولی در فقه و حدیث به وی مراجعه می‌شده است؛ بنابراین نپذیرفتن روایت وی، منوط به یافتن مدرکی روشن، دالّ بر جرح و تضعیف است (ج1، ص196، پانویس1). از مذهب فقهی تجیبی بصراحت یاد نشده، اما حدیث شنیدن او از شافعی و مصاحبتش با وی و همچنین ذکر شرح‌حال او در کتب طبقات شافعیان، شافعی بودن او را نشان می‌دهد. نیز گفته شده است که تجیبی دو کتاب المبسوط و المختصر را در فروع فقه شافعی نوشته بوده است (حاجی‌خلیفه، ج2، ستون 1581ـ1582، 1630؛ سبکی، ج2، ص128).منابع: ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل ، حیدرآباد دکن 1371ـ1373/ 1952ـ1953، چاپ افست بیروت ] بی‌تا. [ ؛ ابن‌جوزی، کتاب الضّعفاء و المتروکین ، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضی، بیروت 1406/1986؛ ابن‌خلّکان، وفیات‌الاعیان ، چاپ احسان عباس، بیروت ] بی‌تا. [ ؛ ابن‌عَدیّ، الکامل فی ضعفاء الرّجال ، بیروت 1405/1985؛ ابن‌عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت: درالافاق الجدیدة، ] بی‌تا. [ ؛ ابن‌قُنفُذ، الوفیات ، چاپ عادل نویهض، بیروت 1400/1980؛ حاجی‌خلیفه؛ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النّبلاء ، ج11، چاپ شعیب ارنؤوط و صالح سمر، بیروت 1402/1982؛ همو، کتاب تذکرة‌الحفاظ ، حیدرآباد دکن 1375ـ1377/ 1955ـ 1958، چاپ افست بیروت ] بی‌تا. [ ؛ عبدالوهاب‌بن علی سبکی، طبقات الشّافعیّة الکبری ، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره 1964ـ1976؛ صفدی.
