تجویدی، محمد ، نقاش و نگارگر معاصر. در 1303ش در تهران به دنیا آمد. مقدمات نقاشی و طراحی را نزد پدرش، هادی تجویدی * ، آموخت که از بهترین شاگردان کمالالملک و نگارگری مشهور بود. فعالیت جدّی تجویدی، پس از درگذشت پدرش (1318ش) آغاز شد (کاشفی، ص 122ـ 137؛ فصلنامة هنر ، ص278). در 1321ش به مدرسة صنایع قدیمه رفت و شیوههای گوناگون نگارگری را از استادانی چون محمدعلی زاویه، ابوطالب مقیمی، علی کریمی و حسین بهزاد * فراگرفت. در 1323 ش نخستین بار برای دیوان خیام تصویر کشید (افتخاری، 1374 ش، ص49). در 1324ش به هنرستان هنرهای ملی رفت و پس از گذراندن هشت سال دورههای متعدد هنری، «کمک استاد» و در 1332ش (به قولی 1336ش) با حکم شورای عالی فرهنگ، استاد هنرستان هنرهای زیبا شد و با حسین بهزاد به همکاری پرداخت، ولی در 1342ش و پس از درگذشت حسین بهزاد، تدریس در آن هنرستان را رها کرد و تا پایان عمر به خلق آثار هنری مشغول شد (کاشفی، ص137؛ افتخاری، 1374ش، ص51؛ «بدایعی در پهنة زندگی»، ص164؛ فصلنامة هنر ، همانجا).فعالیت هنری تجویدی توأم با تحقیق، مطالعه و سفرهای بسیار بود. وی به شناخت آثار هنرمندان خارجی اهتمام بسیار داشت و در این سفرها که از 1326ش آغاز شد، از موزههای بزرگ هنری فرانسه، اتریش، هلند، بلژیک، سوئیس، انگلستان، اسپانیا و امریکا دیدار کرد و در برخی از این کشورها نمایشگاههایی برگزار کرد، از جمله نمایشگاهی مشترک با سهراب سپهری در فرانسه، که با استقبال بسیاری مواجه شد (کاشفی، ص122ـ124، 137؛ فصلنامة هنر ، همانجا).تجویدی در 1373ش، بر اثر بیماری صعبالعلاجی درگذشت (افتخاری، 1374ش، ص48).تجویدی یکی از پرکارترین هنرمندان معاصر ایران است. تعداد آثار وی را، در موضوعات متعدد و با شیوههای مختلف، متجاوز از بیست هزار اثر برآورد کردهاند که از جمله شامل نقاشیهای رنگ و روغن، آبرنگ و فِرِسْک است (افتخاری، مصاحبة مورخ 8 خرداد 1379). قدرت قلم و طراحی، آشنایی فراوان با پرسپکتیو و آناتومی، نگارگریهای اصیل ایرانی و نقاشی آبرنگ از ویژگیهای هنر تجویدی است (همو، 1374ش، ص49؛ کاشفی، ص124). او با عنایت به مبانی ارزشمند نگارگری سنّتی ایرانی، نگاهی نو در آثار خود ارائه داد (افتخاری، 1374ش، ص51) و معتقد بود که هنرمند واقعی باید از فنون هنری غربی فقط در جهت پیشبرد هنرهای ملی استفاده کند و هنر ملی خود را فراموش نکند (کاشفی، ص125). با اینحال یکی از صاحبنظران برآن است که او از نگارگری اصیل ایرانی ـ اسلامی فاصله گرفته و به اصول و قواعد نقاشی اروپایی روی آورده، اما به لحاظ موضوع به فرهنگ و سنّت و تفکرات مذهبی خویش وفادار مانده است (همانجا).شاید بتوان یکی از وجوه تمایز تجویدی با سایر هنرمندان معاصرش را در گرایش وی به ارائة آثار هنری بازاری نظیر طرح جلد و پوستر دانست؛ تصویرگری بیش از 250 دیوان شعر، از جمله دیوان حافظ، خیام، سعدی، باباطاهر و شاهنامة فردوسی از مهمترین آثار اوست (افتخاری، 1374 ش، ص 49؛ کاشفی، ص124). وی آثار برخی از شاعران معاصر، همچون حماسة هیزمشکن اثر بسیج خلخالی، را نیز مصور کرده است (افتخاری، 1374ش، ص51؛ فصلنامة هنر ، همانجا). همچنین صفحهآرایی و طراحی روی جلد مجلة موسیقی را نیز برعهده داشت («بدایعی در پهنة زندگی»، ص163). این ویژگی تجویدی اگرچه انتقادهایی به همراه داشت (کریمی و دیگران، ص25ـ26)، اما آثار او را با مقبولیت عامه مواجه ساخت (افتخاری، مصاحبة مورخ 8 خرداد 1379). بخش دیگری از آثار هنری تجویدی عبارتاند از مجموعه آثاری به سبک نگارگریهای سنّتی ایران و نگارگریها و قلمگیریهایی به شیوة حسین بهزاد، که برخی از آنها در موزة هنرهای ملی و بسیاری نیز نزد هنردوستان و مجموعهداران داخلی و خارجی نگهداری میشود (افتخاری، 1374ش، ص49ـ50؛ «بدایعی در پهنة زندگی»، ص164)و نیز دوازده اثر مذهبی که در فاصلة سالهای 1350 تا 1353ش نقاشی شدهاند و آثار شمایلسازان بیزانس و گوتیک نظیر آندری روبلف ، شمایلساز معروف روسی در قرن نهم/پانزدهم، و آثار هنرمندان نامآور نقاشی کلاسیک اروپا چون رامبراند را تداعی میکنند (افتخاری، 1374ش، ص50ـ51؛ کاشفی، ص125). در این زمینه، تمثالهای امام حسین و امام علی علیهماالسلام و چند تابلوی بسیار زیبا و حزنانگیز از واقعة کربلا از معروفترین آثار او به شمار میروند (افتخاری، 1374ش، ص50؛ کاشفی، همانجا).منابع: محمود افتخاری، «خاک شو، تا گل برویی رنگ، رنگ»، میراث فرهنگی ، ش13 (تابستان 1374)؛ همو، موزة هنرهای ملی ایران، تهران. مصاحبه، 8 خرداد 1379؛ «بدایعی در پهنة زندگی»، فصلنامة هنر ، ش7 (زمستان 1363)؛ فصلنامة هنر ، ش23 (پاییز 1372)؛ جلالالدین کاشفی، «مینیاتورهای معاصر ایران»، فصلنامة هنر ، ش11 (تابستان 1365)؛ علی کریمی، علی مطیع، و علی تجویدی، «استاد هادی تجویدی: حلقة اتصال هنر نگارگری سنّتی به نسل امروز» (گفتگو)، گزارش مرضیه پروهان، ادبستان ، سال 4، ش 3 (اسفند 1371).
