تَتایی ، شمسالدین محمدبن ابراهیم ، مکنی به ابوعبداللّه فقیه مالکی و قاضی قرن دهم مصر. وی را منسوب به تتا، یکی از روستاهای منوفیه مصر، دانستهاند. منابع تاریخ تولد وی را ذکر نکردهاند، اما شاگردش، عبدالقادر بقلی مالکی، ولادت او را اوایل 855 بیان کرده است. سال وفات تتایی را نیز، به اختلاف، از 937 تا 942 آوردهاند (ابنعماد، ج8، ص224؛ غزّی، ج2، ص21؛ بروکلمان، ج2، ص411؛ یاقوت حموی، ج1، ص333؛ بدرالدین قرافی، ص186، پانویس 11). از نحوة زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. در منابع او را دانشمندی فاضل و متدین معرفی کردهاند که مدتی به کار قضا مشغول بوده، سپس به تدریس و تألیف روی آورده، و در علم فرایض توانا بوده است.از تتایی آثار مشهور متعددی باقی مانده که برخی از آنها به چاپ رسیده است (سرکیس، ج2، ستون 1625). وی در فروع فقه مالکی بر مختصر الشیخ خلیل دو شرح دارد: جواهرالدُّرر به صورت مختصر و فتحالجلیل که مفصّل است. آثار دیگر وی عبارتاند از: البهجة السنیة فی حلالاشارات السنیة ؛ تنویر المقالة فی شرحالرسالة در فقه، که به اختلاف منسوب به ابیزید قیروانی و یوسف بن حسن تتایی است؛ خطط السّداد و الرشد بشرح نظم مقدمة ابنرشد (بغدادی، هدیةالعارفین ، ج2، ستون236؛ همو، ایضاحالمکنون ، ج1، ستون 201، 334، 431؛ ج2، ستون 449؛ بروکلمان، همانجا؛ برای آگاهی آثار او رجوع کنید به از سایر بدرالدین قرافی، ص186).منابع: ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب ، بیروت: دارالافاق الجدیدة، ] بیتا. [ ؛ محمدبن یحیی بدرالدین قرافی، توشیح الدیباج و حلیة الابتهاج ، تحقیق و تقویم احمد شتیوی، بیروت 1403/ 1983؛ اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون ، ج 1ـ2، در حاجیخلیفه، ج 3ـ4؛ همو، هدیةالعارفین ، ج2، در حاجیخلیفه، ج 6؛ سرکین؛ نجمالدین محمدبن محمد غزّی، الکواکب السائرة باعیان المئة العاشرة ، بیروت 1979؛ یاقوت حموی، معجمالبلدان ، بیروت 1995؛Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1949.
