تَبوذَکی ، موسی‌بن اسماعیل ، ابوسلمة مِنقَری، عالم و محدّث بصری در قرن دوم و سوم. سبب شهرت وی را به تبوذکی، فروشندگی کود یا محتوای شکم مرغان، یا سکونت وی در محلة تبوذک دانسته‌اند (سمعانی، ج 1، ص 447؛ ذهبی، 1375ـ1377، ج 1، ص 395).تاریخ دقیق ولادت تبوذکی دانسته نیست؛ تنها می‌دانیم که در اوایل خلافت ابوجعفرمنصور عباسی (136ـ 158) متولد شده و با توجه به اینکه بصری خوانده شده، احتمالاً در بصره زندگی می‌کرده است. از زندگی او اطلاعی در دست نیست، جز آنکه از سال 160 به استماع حدیث پرداخته و از مشایخ بزرگی که بیشتر اتباع تابعین بوده‌اند، حدیث شنیده است. وی مشایخ متعددی داشته که برخی از آنان عبارت‌اند از: جریربن‌حازم، حَمّادبن سلمه، مبارک‌بن‌فضاله، عبدالعزیزبن‌ماجِشون، قاسم‌بن‌فضل و مهدی‌بن‌میمون (ذهبی، 1402، ج10، ص361؛ سمعانی، همانجا؛ ابن‌عماد، ج2، ص52). بسیاری از محدّثان بعدی، بی‌واسطه یا باواسطه از راویان تبوذکی بوده‌اند؛ ابوداود و بخاری بدون واسطه و ابن‌خلاّ ل، ابن‌معین، ابوزُرعه و بسیاری دیگر با واسطه از وی روایت کرده‌اند. تعداد احادیثی را که تبوذکی گردآورده، 000 ، 35 ثبت کرده‌اند (ابن‌عماد؛ ذهبی، 1402، همانجاها). رجال‌نویسان و اصحاب جرح و تعدیل بر وثاقت و امانت تبوذکی در نقل احادیث تأکید داشته و با الفاظی چون ثقه، امین و صدوق وی را ستوده‌اند (ابن‌سعد، ج 7، قسم 2، ص 56؛ امینی، ج1، ص87؛ ابن‌حبّان، ج9، ص160). تبوذکی در 223 در بصره درگذشت (سمعانی، همانجا؛ بخاری‌جعفی، ج2، ص320).منابع: ابن‌حبّان، کتاب الثقات ، حیدرآباد دکن 1393ـ1403/ 1973ـ 1983؛ ابن‌سعد؛ ابن‌عماد؛ عبدالحسین امینی، الغدیرفی‌الکتاب و السنة و الادب ، ج1، بیروت 1387/ 1967؛ محمدبن اسماعیل‌بخاری جعفی، التّاریخ‌الصّغیر ، چاپ محمودابراهیم زاید، بیروت 1406/1986؛ محمدبن‌احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء ، ج10، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت 1402/ 1982؛ همو، کتاب تذکرة الحفاظ ، حیدرآباد دکن 1375ـ 1377/ 1955ـ 1958، چاپ افست بیروت ] بی‌تا. [ ؛ سمعانی.
