تبریزی، احمد بن محمد ، مورخ و شاعر نیمة اول قرن هشتم. از نسب و زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. وی را مؤلف تاریخ‌النوادر و سرایندة شهنشاه‌نامه / شاهنشاه‌نامة هجده‌هزار بیتی معرفی کرده‌اند (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، ج 9، قسم 1، ص 56؛ براون، ج 3، ص 147؛ تربیت، ص 32). از تاریخ‌النوادر که در کشف‌الظنون (حاجی خلیفه، ج1، ستون 308) به‌تبریزی منسوب است، اطلاعات زیادی در منابع نیامده است. شهنشاه‌نامه که به منظومة احمدی نیز معروف است، شامل تاریخ از عهد یافث‌بن نوح تا پایان عهد سلطان ابوسعید بهادرخان (متوفی 738) است (تربیت؛ آقابزرگ طهرانی، همانجاها؛ صفا، ص357). تبریزی در این منظومه نسل مغولان را به‌یافث پسر نوح می‌رساند و جانشینان او را یک به یک نام می‌برد تا به «داستان تموجین و خاتون او» می‌رسد. تاریخ تموجین/ تموچین (چنگیزخان) طولانیترین بخش منظومه است. منظومه با ذکر تاریخِ اوگتای (حک : 626ـ639)، تولی (متوفی 627) و جلال‌الدین خوارزمشاه (متوفی 628) ادامه می‌یابد و به هولاکو (حک : 614ـ663) و جانشینان او می‌رسد و به سلطان ابوسعید بهادرخان ختم می‌شود (ریو، ) ذیل ( ، ص 135؛ ایرانیکا ، ذیل «احمدبن محمد تبریزی»). شهنشاه‌نامه ظاهراً به‌دستور سلطان ابوسعید بهادرخان سروده شده، نظم آن هشت سال به‌طول انجامیده و در 738 پایان یافته است. تبریزی در پایان منظومه در بارة مدت تألیف و سال اتمام کارش اشعاری سروده است (ریو، همانجا؛ صفا، ص 358).منظومة شهنشاه‌نامه در بحر متقارب و به سبک شاهنامة فردوسی است. این اثر از لحاظ فن شعری و اعتبار تاریخی ارزش چندانی ندارد، لیکن می‌توان اطلاعات مفیدی در بارة اوضاع سیاسی و اجتماعی قرن هشتم از آن استخراج کرد (براون، ج3، ص148). نسخه‌ای از این منظومه با عنوان چنگیزنامة منظومات احمدی در مجموعه‌ای در کتابخانة موزة بریتانیا با تاریخ 14 رجب 800 محفوظ است (ریو، همانجا).منابع: آقابزرگ طهرانی؛ ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران ، ج 3: از سعدی تا جامی ، ترجمه و حواشی علی‌اصغر حکمت، تهران 1357 ش؛ محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان ، تهران 1314 ش؛ حاجی‌خلیفه؛ ذبیح‌اللّه صفا، حماسه‌سرایی در ایران ، تهران 1363 ش؛Encyclopaedia Iranica , s.v."Ah ¤mad b. Moh ¤ammad Tabr ¦âz ¦â "(by I . Aka);Charls Rieu, Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum , London 1966, Supplement , 1977.
