تالار ، رودی دایمی در حوضة آبریز خزر در استان مازندران. طول آن حدود 147 کیلومتر و عمق آن حدود 5ر2 متر (در قسمت سفلا) است. این رود در دامنة شمالی رشته‌کوه البرز میانی با جهت جنوبی ـ شمالی جریان دارد. شیب متوسط آن 7ر1% و میانگین آبدهی سالانة آن 260میلیون متر مکعب (در ایستگاه شیرگاه) است (افشین، ج 2، ص 96؛ جعفری، ج 2، ص 145). حوضة آبگیر تالار به مساحت 800 ، 2 کیلومتر مربع، با خط‌الرأس از حوضه‌های سیاهرود در مشرق، تَجَن در جنوب و بابلرود در مغرب جدا شده است (جعفری، همانجا؛ پویان، ص 3).سرچشمه‌های تالار در استانهای تهران (شمال‌شرقی شهرستان فیروزکوه)، سمنان (قسمتهای شمالی شهر شهمیرزاد) و مازندران (شهرستان سوادکوه) است. ریزابه‌های مهم رود تالار عبارت است از: بِزلا، تِجُون و توجی در کرانة شرقی، چَرات به‌طول 48 کیلومتر، سُرخاب (ظاهراً سرخ‌آباد از سرشاخه‌های اولیه) و کسلیان / کسیلان به طول 58کیلومتر (افشین، ج 2، ص 97ـ 98، 101). ریزابه‌های آن در نزدیکی کوههای شاه‌محمد قُله در 34کیلومتری شمال‌غربی شهر سمنان، چالْمیش در 27 کیلومتری شمال‌شرقی فیروزکوه، آسمانلو در 25 کیلومتری شمال‌غربی شهر سمنان و قَدَمگاه در 44 کیلومتری شمال‌غربی شهر سمنان شکل گرفته است و در پیرامون کوه اُورَم در استان سمنان، به نام رود کبیر جریان می‌یابد. این رود پس از پیوستن رودِ سرخ‌آباد به آن در نزدیکی آبادیِ سفیددارگَله در هفده کیلومتری جنوب شهر پل‌سفید، تالار نامیده می‌شود ( د. فارسی ، ج 1، ذیل مادّه؛ جعفری، ج 1، ص 185، 356، ج 2، ص 144) و با پیوستن شاخه‌های فرعی، آب آن افزوده‌می‌شود (پویان، ص4).رود تالار شهرهای پل‌سفید، زیراب، شیرگاه و قائمشهر و بیش از یکصد آبادی و مزارع پیرامون را سیراب می‌کند (جعفری، ج 2، ص 144؛ مفخّم پایان، ص 49).این رود در قسمت علیا، در شهرستان سوادکوه و قسمتی از شهرستان قائمشهر، به‌موازات جادة اصلی و راه‌آهن جریان دارد و پس از گذشتن از شهر قائمشهر و آبیاری زمینهای شهرستانهای جویبار و بابلسر در قسمت سفلا، در شمال‌غربی آبادی عَرَب‌خِیل (در حدود نُه کیلومتری مشرق شهر بابلسر) به دریای خزر می‌ریزد (افشین، ج 2، ص ؛ جعفری، ج 2، ص 144). دارای دو جریان سیلابی بهاره (از اواخر اسفند تا اواخر فروردین) و پاییزه (از اوایل شهریور تا اواخر آبان) است (پویان، همانجا).تالار در قسمت علیا از دره‌های تنگ و کم‌عرض و در سفلا از درة عریض و پهن با پادگانه‌های پلکانی شکل می‌گذرد (شرکت مهندسی مشاور مهاب‌قدس، ج 3، ص 3ـ 5).در این رود، انواع ماهی یافت می‌شود (همان، ص 6). اهالی پیرامون، آن را تِلار (از ریشة تِل به معنای آویخته و آویزان شده) می‌نامند که ظاهراً با ریزش آب از سد مخزنی قدیمی در نزدیکی پل وِرِسک (حدود 29 کیلومتری جنوب پل سفید) مناسبت دارد (موسویان، ص 28؛ رزم‌آرا، ج 3، ص 317). در شهرستان سوادکوه، سرشاخه‌ها و جانب راست رود به راستوپِی و سمت چپ آن به وَلوپِی معروف است. امروزه دو دهستان در کرانه‌های راست و چپ رود تالار به همین نامها وجود دارد (موسویان، ص 28؛ ایران. وزارت کشور، ص 55).بهره‌برداری از آب رود تالار از طریق احداث آبراهه یا پمپاژ (از جمله نهر رستم در نزدیکی شیرگاه) صورت می‌گیرد (شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس، ج 3، ص 10ـ11). در سالهای اخیر از بستر رود تالار، ماسة بسیاری برداشت شده، به طوری که در قسمتهایی از مسیر آن، پلها (رجوع کنید به ادامة مقاله) و مزارع حاشیه با خطر آب‌بردگی و ویرانی روبرو گردیده است. در حال حاضر، در حد فاصل پل آبادی مَلِک‌کلا در چهارکیلومتری جنوب قائمشهر و پل کیاکلا در چهارده کیلومتری شمال‌غربی شهر قائمشهر، کارخانه‌های متعدد سنگ‌شکنی و تولید شن و ماسه، در کناره‌های رود فعالیت دارند (همان، ج 2، ص 46، ج 3، ص 7؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 28، ص 16، 440).زباله و فاضلابهای شهری و روستایی و پساب کارخانه‌ها، سبب آلودگی و پایین آمدن کیفیت آب رود تالار شده است (فتحی، ص 86؛ پویان، ص 17، 24).بر روی این رود، پلهای مهمی احداث شده است، از جمله: بالو در مسیر زیراب ـ شیرگاه و ظاهراً در جادة قدیمی لَفور؛ کسلیان یا پل‌دختر در نزدیکی محل پیوستن رود کسلیان به‌تالار؛ پل‌سفید در شهر پل‌سفید؛ و پلی از سنگ و ساروج در نزدیکی آبادی جَوارم در نوزده کیلومتری شمال‌غربی شهر پل‌سفید و در مسیری که ظاهراً جادة شاه‌عباسی بوده است (اعتمادالسلطنه، ص 77؛ ستوده، ج 4، بخش 1، ص 404ـ405، 432، 459ـ 460؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 28، ص 174).منابع: محمدحسن‌بن علی اعتمادالسلطنه، التدوین فی احوال جبال شروین: تاریخ سوادکوه مازندران ، چاپ مصطفی احمدزاده، تهران 1373 ش؛ یداللّه افشین، رودخانه‌های ایران ، تهران 1373 ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی. دفتر تقسیمات کشوری، نشریة تاریخ تأسیس‌دار: ] تقسیمات کشوری 1378 [ ، تهران 1378 ش؛ حسینعلی پویان، بررسی معارضین رودخانه‌های استان مازندران: تجن، تالار، بابلرود، هراز، شیرود ، 1372 ش (گزارش منتشر نشده به شیلات مازندران)؛ عباس جعفری، گیتاشناسی ایران ، ج 1: کوهها و کوهنامة ایران ، ج 2: رودها و رودنامة ایران ، تهران 1368ـ1376 ش؛ د. فارسی ؛ رزم‌آرا؛ منوچهر ستوده، از آستارا تا استارباد ، تهران 1349 ش ـ ؛ شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس، طرح تثبیت سواحل و بستر رودخانه‌های تالار و بابل ، ج 2: گزارش مطالعات ژئوتکنیک ، ج 3 : گزارش فنی طرح ، 1377 ش (منتشر نشده)؛ خسرو فتحی، برنامه‌ریزی توسعة فضایی شهرستان سوادکوه ، ساری: سازمان برنامه و بودجة مازندران، 1377 ش؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 28: ساری ، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، 1370 ش؛ لطف‌اللّه مفخّم پایان، فرهنگ رودهای ایران ، تهران 1353 ش؛ جلال موسویان، جستاری در جغرافیای سوادکوه ؛ به انضمام جغرافیای شهری زیرآب ، سوادکوه: مؤسسة مهشاد، 1371 ش.
