تافیلالْت ، با نسبتِ فیلالی (جمع: فیلاله)، ناحیه‌ای در جنوب‌شرقی مراکش. اساساً از حوضة وسیع وادی رود زیز ــ که در حاشیة «صحرا» جریان دارد ــ تشکیل می‌شود. تقریباً میان ْ31 و ْ32 عرض شمالی و َ30 ْ3 و ْ4 طول غربی قرار دارد.تافیلالت از یک دشت آبرفتی به طول بیست کیلومتر و عرض شانزده کیلومتر تشکیل شده است و در آن دویست «قصر» (سکونتگاه گِلی مستحکم) وجود دارد که در اطرافشان باغها و مزارع کشاورزی واقع شده است. هرجا آبیاری از طریق چاه میسر باشد، خاک فوق‌العاده حاصلخیز است. محصول عمدة تافیلالت، نخل است که چند صد هزار از آن در آنجا وجود دارد، و توسعه‌یافته‌ترین صنعت، دباغی پوست بز به وسیلة پوست درخت میموزا/میموسا ست که رنگ برنزی به دست می‌دهد. چرم فیلالی مشهور است و در سراسر شمال افریقا خواهان دارد. جمعیت این ناحیه انبوه است، در 1338/ 1920 جمعیت قصور تافیلالت بین 000 ، 150 تا 000 ، 200 تن برآورد شد. مرکز تاریخی تافیلالت، سِجِلْماسه * بود. این ناحیه، مهد سلسلة عَلَوی یا شریفهای فیلالی بوده است که از 1041/ 1631 و روزگار الشریف مولای محمد اول تاکنون بر مراکش حکومت کرده‌اند (رجوع کنید به علویان(3) * ). بسیاری از این شریفها پس از به حکومت رسیدن خاندانشان، در تافیلالت باقی ماندند یا برای اقامت به آنجا بازگشتند. شمار این افراد در تافیلالت هزاران تن است. به طور سنّتی «خلیفة» سلطانِ مراکش، نمایندة اقتدار دولت («مخزن») در میان آنها و در وادی زیز بوده است.پس از آنکه مراکش تحت‌الحمایة فرانسه شد، هیئتی فرانسوی وارد تیغمرت ] از شهرهای ناحیة تافیلالت [ گردید. تیغمرت استحکاماتی دارد که مولای حسن در اوایل قرن چهاردهم/ پایان قرن نوزدهم احداث کرده است. اتحادیة قبایل محلیِ بربرِ آیت عطه به رهبری سِمْلالی ــ که مدعی قدرت بود ــ بی‌درنگ با حضور این هیئت مخالفت کرد. در 1310ش/ 1932، سربازان زیردست سرهنگ ژیرو ، دوباره این ناحیه را اشغال کردند.مهمترین مراکز شهری تافیلالت عبارت‌اند از: الرشیدیه (الراشدیه، قصرالسوق پیشین) که مرکز اداری اصلی آن است، و در سمت جنوب آن، ارفود که امروزه هر دو آنها با جاده‌ای در میانِ ] رشته‌کوههای [ اطلس بلند و اطلس متوسط به ازرو و سپس فاس و مِکناس/ مکناسه مرتبط می‌شوند. در پانزده کیلومتری جنوب آرزاو / ارزو ، ریصانی قرار دارد، قصری که مولای اسماعیل در قرن یازدهم/ هجدهم بنا کرد و مرکز قدیمی تجارت کاروانی میان جنوب مراکش و صحرا و غرب سودان است. در پیرامون تافیلالت بازار بزرگی به نام بوعامّ و زاویة الشریف مولای علی، نیای خاندان حاکم بر فیلالی (ح 1050/ 1640)، و ویرانه‌های سجلماسه وجود دارد که قصبة آن را سرانجام آیت عطه در 1233/ 1818 ویران کرد.منابع: برای مآخذ این مقاله رجوع کنید بهEI 2 , s.v.v. " ـ Alaw ¦âs" and "Sid ¢j ¢ilma ¦sa";نیز رجوع کنید بهP. Ricard, Guide Bleue. Maroc , 8th ed. by Ch. Bacquet, Paris 1954, 424-431 and map at p. 416.
