تاریخ نگارستان ، کتابی تاریخی آمیخته با داستانها و حکایتهای نادر تاریخ اسلام و ایران به فارسی، تألیف قاضی احمدبن محمد غفاری * ، مورخ و شاعر قرن دهم. وی تاریخ نگارستان را در 959 تألیف کرده (غفاری قزوینی، ص350، قس همان، مقدمة مدرس گیلانی، ص 18) و به گفتة صفا آن را به نام شاه‌طهماسب اول صفوی نوشته است (ج 5، بخش3، ص 1614).مؤلف، به تصریح خودش، برای نوشتن این کتاب از منابع معتبری همچون تاریخ طبری ، مروج‌الذهب مسعودی، مطلع‌السعدین عبدالرزاق سمرقندی، روضة‌الصفا اثر میرخواند و حبیب‌السیر خواندمیر بهره گرفته است (ص 4ـ 5 ، 86 ـ87). هدف وی از تألیف تاریخ نگارستان یافتن علت فراز و فرود سلسله‌ها با توجه به وقایع و روایات تاریخی است. در عین حال کوشیده است تا کتاب صورت افسانه به خود نگیرد و نیز با تأکید بر خصال نیک انسانی، جنبة آموزنده و اخلاقی پیدا کند. ولی مؤلف اشتباهات برخی منابع را که از آنها سود جسته، تکرار کرده است (مقدمة مدرس گیلانی، ص 12ـ16).تاریخ نگارستان شرح کوتاهی از زندگی پیامبر اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم و حضرت علی علیه‌السلام و فرزندانش و کرامات ایشان را در بر دارد (همان، ص 10ـ15، مقدمة مدرس گیلانی، ص 8) و ضمن بیان سوانح خلفای اموی و عباسی و سلسلة شاهان ایران، حکایات و روایاتی در بارة امرا، سرداران، مشاهیر علم و ادب و حتی عامة مردم آورده و داستانهایی از شاهنامة فردوسی و حکایتهایی در بارة اسکندر مقدونی و لقمان را نیز ذکر کرده است (همان، ص 25، 28، 81، 87، 95ـ96، 101).نثر کتاب، مانند گلستان ، ادبی و آمیخته به نظم است. مؤلف با زبانی شیوا، رسا و موجز تاریخ ده قرن هجری را بیان کرده است. در کتاب گاه کلمات نامأنوسی وجود داشته که مصحح آنها را حذف کرده است (همان، ص 3، مقدمة مدرس‌گیلانی، ص 5، 16). لغات مغولی نیز در کتاب به کار رفته است (همان، ص 316ـ317).تاریخ نگارستان نخستین بار در 1245/ 1829 به اهتمام جورج جرویس در بمبئی چاپ شد. مرتضی مدرس گیلانی ذیلی بر این کتاب، شامل تاریخ صفویه تا پایان سلطنت قاجار، افزود و در 1341ش در تهران به چاپ رساند (آقابزرگ‌طهرانی، ج 24، ص 308؛ مشار، ج 1، ستون 763؛ قس غفاری قزوینی، مقدمة مدرس‌گیلانی، ص 5). از تاریخ نگارستان ترجمه‌ای به زبان ترکی در کتابخانة بریتانیا (ش 7852. Add ) موجود است (صفا، همانجا). همچنین مطالبی از این کتاب ترجمه و در تألیفات برخی از مستشرقان نقل شده است.منابع: آقابزرگ‌طهرانی؛ ذبیح‌اللّه صفا، تاریخ ادبیات در ایران ، ج 5، بخش3، تهران 1370 ش؛ احمدبن‌محمد غفاری قزوینی، تاریخ نگارستان ، چاپ مرتضی مدرس‌گیلانی، تهران 1404؛ خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی ، تهران 1352ش.
