تاریخ عضدی

معرف

کتابی‌ تاریخی‌ به‌ فارسی‌ در بارة‌ زندگی‌ خصوصی‌ آقامحمدخان‌ و فتحعلی‌شاه‌ و محمدشاه‌ قاجار، نوشتة‌ احمدمیرزا (1239ـ1319)، پسر فتحعلی‌شاه‌ قاجار
متن
تاریخ‌ عَضُدی‌ ، کتابی‌ تاریخی‌ به‌ فارسی‌ در بارة‌ زندگی‌ خصوصی‌ آقامحمدخان‌ و فتحعلی‌شاه‌ و محمدشاه‌ قاجار، نوشتة‌ احمدمیرزا (1239ـ1319)، پسر فتحعلی‌شاه‌ قاجار. وی‌ این‌ کتاب‌ را در دورة‌ حکومت‌ خود در همدان‌ به‌ تقاضای‌ اعتمادالسلطنه‌ در 1304 تألیف‌ کرده‌ است‌ (احمدمیرزا قاجار، مقدمة‌ نوائی‌، ص‌ 5) و کتاب‌ را از روی‌ لقب‌ وی‌ عضدالدوله‌، تاریخ‌ عضدی‌ نامیده‌اند.تاریخ‌ عضدی‌ در بین‌ همة‌ کتابهای‌ تاریخی‌ اعصار مختلف‌ ایران‌ از این‌ لحاظ‌ ممتاز است‌ که‌ تنها همین‌ یک‌ بار شاهزاده‌ای‌ از زندگانی‌ خصوصی‌ اجداد و پدر و مادر و خانوادة‌ خود یاد کرده‌ و هرچه‌ از آنان‌ دیده‌ و شنیده‌ نقل‌ کرده‌ است‌. عضدالدوله‌ در کودکی‌ در زُمرة‌ پسران‌ محبوب‌ شاه‌ قرار گرفت‌ و در همه‌ جا ملازم‌ پدر بود (همان‌، ص‌ 48). وی‌ که‌ به‌ هنگام‌ مرگ‌ پدر ده‌ساله‌ بود، کم‌وبیش‌ مسائل‌ اجتماعی‌ و ایلی‌ را خوب‌ می‌فهمید و رویدادهای‌ فراوانی‌ دیده‌ یا از برادران‌ و خواهران‌ خود شنیده‌ بود. وی‌ از مرگ‌ پدر تا مهاجرت‌ مادرش‌ به‌ عتبات‌ (همان‌، ص‌ 155، 157)، انتقال‌ سلطنت‌ به‌ محمدشاه‌ و مخالفت‌ برادران‌ با برادرزاده‌ (همان‌، ص‌ 154ـ155، 158) و دیگر مسائل‌ را دریافته‌ و به‌ یاد سپرده‌ بود که‌ گنجینه‌ای‌ از اطلاعات‌ دقیق‌ و درخور توجه‌ گردید. عضدالدوله‌ در کتاب‌ خود، با صداقت‌ کامل‌، آنچه‌ راجع‌ به‌ سلطنت‌ آقامحمدخان‌ و فتحعلی‌شاه‌ و محمدشاه‌ بوده‌ نوشته‌، و حتی‌ از ذکر بعضی‌ قضایا که‌ موجب‌ رسوایی‌ و بد نامی‌ یا مایة‌ سرزنش‌ و سرافکندگی‌ بوده‌ چشم‌ نپوشیده‌ و به‌ شرح‌ موضوع‌ پرداخته‌ است‌ و با شرح‌ ماجرای‌ عروسی‌ مادر خود و اینکه‌ فتحعلی‌شاه‌ فردی‌ ایلیاتی‌ است‌ (همان‌، ص‌ 19، 79) نشان‌ داده‌ که‌ در حقیقت‌گویی‌ از هیچ‌ چیز واهمه‌ نداشته‌ است‌ (قس‌ ص‌ 12، 15، 46، 58، 75، 87).نثر تاریخ‌ عضدی‌ نه‌ مغلق‌ و متکلف‌ و نه‌ عوامانه‌ و ساده‌، بلکه‌ ادیبانه‌ و آمیخته‌ به‌ شعر و آیه‌ و حدیث‌ و نکته‌های‌ لطیف‌ است‌. این‌ کتاب‌ در 1306 با حمایت‌ حاج‌ محمدکریم‌ شیرازی‌ (نمازی‌)، ظاهراً به‌ امر آقاخان‌ سوم‌ (سِر سلطان‌ محمدشاه‌)، در بمبئی‌ چاپ‌ سنگی‌ شد که‌ دارای‌ غلطهای‌ زیادی‌ بود (همان‌، مقدمة‌ نوائی‌، ص‌ 5). در 1328ش‌ حسین‌ کوهی‌ کرمانی‌ این‌ کتاب‌ را در 94 صفحه‌ چاپ‌ سربی‌ کرد (مشار، ج‌ 1، ستون‌ 1103). در 1355 ش‌ مؤلف‌ این‌ مقاله‌ آن‌ را با تصحیح‌ دقیق‌ و افزودن‌ توضیحات‌ سودمند در بارة‌ اشخاص‌ و حوادث‌ و ابنیه‌ به‌ استناد منابع‌ قاجاری‌ و افزودن‌ جدول‌ دقیقی‌ از نامهای‌ زنان‌ و پسران‌ و دختران‌ فتحعلی‌شاه‌ به‌ چاپ‌ رساند (احمدمیرزا قاجار، ص‌ 301ـ325). در 1376 ش‌ مصحح‌ آن‌ را تجدید چاپ‌ کرد و نکات‌ جدیدی‌ بر آن‌ افزود.منابع‌: احمدمیرزا قاجار، تاریخ‌ عضدی‌ ، چاپ‌ عبدالحسین‌ نوائی‌، تهران‌ 1355 ش‌؛ خانبابا مشار، فهرست‌ کتابهای‌ چاپی‌ فارسی‌ ، تهران‌ 1350ـ 1355 ش‌.
نظر شما
مولفان
گروه
تاریخ ایران و اسلام ,
رده موضوعی
جلد 6
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده