بَلاط الشهدا (یا غزوة‌البلاط) نامی است که مورخان مسلمان به‌نبرد پواتیه داده‌اند. این نبرد در اوایل قرن دوم در نزدیک شهر پواتیه، در کنار راه قدیم رومیِ شهر شاتلرو به‌شهر پواتیه، درگرفته بود. ظاهراً جنگ در بیست کیلومتری شمال‌شرقی شهر پواتیه و احتمالاً در محلی که امروزه موسه‌لاباتای خوانده می‌شود روی داده است (لوی‌ـ پرووانسال، ج1، ص61ـ62). این جنگ در مآخذ غربی به نبرد پواتیه مشهور است.در عبارت بلاط‌الشهدا، «بلاط» به‌معنای زمین هموار نرم و سنگ‌فرش خانه و غیر آن آمده است (ابن‌منظور، ذیل «بلط»)؛ به‌زمینی که آن را با آجر یا سنگ مفروش کرده باشند نیز گفته می‌شود (مرتضی زبیدی، ذیل «بلط»). «بلاط» به‌معنای شاهراه هموار و شاهراه، که در بعضی از منابع آمده است، درست به‌نظر نمی‌رسد (دُزی، ج1، ص252).در رمضان 114/732، میان شارل مارتِل، فرمانده سپاهیان فرانکهای مسیحی، با عبدالرحمان‌بن عبدالله غافِقی، یکی‌از والیان اسپانیای اسلامی، در این محل جنگی درگرفت‌که به شکست مسلمانان منجر شد. ظاهراً عبدالرحمان می‌خواست انتقام خون سمح‌بن مالک خولانی و شکست مسلمانان در پشت باروهای تولوز را بستاند ( رجوع کنید به عنان، ج1، ص91). قدیمترین مأخذی که از بلاط‌الشهدا نام برده کتاب مجهول‌المؤلف اخبار مجموعه (ص25، ترجمة اسپانیایی، ص36 و پانویس 2) متعلق به‌قرن پنجم است. در منابع بعدی، این حادثه بتفصیل، به‌یک صورت فقط با اختلافاتی در تاریخ آن، ضبط شده است؛ مثلاً حُمَیْدی (ص274) در قرن پنجم می‌گوید: عبدالرحمان... غافقی به‌غزای روم رفت و با جماعتی از لشکرش در 115 به‌شهادت رسید. ابن‌عذاری (ج1، ص51) نیز در قرن ششم عیناً این واقعه را با همان تاریخ بیان می‌کند. ابن‌اثیر، در قرن هفتم، در این باره روایت می‌کند که عبدالرحمان در 113، به‌عزم جنگ، به‌بلاد فرنگان لشکر برد و برخی گویند در 114، و این درست‌تر است. عبدالرحمان و یارانش در این جنگ به‌شهادت رسیدند (ج4، ص214ـ215). مَقَّری (ج1، ص236) در قرن یازدهم، ضمن بیان حادثة بلاط و سال وقوع (114) و محل آن، به‌نقل از ابن‌بَشْکُوال (متوفی 578) این حادثه را غزوة‌البلاط می‌خواند (همان، ج3، ص16). گذشته از روایات مورخان اسپانیایی، که خالی از اغراض هم نیست، شماری از مورخان اسلامی، واقعة بلاط‌الشهدا رابه اجمال گزارش کرده‌اند.منابع: ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ ، بیروت 1405/1985؛ ابن‌عذاری، البیان‌المغرب فی‌اخبارالاندلس والمغرب ، ج1، چاپ کولن ولوی‌ـ پرووانسال، بیروت 1400/1980؛ ابن‌منظور، لسان‌العرب ، بیروت ] تاریخ مقدمه 1300 [ ؛ اخبار مجموعة ، چاپ لافوانتی‌ای‌القنطره، مادرید 1868؛ محمدبن فتوح حُمَیْدی، جذوة‌المقتبس فی‌ذکر ولاة الاندلس ، مصر 1966؛ محمدعبدالله عنان، تاریخ دولت اسلامی در اندلس ، ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران 1366ـ1371ش؛ محمدبن‌محمد مرتضی زبیدی، تاج‌العروس من جواهرالقاموس ، چاپ عبدالستار احمد فراج ... ] و دیگران [ ، کویت 1385/1965ـ؛ احمدبن محمد مَقَّری، نفح‌الطیب ، چاپ احسان عباس، بیروت 1388/1968؛R.Dozy, Histoire des Musulmans d'Espagne , 1861;E. Lإvi-Provenµal, Histoire de l'Espagne musulmane , Leiden-Paris 1950-1953.
