بَغَوی، ابوالحسنعلیبنعبدالعزیزبنمرزبانبنسابور، محدثو لغویسدةسوم. پساز 190 بهدنیا آمد (ذهبی، 1403، ج، ص348؛ کحّاله، ج، ص). نسبتاو بهبَغْ یا بَغْشُور * ] باغْشور رجوع کنید به قِفْطی، ج، ص[ ، منطقهایمیانهراتو مرورود، است(یاقوتحموی، 1965، ج1، ص694ـ695؛ قفطی، ج2، ص292، پانویس3).بغویرا با اوصافیهمچونصدوق(ابنابیحاتم، ج، ص)، ثقهو مأمون(یاقوتحموی، 1355ـ1357، ج، ص)، حَسنالحدیث(ذهبی، 1403، همانجا)، حافظو شیخالحرم(همو، 1375ـ1377، ج، ص؛ سیوطی، ص274؛ زرکلی، ج4، ص) یاد کردهاند. او ساکنمکّهو عمویابوالقاسمبغوی* بود (یاقوتحموی، همان، ج، ص؛ صفدی، ج، ص).بزرگتریناستاد او ابوعُبید قاسمبنسَلاّم، صاحبکتابهایغریبالحدیث، کتابالطَّهور و... بودهو بغویاینآثار را از او روایتکرده(ابنابیحاتم، همانجا؛ یاقوتحموی، همان، ج14، ص11ـ12؛ قفطی، ج2، ص292؛ صفدی، همانجا) و قراءاترا نزد او آموختهاست(ذهبی، 1403، همانجا). بغویهمچنیناز ابونُعیم، عَفّان، حجّاجبنمِنْهال، محمّدبنکبیر عبدی، قَعْنَبی، عاصمبنعلی، احمد بنیونس، علیبنجَعْد و دیگرانروایتکردهاست(یاقوتحموی، همان،ج14، ص12؛ ذهبی،1403؛ صفدی، همانجاها).برادرزادهاش، عبداللهبنمحمدبنعبدالعزیز، و همچنیندَعْلَجسَجْزی، سلیمانبناحمد طبرانی، علیبنابراهیمقَطّان، ابوعلیحامدبنمحمّدالرَّفّاء و جمعیدیگر از او روایتکردهاند (یاقوتحموی، 1355ـ1357، همانجا؛ ابنانباری، ص؛ ذهبی، 1403؛ صفدی، همانجاها).او بهسببفقر، براینقلحدیثاجرتمیخواست؛ازینرو ابوعبدالرحماننسائی(متوفی)، نقلروایت از او را خوشنمیداشت(یاقوتحموی، 1355ـ1357، همانجا؛ ذهبی، 1375ـ1377، ج، ص؛ همو، 1963ـ 1964، ج، ص؛ ابنحجرعسقلانی، ج، ص). بغویدر پاسخبهاینسؤالکهچرا از حاجیاندر قبالخواندن کتابهایابوعبید پولدریافتمیکند، دلیلیافسانهوارذکر میکند کهقانعکنندهنیست( رجوع کنید به یاقوت حموی، همان، ج14، ص13؛ ذهبی، 1375ـ1377، همانجا؛ سیوطی، ص). بهنوشتةابنحجرعسقلانی* (متوفی 852)، از عبدالملکبناَیْمَندر اینبارهسؤالشد، او گفتکهاخذ اجرتعیبیندارد، عیبدر دروغگوییاستکهاینصفتدر بغوینیستو او مردیثقهاست(همانجا). از برخیحکایاتبرمیآید کهاو در میانمردماز احترامچندانیبرخوردار نبودهاست(همانجا).درگذشتاو را 286 (ذهبی، 1984، ج، ص؛ ابنکثیر، ج، ص؛ ابنتغریبردی، ج، ص؛ سیوطی، همانجا) و یا 287 (ابنندیم، ص؛ ابنانباری، همانجا؛ ابناثیر، ج، ص)، در نودسالگی(ذهبی، 1984، همانجا) در مکهپیشاز آغاز مراسمحج(یاقوتحموی، 1355ـ1357، همانجا) ذکر کردهاند.او مسندیدارد کهبا نامهایالمسند (یاقوتحموی،همان، ج، ص؛ ابنکثیر، همانجا؛ سزگین، ج، جزء1، ص؛ زرکلی، همانجا)، المسندالکبیر (ذهبی، 1403، همانجا؛ کحّاله، همانجا) و المسندالمنتخب(حاجیخلیفه، ج، ستون1685) خواندهشدهاست. از آثار دیگر او جزءٌ فیهمِنحدیثِ علیبنعبدالعزیز عنابیعبیدالقاسمبنسلاّماست(سزگین، همانجا).منابع: ابنابیحاتم، کتابالجرحوالتعدیل، حیدرآباد دکن1371ـ1373/1952ـ1953، چاپافستبیروت] بیتا. [ ؛ ابناثیر، الکاملفیالتاریخ، بیروت1399ـ1402/1979ـ1982؛ ابنانباری، نزهةالالباء فیطبقاتالادباء ، چاپمحمد ابوالفضلابراهیم، قاهره] تاریخمقدمه 1386/1967 [ ؛ ابنتغریبردی، النجومالزاهرةفیملوکمصر والقاهرة، قاهره] تاریخمقدمه 1383/1963 [ ؛ ابنحجر عسقلانی، لسانالمیزان، حیدرآباد دکن1329ـ1331، چاپافستبیروت1390/1971؛ ابنکثیر، البدایةوالنهایة، بیروت1411/1990؛ ابنندیم، کتابالفهرست، چاپرضا تجدّد، تهران1350ش؛ مصطفیبنعبداللهحاجیخلیفه، کشفالظنون، چاپمحمد شرفالدینیالتقایا و رفعتبیلگهکلیسی، استانبول1941ـ1943، چاپافستتهران1387/1967؛ محمدبناحمد ذهبی، سیراعلامالنبلاء ، ج13، چاپشعیبارنؤوطو علیابوزید، بیروت1403/1983؛ همو، العبرفیخبرمنغبر ، ج2، چاپ فؤاد سیّد، کویت1984؛ همو، کتابتذکرةالحفاظ، حیدرآباد دکن1375ـ1377/1955ـ1958، چاپافستبیروت ] بیتا. [ ؛ همو، میزانالاعتدالفینقدالرجال، چاپعلیمحمد بجاوی، قاهره1963ـ1964، چاپافستبیروت] بیتا. [ ؛ خیرالدینزرکلی، الاعلام، بیروت1980؛ فؤاد سزگین، تاریخالتراثالعربی، ج1، جزء1، نقلهالیالعربیةمحمود فهمیحجازی، ریاض1403/1983؛عبدالرحمانبنابیبکر سیوطی، طبقاتالحفّاظ، چاپعلیمحمد عمر، قاهره1393؛ خلیلبنایبکصفدی، کتابالوافیبالوفیات، ج، چاپمحمد حجیری، اشتوتگارت1411/1991؛ علیبنیوسفقِفطی، انباهالرواةعلیانباهالنحاة، چاپمحمد ابوالفضلابراهیم، ج2، قاهره 1371/1952؛ عمررضا کحّاله، معجمالمؤلّفین، دمشق1957ـ1961، چاپافستبیروت] بیتا. [ ؛ یاقوتحموی، معجمالادباء ، مصر 1355ـ1357/1936ـ 1938، چاپافستبیروت] بیتا. [ ؛ همو، معجمالبلدان، چاپفردیناند ووستنفلد، لایپزیگ1866ـ1873، چاپافستتهران1965.
