بُغراج(بَغراج)، نام‌سرزمین‌و قبیله‌ای‌ترک‌و زیدی‌مذهب. ابودُلف‌مِسْعَربن‌مُهَلهِل، شاعر و نویسندة‌قرن‌چهارم، در رسالة‌نخست‌سفرنامة‌خود ضمن‌شرح‌سفرش‌به‌ترکستان، چین‌وهند (به نقل‌یاقوت‌حموی، ج، ص) و وصف‌سرزمینها و قبیله‌هایی‌که‌در مسیر خود از بخارا تاشهر سندابیل، مرکز چین‌آن‌روز، از بغراج‌نام‌برده‌است(ابودلف، مقدمه‌مینورسکی، ص24). مطابق‌نقل‌یاقوت‌حموی‌از روی‌نسخه‌ای‌قدیمی‌از کتاب‌ابودلف‌بغراج‌قومی‌ترک‌و رزمجو بوده‌اند که‌در کاربرد و ساخت‌سلاح‌مهارت‌داشته‌اند. خوراک‌آنان‌ارزن‌و گوشت‌گوسفند نر، و پوشاکشان‌نمد بوده‌است، ازینرو احتمالاً قومی‌دامپرور بوده‌اند وکمتر به‌کشاورزی‌اشتغال‌داشته‌اند. از هرکه‌از سرزمین‌آنان‌می‌گذشته‌یک‌دهم‌از هرچه‌داشته‌می‌ستاندند. ابودلف‌از احساس‌ناامنی‌خود درمیان‌ایشان‌یاد می‌کند و می‌نویسدکه‌یک‌دهم‌اموالش‌را غصب کردند. قومی‌از یهود و نصاری و زردشتیان‌و هندوهای‌سرزمین‌مجاور آنان‌به‌نام‌تُبَّت‌به‌ایشان‌باج‌می‌پرداختند (یاقوت‌حموی، ج، ص؛ قزوینی، ص390ـ391).ابودلف‌دربیان‌عقاید قوم‌بغراج‌می‌گوید که‌این‌قوم‌مصحف‌تذهیب‌شده‌ای‌دارند که‌در پشت‌آن‌ابیاتی‌در رثای‌زید نوشته‌شده‌و آن‌را می‌پرستند، در نظر آنان، زید شاعر عرب‌و علی‌علیه‌اسلام‌اله‌ایشان‌است. آنان‌قائل‌اند که‌حاکمانشان‌علوی‌و از نسل‌یحیی‌بن‌زیدند و کسی‌جز از نسل‌او حق‌حاکمیت‌ندارد (قزوینی، ص؛ یاقوت‌حموی، همانجا). مینورسکی‌در مقدمة‌خود بر سفرنامة‌ابودلف‌در ایران(رسالة‌دوم‌ابودلف) از شخصی‌به‌نام‌تغراج‌یا بغراج‌به‌عنوان‌پادشاه‌یغما نام‌برده‌است(ابودلف، مقدمة‌مینورسکی، ص). گفتنی‌است‌عقاید غلوآمیز قوم‌بغراج‌با عقاید متعارف‌زیدیه* سازگار نیست.منابع: مسعربن‌مهلهل‌ابودلف‌خزرجی، سفرنامه‌ابودلف‌درایران، با تعلیقات‌و تحقیقات‌ولادیمیر مینورسکی، ترجمة‌ابوالفضل‌طباطبائی، تهران1354ش؛ زکریابن‌محمد قزوینی، کتاب‌آثار البلادو اخبار العباد ، چاپ‌ووستنفلد، ویسبادن1967؛ یاقوت‌حموی، معجم‌البلدان‌چاپ‌فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ1866ـ1873، چاپ‌افست‌تهران1965.
