بَعقوبی ، محمدبن حسین، محدث و قاضیِ بَعقوبه در اوایل قرن پنجم. در 377 در بعقوبه، قریه‌ای در ده فرسخی بغداد، به دنیا آمد و در زادگاهش به تحصیل پرداخت. از جزئیات تحصیلات او اطلاع دقیقی در دست نیست جز آنکه به گفتة خطیب بغدادی (ج2، ص252؛ نیز رجوع کنید به ابن‌جوزی، ج15، ص271؛ سمعانی، ج2، ص265ـ266، هر دو به استناد گفتة خطیب) وی از عبیدالله‌بن احمد، معروف به ابن‌صیدلانی (متوفی399)، حدیث شنیده است. خطیب بغدادی (همانجا) به نقل از خود بعقوبی، می‌گوید که وی از عیسی‌بن علی‌جَرّاح (متوفی391) نیز حدیث شنیده بوده است؛ و خود می‌افزاید که من عین این گفتة او را در بعقوبه نوشتم و او شخص موثّق و راستگویی بود. سمعانی (ج2، ص266) و ابن‌جوزی (همانجا) نیز همین نظر را داشته‌اند.خطیب‌بغدادی از جمله راویان بعقوبی بوده است (سمعانی، ج2، ص265). بعقوبی دارای مراتب علمی بود و در بعقوبه مقام قضا، و در بغداد سرپرستی حسبه را بر عهده داشت.او در ربیع‌الاول 430، به دست ابوالشوک‌بن عنّاز امیر کرد (والی حُلوان) کشته شد. منابع دربارة سبب قتل و تاریخ عزیمت او از بغداد به حلوان خاموش‌اند، ولی با توجه به عبارت خطیب بغدادی (همانجا)، مسلماً وی در 429 در بعقوبه متصدی امر قضا بوده است.منابع: ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ‌الملوک والامم ، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت 1412/1992؛ احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد ، بیروت ] بی‌تا. [ ؛ عبدالکریم‌بن محمد سمعانی، الانساب ، ج2، چاپ عبدالرحمن‌بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن 1383/1963.
