بَطَلْیَوْسی، ابوبکر عاصمبن ایّوب، ادیب، لغوی و نحوی سدة پنجم/ یازدهم. وی منسوب است به بطلیوس شهری بزرگ در اندلس، از توابع مارده بر ساحل رود آنه در غرب قُرطُبه. از تاریخ تولّد و دوران کودکی او اطّلاعی در دست نیست و در تاریخ درگذشت وی نیز اختلاف است. ابنبشکوال، قدیمترین مآخذ، فوت وی را در 494 ذکر کرده (ج2، ص451) و منابع دیگر نیز گفتة وی را تأیید کردهاند ( رجوع کنید به صفدی، ج16، ص563؛ سیوطی، ج2، ص24؛ زرکلی، ج3، ص248).بطلیوسی شاگرد استادانی چون: ابوبکر محمّدبنغُراب، ابوعمر سَفاقِسی و ابومحمد مکّیبن ابیطالب مُقری بوده و آرای ایشان را در آثار خود نقل کرده است (ابنبشکوال؛ صفدی؛ سیوطی؛ زرکلی، همانجاها)؛ و ادیب برجستة اندلسی، ابومحمد عبداللهبن محمدبن سید بطلیوسی شاگرد او بوده؛ و این دلیلی بر عظمت شخصیت ابوبکر بطلیوسی است ( رجوع کنید به ابنبشکوال، همانجا؛ عبداللّه بطلیوسی، ج1، ص7).ابنبشکوال هم خود، و هم از قول ابومحمدبنسیّد، شخصیت بطلیوسی را ستوده و گزارشهای ادبی و روایتهای او را موثّق و معتبر شمرده است (ابنبشکوال، همانجا). از عناوین آثار بطلیوسی چنین برمیآید که در نقد و تفسیر اشعار دورة جاهلی تبحّر داشته است ( رجوع کنید به حاجی خلیفه، ج2، ستون1041، 1740؛ سرکیس، ج1، ص569).کتابهای او اینهاست: شرح دیوان إمری الْقَیْس ؛ شرح المُعلَّقات السَّبع ؛ و شرح دواوین الشُّعَراء آلسِّتَةالجاهلیین (برای نسخههای خطی آن رجوع کنید به حاجی خلیفه؛ سرکیس، همانجاها؛ بغدادی، ج1، ستون435؛ زرکلی، همانجا).منابع: ابنبشکوال، کتابالصّلة ، قاهره1966؛ عبداللهبن محمد بطلیوسی، الاقتضاب فی شرح أدبالکتّاب ، چاپ مصطفی سقا و حامد عبدالمجید، مصر 1981-1983؛ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین ، ج1، در حاجیخلیفه، کشفالظنون ، ج5، بیروت 1410/ 1990؛ مصطفیبن عبدالله حاجیخلیفه، کشفالظنون ، بیروت 1410/ 1990؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام ، بیروت 1986؛ یوسف الیان سرکیس، معجم المطبوعاتالعربیّة والمعربة ، قاهره 1346/1928، چاپ افست قم 1410؛ عبدالرحمانبن ابیبکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللّغوییّن والنّحاة ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم،مصر 1384؛ خلیلبن ایبک صفدی، کتابالوافی بالوفیات ، ج16، چاپ وداد قاضی، ویسبادن 1402/ 1982.
