بسته‌نگار ، گوشه‌ای در موسیقی دوازده مقامیِ قدیم ایران. به‌نوشتة دورینگ این واژه نخستین بار در آثار صفی‌الدّین اُرمَوی (613ـ693) به‌کار رفته است ( ایرانیکا ، ذیل واژه)؛ اما سابقة استعمال آن در بهجت‌الروح که تألیف آن را بین قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم دانسته‌اند، پذیرش گفتة دورینگ را دشوار می‌کند. در موسیقی دوازده مقامی قدیم، هر مقامی دو شعبه و هر شعبه دو گوشه داشته است. شعبات مقام حسینی یکی محیّر و دیگری دو گاه بوده و محیّر نیز دو گوشه داشته که نام یکی از آن دو بسته‌نگار بوده است. بنابراین، بسته‌نگار یکی از چهار گوشة مقام حسینی یا یکی از 48 گوشة موسیقی دوازده مقامی بوده است. جامی در رسالة موسیقی بسته‌نگار را مشتمل بر چهار نغمة «ح، ی، یب، یج» دانسته و مخارج آن را بدین‌صورت نوشته است:یج ب یب ج ی ج ح (ملاّح، ص67).یعنی دو فاصلة مجنّب و یک فاصلة بقیّه. برگوماله در شرح اصطلاحات رسالة بهجت‌الروح دربارة تداوم حرکت آهنگ بسته‌نگار در موسیقی مقامی به‌استناد به‌همان رساله نوشته است: «بسته‌نگار از اولین نغمة مایه شروع شده، به سه‌گاه و نهفت می‌رود و به مایه برمی‌گردد» (عبدالمؤمن‌بن صفی‌الدّین، ص116). فرصت شیرازی یکی گرفتن رهاوی و بسته‌نگار را از نمونه‌های اختلاف رأی پیشینیان در نامگذاری برخی مقامات به شمار آورده است (ص16)؛ در حالی که رهاوی یا راهوی از مقامهای دوازده‌گانه، و بسته‌نگار یکی از 48 گوشه بوده است. احتمالاً شباهت بعضی از درجاتِ دایرة مقامِ راهوی با نغمات سازندة دانگِ بسته‌نگار و نیز مشابهت لحنی آن دو موجب بروز این اشتباه شده است ( رجوع کنید به ملاّح، همانجا).امروزه بسته‌نگار در بیشتر دستگاهها اجرا می‌شود. در کتاب ردیف هفت‌دستگاه موسیقی‌ایرانی (ص الف ـ ه )، تألیف‌معروفی، بسته‌نگار در دستگاه شور (سپنتا، ص278: در نغمة ابوعطا) بعد از حجاز، در افشاری بعد از جامه‌دران (نیز رجوع کنید به سپنتا، ص279)، در سه‌گاه بعد از زابل (سپنتا، ص276: زابل گبری) و یک بار هم بعد از حاجی حسنی، در چهارگاه بعد از زابل و یک‌بار هم بعد از حاجی حسنی (سپنتا، ص274: یک‌بار پس از پنج مویه و یک‌بار پس از حاجی حسنی)، در ماهور بعد از آشور (سپنتا، ص273: آشوراوند) و در نوا نیز بعد از آشور آمده است.منابع: ساسان سپنتا، چشم‌انداز موسیقی ایران ، تهران 1369ش؛ عبدالمؤمن‌بن صفی‌الدّین، رسالة موسیقی بهجت‌الروح ، با مقابله و مقدمة و تعلیقات ه. ل. رابینودی‌برگوماله، تهران 1346ش؛ محمدنصیربن جعفر فرصت، بحورالالحان ، بمبئی 1332؛ موسی معروفی، ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی ، تهران 1374ش؛ حسینعلی ملاّح، «شرحی بر رسالة موسیقی جامی»، مجلة موسیقی ، دورة 3، ش106 (شهریور و مهر 1345)؛Encyclopaedia Iranica , s.v. "Bastanega r" (by J. During).
