بُزاعا (یا بِزاعه)، محلی در شمال سوریه، در حدود چهل کیلومتری شرق حلب، واقع در درّة حاصلخیز نهرالذهب یا وادی بُطنان * . رونق سابق بزاعه نصیب حومة غربیش، باب البُزاعَه، شهرک کنونی الباب، شده است. سر سبزی باغها و رونق اقتصادی این محل توجه ابن‌جُبَیر را، که در580 در مسیر کاروان‌رو مَنبج به حلب در آنجا توقف داشته، به خود جلب کرده بوده است. این محل، که به گفتة ابن‌جبیر (ص224) حالتی نیمه شهری و نیمه روستایی داشت، دارای قلعه‌ای نظامی بود که موجب قدرتمندی آن می‌شد. با این حال، پس از استقرار صلیبیون در شام، بزاعه دستخوش حملات متعددی شد که عموماً با تاراج این سرزمین همراه بود و حتی در532/1138 فرانکها آنجا را تصرف کردند، و در همان سال مجدداً به تصرّف ] نورالدین [ زَنگی در آمد. در کتیبه‌ای متعلق به567 که از این محل به دست آمده نام اسماعیل، پسر نورالدین ] زنگی [ ذکر شده است. این محل بعداً در571 به تصرف صلاح‌الدین ] ایّوبی [ درآمد، و در 657 به دست مغولها افتاد. همچنین در570 پیروان فرقة اسماعیلیه، که ظاهراً بر بیشتر این سرزمین تسلط داشته‌اند، در این محل قتل عام شده‌اند، و مشهد عقیل‌بن‌ابی طالب ] برادر علی‌بن ابی طالب علیه‌السّلام [ نیز در نزدیکی این محل زیارتگاه بوده است.در عهد ممالیک، دهکدة الباب، که در متون قرون وسطی نام آن از بُزاعه جدا نبود، آشکارا بر بزاعه پیشی گرفت. بنای مسجدی بزرگ (ساختمان آن را باید با ساختمان مناره‌های بزاعه و تاذِف، که تاریخ 755 و 756 بر آنها حک شده، مربوط دانست)، و نیز ] شرح [ اقداماتی که در فاصلة 775ـ858 روی درهای این بنا حک شده، از اهمیت و اعتبار این محل حکایت می‌کند. این شهر مرکز بیست و چهارمین ناحیة استان حلب به شمار می‌رفته، و یاقوت (ج1، ص437) از آن بیشتر به عنوان مرکز صدور کرباس یاد کرده است.هنوز بقایای چندین کتیبه در روستای مجاور تاذف برجاست.منابع : ] ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر ، بیروت1404/1984 [ ؛ ابن‌شداد، الاعلاق الخطیرة فی ذکر امراء الشام و الجزیرة ، جزء1، قسم1: حلب ، چاپ دومینیک سوردل، دمشق1956، ص57؛ اسماعیل‌بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان ، چاپ رینود و دیسلان، پاریس1840، ص267؛ محمدبن ابی‌طالب دمشقی، نخبة الدهر فی عجائب البر و البحر ، چاپ مرن، ص114، 205؛ یاقوت حموی، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، ج1، ص603، 811؛M. van Berchem, Arabische Inschriften , in M. F. von Oppenheim, Beitra « ge zur Assyriologie , vii, Leipzig 1909, 55-57 (nos. 63-72); Cl. Cahen, La Syrie du Nord , Paris 1940, index, s.v. "Ba b-Bouza a ـ a"; M. Canard, Histoire de la dynastie des Hamdanides , I, Algiers 1951, 219, 223-224; R. Dussaud, Topographie historique de la Syrie , Paris 1927, esp. 475; M. Gaudefroy-Demombynes, La Syrie ب l'إpoque des Mamelouks , Paris 1923, 92, 219; G. Le Strange, Palestine under the Moslems , London 1890, 406, 426, 540; J. Sourdel and D. Sourdel, "Notes d'إpigraphie et de topographie sur la Syrie du nord", Annales archإologiques de Syrie , III (1953), 96-102.
