بریل، مطبعه ، مؤسسهای انتشاراتی در شهر دانشگاهی لیدن هلند. این مؤسسه بهسبب اهتمام به نشر انتقادی میراث مکتوب اسلام و نیز انتشار طبع اول و دوم ) دایرةالمعارف اسلام ( شهرت جهانی یافته است. نخستین پایة این مؤسسه، چاپخانهای بود که توماس فن ارپنیوس (1584ـ1624) اولین بنیانگذار حقیقی جنبش خاورشناسی در هلند، براساس چاپخانة رافلنگیوس (1539ـ1597) در 1595 در خانة خود در شهر لیدن و باصرف مبلغی هنگفت از مال خویش، تأسیس کرد که به چاپخانة لیدن شهرت یافت (عقیقی، ج 2، ص 299، 303؛ سرکیس، ج 1، ستون421؛ ) کتابهایی دربارة عربستان و اسلام ( ، ص XVII ). در آن، افزون بر چاپ و نشر متون اسلامی، مطالعات اسلامی نیز صورت میگرفت (عقیقی، ج2، ص 303). اما در واقع، پایهگذار مؤثر این مؤسسه یوردان لوختمن بود که در 1683 مؤسسهای انتشاراتی به نام خود، در لیدن بنیاد نهاد که شهرت آن در حدود 1760 به اوج خود رسید (فانی، ص 40(در 1800، ناشری جوان و مبتکر به نام یان بریل به مدیریت مؤسسة لوختمن برگزیده شد. در سالهای مدیریت او، این مؤسسه جان تازهای گرفت. یان بریل،پس از 48 سال فعالیت، در 1848 بازنشسته شد؛ و صاحبان مؤسسه لوختمن، که توان ادارة مؤسسه را نداشتند، آن رابه پسر یان بریل، اِوِرت یان بریل، فروختند و از آن پس،مؤسسة انتشاراتی لوختمن به مؤسسة انتشاراتی «بریل» شهرت یافت. اورت یانبریل کارهای پدر را دنبال کرد و دامنة فعالیتهای این مؤسسه را گسترد و با یاری و نظارت خاورشناسان سرشناسی چون دوزی ، دخویه ، و یونبل (جوینبول) ، به نشر انتقادیِ بسیاری از کتابهای اسلامی پرداخت. پس ازدرگذشت ا. ی. بریل (1871)، وان اورت و استوپلاز مدیریت مؤسسه را برعهده گرفتند که این دو نیز، بدون تغییرناممؤسسه، دامنة کار را بیش از پیش گستردند، تا سرانجام مؤسسة بریل در 1896 به صورت شرکت سهامی درآمد (همان، ص 40ـ41). از اوایل سدة بیستم، با تأسیس شعبههایی در لندن، پاریس و لایپزیگ، کار مؤسسه بریل جنبة بینالمللی یافت و نشر مجلههای تخصّصی پس از جنگ جهانی دوم بر غنای آن افزود. هماکنون این مؤسسه سالانه بیش از سی مجلة تخصصی، سیزده سالنامه به زبانهای مختلف و حدود صد عنوان کتاب تازه منتشر میکند (همان، ص 41(.همزمان با رشد روزافزون مطالعات اسلامی در غرب، مؤسسة بریل نیز بیش از پیش وسعت یافت، بویژه آنکه کار چاپ «دایرةالمعارف اسلام * » نیز، که برجستهترین دستاورد چندین سده مطالعات اسلامی در غرب به شمار میآمد، به این مؤسسه واگذار شد، و بدینسان مؤسسة بریل با اهتمام به چاپ اثری جهانی، خود نیز شهرت جهانی یافت.مؤسسة بریل آثاری متنوّع به زبانهای عربی، فارسی، ترکی، قبطی، آشوری، بابلی، عبری، سریانی، حبشی، سامری، سانسکریت، جاوهای، چینی و ژاپنی منتشر کرده است (عقیقی، ج 2، ص 299). از میان برجستهترین آثار انتشار یافته در این مؤسسه میتوان به طور خلاصه از اینها نام برد: المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوی (اثر ونسینک ، 1937ـ 1988)؛ مثنوی مولوی (بهکوشش نیکلسون، 8جلد، متن و ترجمه و تفسیر، 1925ـ1937)؛ دورة هفت جلدیِ آثار جغرافیدانان عرب (به اهتمام دخویه، 1967)؛ معجمالادباء ، اثر یاقوت حموی (به اهتمام مارگلیوث ، 1908ـ1927)؛ تجارب الامم اثر ابوعلی مسکویه (بهاهتمام لسترنج و دیگران، 1909 ـ 1917)؛ جامعالتواریخ خواجه رشیدالدین فضلالله (به کوشش بلوشه ، 1911) و دهها کتاب دیگر (فانی، ص 42؛ عقیقی، ج2، ص300ـ301). آثار منتشر شده در مؤسسة بریل تا 1368ش/1983، بیش از ششهزار کتاب بوده که در مدت سیصد سال نشر یافته است(فانی، ص41).منابع: یوسف الیان سرکیس، معجمالمطبوعاتالعربیة والمعرّبة ، قاهره 1346/1928، چاپ افست قم 1410؛ نجیب عقیقی، المستشرقون ، قاهره 1980ـ1981؛ کامران فانی، «سیصدمین سال تأسیس مطبعة بریل»، نشر دانش ، سال 3، ش 5 (مرداد و شهریور 1362)؛Books on Arabia and the Islam , printed and edited by E. J. Brill, Leiden 1957.