بُرَیربن خُضَیر هَمْدانی مِشْرَقی (منسوب به مِشرَق ، شاخه ای از قبیله هَمْدانِ یمن )، قاریِ گزیده کوفه و از یاران امیرالمؤمنین علی علیه السلام و از شهدای کربلا. در برخی کتابها نام پدرش را حُصَین ثبت کرده اند که اشتباه است ، زیرا در رَجَزی که بریر خوانده ( رجوع کنید به ابن بابویه ، ص ۱۳۷) خُضَیْر آمده که با خَیْر قافیه شده است . در پاره ای دیگر از کتابها، مطالب راجع به او درباره کسی به نام یزید یا زیدبن حصین آمده است ( رجوع کنید به کشّی ، ص ۷۹؛ ابن صباغ ، ص ۱۸۹). طبری (ج ۵، ص ۴۳۳) و ابن اثیر (ج ۴، ص ۶۷) از او با لقب سیّدالقّراء، و ابن بابویه (همانجا) و فتال نیشابوری (ج ۱، ص ۱۸۷) با عنوان سرآمد قاریان مردم روزگار خویش یاد کرده اند. به نوشته مامقانی (ج ۱، بخش ۲، ص ۱۶۷) بریر دارای کتابی به نام القضایا والاحکام است که مطالب آن را از قول امیرالمؤمنین علی و امام حسن علیهماالسلام نقل کرده است . مامقانی این کتاب را از اصول معتبر شیعه ( رجوع کنید به اصول * اربعمأة ) دانسته ، لاکن سیّد محسن امین (۱۴۰۳، ج ۳، ص ۵۶۱) و تستری (ج ۲، ص ۱۷۶) این قول را رد کرده و گفته اند که در جای دیگری از این کتاب نام برده نشده است .بریر چون از حرکت امام حسین علیه السلام از مدینه به مکه آگاه شد، از کوفه به جانب مکّه حرکت کرد و به امام پیوست (مامقانی ، همانجا). چون امام حسین علیه السّلام مجبور شد در کربلا فرود آید، بریر گفت : ای پسر رسول خدا، خداوند بر ما منّت نهاده است که بتوانیم پیش روی تو جنگ کنیم و کشته شویم ، و چه سعادتی است که جدّ تو در قیامت شفیع ما خواهد بود (امین ، ۱۴۰۳، همانجا). بریر چون روز عاشورا با یزیدبن مَعْقِل رویاروی شد و یزید او را باطل و گمراه خواند، بریر گفت : بیا مباهله کنیم و از خداوند بخواهیم که دروغگو را لعنت کند و گنهکار را بکشد. چنان کردند و یزید به دست او کشته شد (طبری ، ج ۵، ص ۴۳۱ـ۴۳۲؛ ابن اثیر، ج ۴، ص ۶۶). هنگامی که یسار، مولای (بنده آزادشده) زیاد، به میدان آمد و هماورد خواست ، عبداللّه بن عُمیر کلبی ، از یاران امام حسین علیه السلام ، به جنگ او آمد. یسار گفت : تو را نمی شناسم ، زهیر یا حبیب یا بریر که از نامداران اند به جنگ من آیند (ابن اثیر، ج ۴، ص ۶۵؛ نویری ، ج ۲۰، ص ۴۴۶)قاتل بریر کعب بن جابر است که در بازگشت ، همسر یا خواهرش به او گفت : دشمنان پسر فاطمه را یاری دادی و سرور قاریان را کشتی و کاری بسیار زشت انجام دادی . به خدا سوگند که دیگر یک کلمه هم با تو سخن نخواهم گفت (تستری ، ج ۲، ص ۱۷۷)
منابع : ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ـ۱۹۸۲؛ ابن بابویه ، امالی الصدوق ، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰؛ ابن صباغ ، الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة علیهم السلام ، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸؛ محسن امین ، اعیان الشیعة ، چاپ حسن امین ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛ همو، لواعج الاشجان فی مقتل الحسین (ع ) ، صیدا ۱۳۳۱، ص ۱۴۱ـ ۱۴۲؛ محمدتقی تستری ، قاموس الرجال ، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱؛ محمدبن جریر طبری ، تاریخ الطبری : تاریخ الامم والملوک ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم ، بیروت ] ۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۲ـ۱۹۶۷ [ ؛ محمدبن حسن فتال نیشابوری ، روضة الواعظین ، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم ۱۳۶۸ ش ؛ محمدبن عمر کشّی ، اختیار معرفة الرجال ، ] تلخیص [ محمدبن حسن طوسی ، چاپ حسن مصطفوی ، مشهد ۱۳۴۸ ش ؛ عبدالله مامقانی ، تنقیح المقال فی علم الرجال ، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ ۱۳۵۲؛ محمدباقربن محمدتقی مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، ج ۴۵، ص ۱۵، ۷۰، ۹۳؛ همو، جلاءالعیون ، تهران ۱۳۴۸ ش ، ص ۵۴۶ ، ۵۵۵ ، ۵۶۱ ؛ احمدبن عبدالوهاب نویری ، نهایة الارب فی فنون الادب ، ج ۲۰، چاپ محمد رفعت فتح الله ، قاهره ۱۳۹۵/۱۹۷۵.