بُرَیْدبن مُعاویه عِجْلی ، از صحابه و فقهای بزرگ شیعه در نیمة اول قرن دوم. ابنحجرعَسقلانی نام او را حاتم و کنیهاش را ابوالقاسم نوشته است (ج 2، ص 10). سال تولدش معلوم نیست. وی از اصحاب برجسته و معتمد امامباقر و امامصادق علیهماالسلام بوده و بهگفتة کشّی از جمله شش فقیه بزرگِ شیعة آن قرن است که در نشر فقه و معالم شیعه بسیار مؤثر بودهاند. این شش نفر را «افقه الاوّلین» نامیدهاند (کشّی، ص 238؛ نوری، ج 3، ص 757) که طبقة اولِ اصحاب اجماع * نیز شمرده میشوند. شیخ طوسی در رجال خود (ص 109، 158)، او را در گروه اصحاب بزرگِ هر دو امام آورده است. همچنین روایاتی از امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام در ستایش از برید و چند تن دیگر نقل شده است. در این روایات، از آنان به احیاکنندگانِ آثار نبوت، نگهبانانِ دین، اُمَنای خداوند بر حلال و حرام (کشّی، ص 137)، محبوبترین کسان نزد امام صادقعلیهالسلام، بشارت دادهشدگانِ به بهشت و حواریّون امام باقر و امام صادق علیهماالسلام تعبیر شده است (علامه حلّی، ص 26ـ27؛ امین، ج 3، ص 558). ابنحجرعسقلانی در لسان المیزان (ج 2، ص 10) به مقام او نزد ائمة شیعه علیهمالسلام اشاره کرده است. ابنغَضائری کتاب او را، که علیبن عُقْبة را ویِ آن بوده، دیده است (خوئی، ج 3، ص 285). وی از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام بدون واسطه و گاهی به واسطة محمدبن مسلم روایت میکند، همچنانکه شمار زیادی از محدّثان از او حدیث نقل کردهاند. 206 روایت از او در کتب شیعه ثبت است (خوئی، ج 3، ص 290ـ291). نجاشّی تاریخ مرگش را در زمان زندگی امام صادق علیهالسلام، یعنی پیش از 148، نوشته و از قول ابنفضال سال 150 را نقل کرده است (تستری، ج 2، ص 281). برخی همین سال 150 را، با توجه به چند قرینه، صحیح میدانند (همان، ج 2، ص 282؛ نجاشّی، ص 112؛ علامه حلّی، ص 27(.کشّی سه روایت هم در نکوهش او نقل کرده است که علمای بزرگِ رجال آن را پاسخ داده و نپذیرفتهاند؛ زیرا، علاوه بر وجود راویان غیر ثقه در سلسلة اِسنادِ این روایات، نشانههای تقیّه نیز در این نکوهش دیده میشود. مؤلفان تنفیح المقال ، اعیان الشیعه و معجم رجال الحدیث در اینباره بتفصیل بحث کردهاند (مامقانی، ج 1، ص 166؛ خوئی، ج 3، ص 288ـ290؛ امین، ج 3، ص 559).منابع : ابنحجر عسقلانی، لسان المیزان ، بیروت 1390/1971؛ محمدبن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطّرق و الاسناد ، بیروت 1403/1983، ذیل «بریدبن معویة»؛ محسن امین، اعیان الشیعه ، چاپ حسن امین، بیروت 1403/1983؛ محمدتقی تستری، قاموس الرجال ، قم 1410؛ ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث ، بیروت 1403/1983؛ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی ، نجف 1380/1961؛ حسنبن یوسف علامه حلّی، رجال العلامة الحلّی ، چاپ محمد صادق بحرالعلوم، نجف 1381/1961، چاپ افست قم 1402؛ محمدبن عمرکشّی، اختیار معرفة الرجال ، ] تلخیص [ محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد 1348 ش؛ عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علمالرجال ، چاپ سنگی نجف 1349ـ1352؛ احمدبنعلی نجاشی، فهرست اسماء مصنفّی الشیعهالمشتهربرجال النجاشی ، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم 1407؛ حسینبن محمدتقی نوری، مستدرک الوسائل ، ج 3، چاپ محمدرضا نوری نجفی، تهران 1321.
